Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті

Дата: 2025-06-14; Просмотры: 1

Оценка:

0.00 из 5.00 — оценок

Скачиваний: 0

Скачать

Экономика және құқық институты

«Мемлекеттік басқару және маркетинг» кафедрасы

Силлабус

П ән Экономикалық теория негіздері (2 кредит)

Мамандық: _ Барлық экономикалық емес мамандықтар үшін ____

Курс 2

Оқытушы: Тұрғанбаев М.Ә.,

Тасмамбетова А.Ж.

2015-2016 оқу жылы

Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті

Syllabus

Пән Экономикалық теория негіздері ( 2 кредит )

ОҚУ ПӘНІНІҢ СИПАТЫ:

“Экономикалық теория негіздері” пәні барлық экономикалық ғылымдардың жалпы теориялық тұғырнамасы болып табылады. Сонымен қатар гуманитарлық және әлеуметтік пәндер қатарындағы маңызды пәндердің бірі. Ұсынылып отырған оқу-әдістемелік құралы студенттерге логикалық ұғымдарды игеріп, олардың экономикалық ойлау қабілетін қалыптастыруға және қоғамдағы экономикалық құбылыстарды толық түсуге негізделген.

ОҚУ ПӘНІНІҢ МАҚСАТ-МІНДЕТТЕРІ:

Экономикалық дамудың заңдылықтарын нақты игере отырып, нарықтық қатынас жағдайында жұмыс жасай алатын, жоғары сұранысқа ие мамандарды дайындау курсты оқытудың негізгі мақсаттарына жатады. Сондықтан да курстың негізгі міндеттері студенттерді теориялық экономикада қалыптасқан негізгі түсініктермен, категориялармен, батыстық және отандық атақты ғалым-экономистердің теорияларымен, тұжырымдамаларымен таныстыру және студенттердің экономикалық ойлау дағдысын қалыптастыру болып табылады. Теориялық экономика негіздерін білмей, қоғамдағы экономикалық жағдайды түсініп, оған байланысты экономикалық тұжырым жасау мүмкін емес.

КУРС ПРЕРЕКВИЗИТ І:

Философия, әлеуметтану, саясаттану, информатика, экономикалық математика,

КУРС ПОСТРЕКВИЗИТІ:

Ақша, несие, банк, экономикалық ілімдер тарихы, салық және салық салу, микроэкономика, макроэкономика

ОҚЫТУ ӘДІСІ:

Бұл курс дәстүрлі дәріс сабағын талқылау әдісін пайдалану арқылы беріледі. Студенттерге аудиториядаға талқылауға белсенді қатысып, бір-бірінен үйреніп және топтың пікірінен өзіне пайдалы нәрселерді алу ұсынылады.

Аудиториялық сабақ дәріс, материалды талқылау, әр түрлі тапсырмалар мен жаттығуларды орындау, есептер шығаруды қамтиды. Студент әр сабаққа негізгі және қосымша әдебиеттер бойынша дайындалуы тиіс.

Әр дәрісте негізгі ұғымдар мен анықтамалар ұсынылып, түсіндіріледі. Сабаққа қатысу мен аталған түсініктерді конспект түрінде жазып отыру әр студентке міндетті. Оқытушы материалды әр студентке жеке бермейтіндіктен, материал болмаған жағдайда басқа студенттен көшіріп алу қажет.

Семинар сабақтарында студенттерге өзіндік жұмыс тақырыптары мен тапсырмалары және дәріс материалдарының сұрақтары ұсынылады. Жеке тапсырмалар ОСӨЖ уақытында қабылданады.

Егер студентке өткен материалдар бойынша сұрақ туындаса, оқытушыдан көмек сұрауына болады.

БІЛІМДІ БАҒАЛАУ:

Ағымдық бақылау: курс барысында бағалау стратегиясы ретінде келесідей бағалау әдістері қолданылады: жазбаша бақылау жұмысы, үй тапсырмасы (көрсеткіштерді математикалық есептеулер, талдаулар, салыстырула, жазбаша тапсырмалар т.с.с.), ауызша сұрау, тест тапсырмалары, презентация, мәнжазба, эссе т.с.с.

Аралық бақылау (бақылау жұмысы): бақылау жұмысы курста өткен бөлімдер бойынша теориялық және практикалық тапсырмаларды қамтып, меңгерген тақырыптар бойынша студенттердің білімін бағалауға мүмкіндік береді.

Жеке өзіндік жұмыс: курс тақырыптары бойынша семинар тапсырмаларын, үй тапсырмаларын, шығармашылық тапсырмаларды орындау, ситуацияларды талдау, күнделікті ақпараттық материалдарды пайдалану ескеріледі.

Үй тапсырмасы: Үй тапсырмаларын студенттер міндетті түрде дайындалады және уақытында кесте бойынша тапсырады. Белгіленген уақыт мерзімінен кейін тапсырылған үй тапсырмаларына баға төмендетіледі.

Коллоквиум: өткен материал бойынша семестрде екі рет студенттен ауызша жауап алу түрінде жүргізіледі. Коллоквиум сұрақтары студенттерге алдын-ала беріледі.

Мәнжазба эссе: оқу бағдарламасына сәйкес және анықталған тақырып бойынша дайындалады, бағалау кезінде тақырыптың мазмұнының ашылуы, ғылыми әдебиеттердің пайдаланылуы, баяндалу стилі, көрнекі құралдардың пайдаланылуы, ҚР Заңдарын, ҚР Үкіметінің Жарлықтарын, нормативтік және әдістемелік материалдарды, негізгі әдебиеттерді меңгеру жағдайы ескеріледі. Зерттеу жұмысы бекітілген мерзімнен кейін қабылданбайды және бағаланбайды.

Аралық бақылау тестері: өткен материалдар бойынша 10 және одан жоғары тапсырмаларды қамтитын тесттер. Тест семестрде үш рет 6, 11 және 14 апталарда өткізіледі.

Қорытынды емтихан: қорытынды емтихан семестр соңында өткізіледі. Емтихан қабылданатын күн деканаттың емтихан кестесінде көрсетіледі. Емтихан компьютерлік тестілеу нысанында жүргізіледі. Тесттер курс бағдарламасының барлық бөлімдері бойынша тапсырмаларды қамтиды. Емтихан уақытында дәріс көшірмелерін, кітаптарды, әртүрлі жазбаларды пайдалануға тыйым салынады. Баға төмен болған жағдайда, оны көтеру үшін, қосымша тапсырмалар берілмейді. Емтиханның өткізілу тәртібін сақтамаған студент, емтиханды тапсырудан босатылып, емтиханды тапсырмаған ретінде есептелінеді.

Қорытынды баға: семестр соңында студенттер барлық пәндер бойынша 100 балл (40 %) көлемінде есептелінетін емтихан тапсырады.

МОДУЛЬ БОЙЫНША ПӘННІҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ:

ДӘРІС ТАҚЫРЫПТАРЫ:

Практикалық сабақ тақырыптары

1-апта. Сабақтың тақырыбы: Экономикалық теорияның пәні және зерттеу әдістері.

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Жүйелі ғылым ретінде қалыптасқан экономикалық теория қандай негізгі кезеңдерден тұрады?

2. Меркантилистік мектептің кемшілігі неде?

3. Физиократтардың негізін қалаушы кім және олардың алға қойған мәселесінің мәні неде?

4. Экономикалық теорияның басқа ғылымдармен байланысы қандай?

5. Экономикадағы шектеулі мүмкіншіліктер қалай шешіледі?

6. П.Самуэльсон бойынша экономикалық теория пәніне не жатады?

7. Микроэкономика мен макроэкономиканың айырмашылықтары қандай?

8. Экономикалық категория дегеніміз не?

9. Экономикалық заңдар ұғымын қалай түсінесіз?

10. Экономикалық заңдардың қандай түрлерін білесіз?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1.Маржиналистік бағыттағы экономистер қолданбайтынтермин:

A) құндылықтың шегі;

B) пайдалылық;

C) экономикалық игілік;

D) шекті шығындар;

E) шекті өнімділік.

2. Саяси экономия терминің ең алғаш өз еңбегінің атауы ретінде ғылыми қолданысқа енгізген:

A) Адам Смит;

B) Аристөтель;

C) Антуан де Монкретьен;

D) Карл Маркс;

E) Альфред Маршалл.

3.Берілген теориялардың қайсысы К. Маркс іліміне тән:

A) шекті пайдалылық теориясы;

B) қосымша құн теориясы;

C) экономикалықөсу теориясы;

D) монетаристік теория;

E) субьективті құндылықтар теориясы.

4.Экономия атауын алғашқы болып ұсынған:

A) В.И.Ленин;

B) Аристөтель;

C) К.Маркс;

D) Ксенофонт;

E) Ф.Энгельс.

5. Төмендегі экономистердің қайсысы алғаш рет экономикалықкестені жасады:

A) А.Смит;

B) К.Маркс;

C) Д.Рикардо;

D) Ф.Кенэ;

E) А.Тюрго.

Нұсқа 2

1.Дедукция деген не?

A) жекеліктерді жалпылықтың негізінде түсіндіру;

B) жалпылама ұстанымды жекеліктердің негізінде дәлелдеп, шығару;

C) қарапайымдалған пікір;

D) экономикалық үдерістердің үлгісін жасау;

E) экономикалық құбылыстарға тарихи тұрғыдан келу.

2. Экономикалық теория:

A) барша экономикалық жүйелерді оқып-білу үшін қолданылады;

B) тек қана капиталистік шаруашылық жүйесін зерттеп-білу үшін қажет;

C) социализмге сипатты экономикалық қатынастарды зерттеуде пайдалы болуы мүмкін емес;

D) коммунизмге тән сипатты ерекшеліктерді қарастыру;

E) индустриядан бұрынғы жүйелерді танып-білуге арналған.

3.Қоғам жәнә табиғат заңдарының бірлігі неденкөрінеді ?

A) объективті сипатынан;

B) адамдардыңіс-әрекетінің тәуелсіздігінен;

C) адамдардың экономикалық іс-әрекетінен;

D) тарихи өтпелі сипатынан;

E) мәңгі болуынан.

4.Микроэкономика аталған зандардыңқайсысын зерттейді:

A) құн заңын;

B) сұраныс заңын;

C) қорлану заңын;

D) ұсыныс заңын;

E) ақша айналысы заңын.

5.Экономикалық ресурстар категориясын қалай түсінесіз?

A) табиғи ресурстар (жер, қазбалы кендер, су және орманалқабы);

B) адамдар жасаған өндіріс құрал жабдықтары;

C) кәсіпкерлік қабілеттілік;

D) капитал;

E) жоғарғы аталғандардың барлығы жатады.

Ситуаци ялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. Мерқантилизм идеяларыныңдамуы географиялықжаңалықтар мен Еуропа және Азия арасындағы сауда қатынастарының жедел өсуімен сәйкес келді. Бұл оқиғалар арасында себеп-салдарлы өзара байланыс бар ма әлде олар бір-бірінен тәуелсіз бе?

2. Төмендегі бағыттардың негізгі өкілдерін жазыңыз:

3. Ф.Кенэніңжасаған «экономикалық кестесінің» мәнін ашып талданыз.

4. Келесі экономикалық мектептерді пайда болуының тарихи кезеңдеріне қарай орналастырыңыз:

а) кейнстік бағыт;

в) физиократтар;

с) мерқантилистер;

д) классикалық бағыт;

5. А.Смиттің «көрінбейтін қол» тұжырымдамасының мәнін ашып талдаңыз.

Нұсқа 2

1. Төмендегі кестені экономиканың зерттеу әдістеріне мысалдар келтіру арқылы толтырыңыз:

2. Төмендегі тұжырымдамаларды дұрыстаңыз:

2-апта. Сабақтың тақырыбы: Қоғамдық өндіріс негіздері.

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Адамның әлеуметтік-экономикалық дамуын қалай сипаттауға болады?

2. Адам капиталы дегенді қалай түсінесіз және ол қандай элементтерден тұрады?

3. Өндірістік қатынастар қандай сатылардан тұрады?

4. Өндірістік қатынастардың мақсаттары қандай?

5. Өндіріс факторларына не жатады?

6. Маркстік теория мен маржиналистік теория бойынша өндірістік факторларға неліктен әртүрлі сипаттама берілген?

7. А.Смит пен Д.Рикардо өндіріс факторларын қалай жіктейді?

8. Өндіріс факторларының ішіндегі кәсіпкерлік қабілеттің рөлі қандай?

9. Экономиканың басты үш сұрағы қандай, олар қалай шешіледі?

10. Өндірістік функция дегеніміз не?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Адам еңбегі........................ бағытталған:

A) жиынтық табыс дәрежесін жетілдіруге;

B) еңбек заттарына;

C) басшылармен түсінбестікті азайтуға;

D) ресурстардың сиректігін қысқартуға;

E) тұтыну дәрежесін тұрақтандыруға.

2.Еңбектің анықтамасы:

A) адамдардың көп жақты қызметі;

B) бірнеше ұйымның бірігіп өнім шығаруы;

C) адамның материалды игіліктерді өндіру мен қызмет көрсетуіне байланысты мақсатты, нәтижелі қызметі;

D) адамның нақты міндеттеме алуына байланысты келісім-шарттық жұмысының нәтижесі;

E) нақты және күрделі еңбектің жиынтығы.

3.Өндіргіш күштердің элементтері:

A) еңбек заттары;

B) өндіріс-құрал жабдықтары мен жұмыс күші;

C) басқару және ақпараттық жүйелер;

D) табиғи және қорланған материалдық игіліктер;

E) еңбек құралдары, шикізаттар.

4.Экономикалық қатынастар жүйесі:

A) өндіру;

B) белу;

C) айырбас;

D) тұтыну;

E) барлығының жиынтығында.

5.Өндірістік қатынастар жүйесіне кіретіндер:

A) өнімді өндіру, бөлу, айырбас және тұтыну қатынастары;

B) өндірістік ресурстарды пайдалану;

C) техникалық -экономикалық қатынастар;

D) әлеуметтік-құқықтыққатынастар;

E) меншіктік қатынастар.

Нұсқа 2

1. Табиғи ресурстар дегеніміз не?

A) өндіріс процесінде пайдаланылатын табиғи компоненттер;

B) адамдар жасаған ресурстар;

C) өнім өндірудің технологиясы;

D) еңбек құралдары;

E) еңбек заттары.

2.Еңбекқұралдары:

A) жылу-отын;

B) табиғизаттар;

C) өңдеуші,техникалыққұрал-саймандар;

D) энергетикакөздері;

E) материалдар.

3. Нақтыеңбекдегеніміз:

A) күрделі еңбек;

B) дене еңбегі;

C) жай еңбек;

D) тұтыну құнын жасаушы еңбек;

E) басқарушылар еңбегі.

4. Абстрактылы еңбек дегеніміз:

A) жай еңбек;

B) басқарушылар еңбегі;

C) адам еңбегінің жалпы жұмсалу сипаты;

D) адам еңбегінің айырбастағы өлшемі;

E) күрделі еңбек.

5.Белгілі бір білімді, дағдыңы қажет ететін еңбек:

A) күрделі еңбек;

B) жұмысшы еңбегі;

C) тек жай еңбектің түрі;

D) нақты еңбек;

E) физикалық-күш қуат.

Ситуаци ялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. «Экономикалық адам» моделінін төмендегі белгілері бойынша модельді жасаған экономикалық мектептерді атаңыз:

2. Қажеттіліктердіңтүрінажыратыңыз:

3.Ғылыми тұрғыдан осы пайымдаулардың барлығы дерлік орынды деп ойлайсыз ба?

- жалақы мөлшерінің артуы еңбек ұсынысының өсуіне әкеледі;

- жер рентасының (жалдамалық төлемнің) артуы жер ұсынысының өсуіне әкеледі;

- пайыз қойылымының артуы еңбек ұсынысының өсуіне әкеледі.

4. Нарықтық шаруашылықта инвестициялық қорлардың маңызды жабдықтаушылары – үй шаруашылығы. Капиталды бизнеске сала отырып үй шаруашылығы қандай құрбандыққа барады (яғни неден бас тартады)?

5. Сіз «қарызғаөмір сүруді» жақтамайтын адамсыз. Осы аптадакөлік сатып алу үшін сізге досыңыз ұсынған ақшаны алмадыңыз. Несиелік қатынастар беріп отырған тандау еркінен бас тарта отырып сіз нені жоғалттыңыз? Не ұттыңыз?

Нұсқа 2

1. Мына қатынаста берілген экономикалық категория қалай аталады?

Капиталдың физикалық шекті өнімі / салынған капиталдың мөлшері *100%;

2. Жаңа технологиялардың, тұтыну тауарларының жаңа рыногының пайда болуы капиталға деген сұраныс қисығының жылжуына қалай әсер етеді? Бұл пайыз қойылымының деңгейінде қалай көрінеді?

4. «Өндірістік мүмкіндіктер қисығы ресурстардың сиректігін, балама шығындардың балама тандауын көрсетеді» деген тұжырыммен келісесіз бе? Пікіріңізді нақтылап түсіндіріңіз.

Суретте өндірістік мүмкіндіктер қисығы берілген.

Анықтау керек:

а) С нүктесі, Н нүктесі, М нүктесі нені білдіреді?

ә) Қайсы нүктеде болашақ тауарларға артықшылық беріледі? Қайсы нүкте қазіргі тауарларды көрсетеді?

б) болашақ экономикалық өсу қайсы игіліктен бас Тартуарқылы мүмкін?

в) Қазақстан экономикасы қай нүктеде болуы мүмкін?Пікіріңізді нақтылап түсіндіріңіз.

3-апта. Сабақтың тақырыбы: Меншік және экономикалық жүйе

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Меншік пен меншік қатынастарының мәні неде?

2. Меншіктің экономикалық және құқықтық мазмұны қандай?

3. Меншік объектілеріне не жатады?

4. Меншікті иемденудіңтиптері мен нысандары қандай?

5. Жеке меншіктің артықшылықтары мен кемшіліктері қандай?

6. Мемлекеттік меншіктің қандай түрлері бар?

7. Мемлекетсіздендіру мен жекешелендірудің мақсаттарықандай?

8. Қазақстандағы жекешелендірудің нәтижелері мен салдары туралы не білесіз?

9. Кәсіпкерліктің мәні мен атқаратын қызметтері қандай?

10. Қазақстанда кәсіпкерліктің дамуы қандай кезеңдердсн тұрады?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Н ұсқа 1

1. Экономикалық жүйедегі ең басты қатынастардың бірі:

A) нарықтық қатынастар;

B) саяси қатынастар;

C) меншік қатынастары;

D) ұйымдастыру қатынастары;

E) әлеуметтік қатынастар.

2.Меншіктің анықтамасы қандай?

A) қоғамның барлық материалдық игіліктерінің жиынтығы;

B) рухани игіліктерді пайдаланумен байланысты қатынастар;

C) өндіріс жағдайлары мен нәтижелеріне байланысты қатынастар;

D) адамдар мен кез-келген зат арасындағы құкықтық қатынастар;

E) материалдық игіліктерді тұтынумен байланысты қатынастар.

3.Меншіктің ерекшеліктері:

A) меншік нысандарының өзгергіштігі мен көптүрлілігі;

B) меншік нысандарының қайшылығы мен күрделілігі;

C) меншікті иемдену мен пайдаланудыңтұтастылығы;

D) тиімділікті анықтауы және ресурстарды әділетті бөлуі;

E) табыс әкелуі және міндеттемелерді бекітуі.

4. Меншіктің қандай нысандары бар?

A) жеке, аралас;

B) қоғамдық, дербес;

C) мемлекеттік, жеке;

D) ұжымдық, жеке;

E) мемлекеттік, акционерлік;

5. Жеке меншіктің қайшылығы неде?

A) жеке мүдделік қоғам мүддесіне қарсы әрекет етуі;

B) қоғам мүддесінің жеке мүдделерге қарағанда ескерусіз қалуы;

C) жеке мүдделер арасындағы бәсекенің күшеюі;

D) меншік кұқықтарын сақтау қиындықтарының болуы;

E) жалдамалы еңбек етушілердің мүдделеріне қайшы болуы.

Н ұсқа 2

1. Жеке иемденудің қанша түрі бар?

A) екі;

B) үш;

C) төрт;

D) бір;

E) бес.

2.ҚР меншіктің қандай түрлері заңмен қорғалады?

A) жеке;

B) мемлекттік;

C) акционерлік;

D) муниципалды;

E) барлық меншік түрі.

3.Ұжымдық меншік дегеніміз не?

A) жеке меншіктің мемлекет меншігіне өтуі;

B)еңбек ұжымының өндіріс факторлары мен нәтижелерінортақтасып иемденуі;

C)мемлекет меншігінің жеке меншікке айналуы;

D) меншікті жеке адамның басқаруы, билік етуі;

E) өндіріс нәтижелеріне тендей құқық беретін меншік.

4.Экономикалық еркіндігі жақсы дамыған меншік түрі:

A) мемлекеттік;

B) акционерлік;

C) ұжымдық;

D) индивидуалды (дербес бір адамның меншігі);

E) біріккен.

5.Әртүрлі меншік нысандарының қажеттігі немен түсіндіріледі?

A) олардың барлығы тиімді;

B) нарықты тауарлармен толықтыруға мүмкіндік береді;

C) оларды өзара алмастыру мүмкін емес;

D) дамыған елдердің тәжірибесінен өткен;

E) олар өзара бір-біріне тәуелді.

Ситуаци ялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. Қазақстан экономикасы қазіргі реформалар нәтижесінде жаңаруда және нарықтық жүйенің белгілері толық қалыптасқан деуге болады. Оның тиімді қызмет етуінің бір шарты ретінде өндіріс факторларына жеке меншік болып табылады. Сіз осыған келісесіз бе? Нарықтық экономиканың тиімді қызмет етуінің басқа шарттарын атаңыз.

2. Экономиканы рыноктық ұйымдастыру жеке меншіктің, қоғамдық еңбек бөлінісінің, тауарлар айырбасының болуымен сипатталады.Нарықтық экономикалық жүйенің бұл сипаттамалары жоғары технологиялы өндірістің, жоғары сапалы өнімнің, тауарлар сұрыптамаларының көп болуымен қандай байланысы бар?

3. ҚР Азаматтық кодексі бойынша меншік құқықтары мен қатынастарын анықтаңыз.

4. Төмендегі кестені толтырыңыз:

5. Кәсіпкерліктің қандай ұйымдық нысаны салық жүйесінің әрекет етуі тұрғысынан алғанда тиімді болып табылады? Неліктен?

Нұсқа 2

1. Экономиканы нарық арқылы ұйымдастыру шаруашылық жүргізу қағидалары мен ерекше ынталандыруларды туындата­ды. Мысалы, оларға: кәсіпкерлер, тұтынушылар тандауының еркіндігі, кез-келген бизнес сферасындағы жеке экономикалық мүдделердін болуы және т.б. жатады. Көптеген бұрынғы әкімшілік-әміршілдік мұндай ынталандырулар мен қағидаларға тыйым салынды. Неліктен? Түсіндіріңіз.

2. Меншік нысаны - меншік субъектісі - меншік объектісі араларындағы өзара байланысты талдаңыз.

3. Меншіктің қай нысаны өндірістін аса тиімділігін қамтамасыз етеді? Салыстырмалы түрде талдау жасаңыз.

4. Акционерлердің жеке және ұжымдық сипаттағы қандай кұкықтары бар?

5. Толықсеріктестікпен сенім серіктсстігі арасындағы айыр-машылықты атаңыз.

6. Елімізде шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту үшін қандай шаралар қолдану қажет? Сіз қандай ұсыныс жасайсыз?

4-апта. Сабақтың тақырыбы: Қоғамдық өндіріс нысандары. Тауар және ақша. Капитал

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Натуралдық шаруашылықтың тауарлы шаруашылыққа ауысуының себептері қандай?

2. Тауарлы шаруашылықтың пайда болу шарттары қандай?

3. Тауардың қандай қасиеттері бар?

4. Тұтыну құнының қандай қасиеттерін білесіз?

5. Тауар өндірісінің белгілері қандай?

6. Тауар бағасы қалай анықталады?

7. Ақшаның пайда болу себептері қандай?

8. Ақшаның қандай қызметтерін білесіз?

9. Қағаз ақшалар неліктен құнсызданады?

10.Ұлттықвалюта - теңгенің шығу тарихы туралы не айта аласыз?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1.Игілік дегеніміз:

A) асыл тастан жасалған әшекейлер;

B) бірінші кезектегі тауарлар;

C) қажеттілікке байланысты өндіру көлемі;

D) қажеттіліктерді қанағаттандыратын заттар;

E) сұранысытөментауарлардыңсаны.

2.Қазақстан тарихының бастапқы кезінде қандай экономикалық даму басым болды:

A) қолөнер;

B) өнеркәсіп;

C) көшпелімалшаруашылығы;

D) ауыл шаруашылығы;

E) индустриалды.

3.Тауар шаруашылығының пайда болуының материалдық шарты:

A) өндірісқұралдарынажекеменшік;

B) тауарөндірушілердіңоқшаулануы;

C) айырбастыңдамуы;

D) өнімді рынокүшінөндіру;

E) барлықжауаптардың жиынтығы.

4.Жай және капиталистік тауар шаруашылығының жалпы белгілері:

A) сату үшін өнім өндіру;

B) өндіріс ресурстарына жеке меншік;

C) жұмысшыны өндіріс құрал-жабдықтарымен қосудың тауарлы формасы;

D) жиынтық өнімі ұлғаймалы ұдайы өндіріс;

E) сату үшін өндіру.

5. Қоғамдық шаруашылықтың даму формалары

A) жалпы экономикалық қатынастардың даму сипаты;

B) натуралды, тауарлық, аралас шаруашылықтар;

C) жоспарлы шаруашылық;

D) нарықтық шаруашылық;

E) феодалдық шаруашылық.

Н ұсқа 2

1. Жаңадан жасалған құн деген:

A) дайын өнім құны;

B) өнім өндіруге кеткен барлық шығындар;

C) жұмыс күшініңтұтынылуынан жасалатын құн бөлігі;

D) жалдама жұмысшыға қажетті өнім құны;

E) барлық жауап орынды.

2.Құнның өсу процесінің мәні:

A) айналыстағы ақшаның өсуі;

B) артық бағаға сатудан түсетін өсім, пайда;

C) түскен табыстан шығындарды шегеру құбылысы;

D) тауар өндіруге жұмсалған шығындардан артық қосымшақұн түзілу процесі;

E) жаңа технологиялар.

3.Тауар құнын А.Маршалл немец анықтайды:

A) қоғамдық қажетті еңбек шығындары;

B) сұраныс пен ұсыныс;

C) өзіндік құн;

D) жалақы;

E) пайыз.

4. Айырбас құнын Д.Рикардо қалай анықтады:

A) құндылық;

B) тұтыну құны;

C) табиғи фактор;

D) қоғамдық еңбек өнімділігімен;

E) еңбектің жеке дара шығындарымен.

5.Құнның еңбектік теориясын негізін жасаған экономистер.

A) А. Смит, Д. Рикардо;

B) К. Маркс, Ф. Энгельс;

C) А. Маршалл, Дж. М. Кейнс;

D) П. Самуэльсон, М. Фридмен;

E) К. Менгер, М. Тодаро.

Ситуаци ялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. Сіздің ойыңызша қандай пайымдаулар натуралдық шаруашылық және тауарлық шаруашылықты сипаттайды және олардың айрықша ерекшеліктері неде?

· тұйық экономикалық бірлікте дайын өнімнің өндірісі және оның тұтынуы жүреді;

· еңбек процесі жекелеген қоғамдық таптар шегіндегі шаруашылық байланыстарында мәжбүрлі түрде белгіленетін дәстүрлерге, салттарға негізделеді;

· өндіріс меншік иесінің жеке және жалдамалы жұмысшы күшін қолдануға негізделген;

· өндіріс процесі өндірушілердің өздерінің тұтынуы үшін шамадан тыс жоғары қосымша өнім бермейтін аз өнімділікті еңбек құралдарын қолданумен жүргізіледі;

· дайындалған өнім меншік иесіне тиісті және рынокта ерікті түрде сатылуға бағдарланған;

· экономикалық эволюция өте баяу жүреді, кейбір жетілдірулер мен қайта құруларды жүргізуге жүздеген жылдар кетеді;

· қоғамның жылдам экономикалық прогресі еңбек өнімділігінің жоғары қарқынды өсуі және өнім ассортиментінің динамикалық кеңеюі есебінен жүреді;

2. Осы анықтамалардың қайсысы маркстік экономикалық ілімге және қайсысы неоклассикалық теорияға жатады?

- Тауар - бұл еңбек өнімі, сату-сатып aлy жолымен айырбасқа негізделген.

- Tayap - экономикалық игілік, яғни айырбасқа негізделген, саны шектеулі, төлем қабілетті сұранысы болады.

Бұл анықтамалар қандай рөл атқарады: а) еңбек шығындары; ә) өндіріс аясы; б) сиректік заңы; в) айырбас аясы; г) қоғамдық қажеттілік.

3. Осы анықтамаларды талдай отырып рыноктық категория ретінде қайсысы алғашқы орынға шығатының анықтаңыз?

· Баға - бұл тауар құнының ақшалай көрінісі.

· Баға - бұл игілік пайдасын ақшалай бағалау.

· Баға - бұл шаруашылық жүргізуші субъектілерге не, қалай, кім үшін өндіру керек екенін көрсететін ақпараттық сигнал.

4. Ақшаның классикалық қызметі мен қазіргі қызметтерінің бірнеше ерекшелігін көрсетіңіз.

Нұсқа 2

1. Нуллификация мен демонетизацияныңерекшелігі неде?

2. Несие ақшаның шығу себептерін атаңыз.

3. ҮІ-ҮІІІ ғасырларда Тараз, Испиджаб қалаларында шыққан теңгелерге қайсысы жатады:

4. Мыс теңгелер

5. Үшбұрыш таңбалы теңгелер

6. «Ақшаны алтын орнына пайдалану мүлде тоқтатылсын,оның орнына салмағы 2 грамм, тазалығы 78-81 пайыз күмісақшалар айналымға кірсін» -бұл тұжырым қай жылы және кімніңреформасынан кейін енгізілді?

Бақылау жұмысы

1. Экономика дегеніміз не және оның көп жақтылығының мәні неде?

2. Экономикалық теорияның дамуына сүбелі үлес қосқан белгілі Американ ғалым экономисі кім?

3. Экономикалық заңдардың дамуын адамзат қоғамы нені қолдану арқылы жүзеге асырады?

4. Экономикалық теория әдістерінің айырмашылығы және негізі.

5. Экономикалық ғылым үш ғасыр бойы қандай экономика ретінде дамыды?

6. Экономикалық ғылымдар жүйесіндегі экономикалық теорияның алатын орны.

7. Қазақстанда нарықтық экономикаға кәшу жағдайы қандай?

8. Экономикалық теорияның атқаратын қызметін атаңыз?

9. Нарықтық экономика жағдайында жеке меншік құқы нені білдіреді.

10. Қазақстанда меншіктің алуан түрлі нысандарының объективті қажеттілігін қалай түсіндіресің.

11. Меншіктің экономикалық және құқықтық мазмұны неде?

12. Жекешелендірудің объектілері мен субъектілеріне не жатады?

13. Қазақстанда жекешелендіру барысында қандай кемшіліктер мен қателіктер орын алды?

14. Қазақстанда мемлекеттік мүлікті жекешелендіру қандай әдіс-тәсілдермен жүзеге асырылды?

15. Мемлекет иелігінен алу мен жекешелендірудің әлеуметтік –экономикалық салдары неден көрінеді?

16. Натуралды шаруашылық пен тауарлы шаруашылықтың айырмашылықтары мен ортақ белгілерін қалай түсінесіз?

17. Тауарға сіңген еңбектің екі жақты қасиетінің ғылыми өзектілігі неде?

18. Ақша дегеніміз не. Ақша нысандарының формаларын атаңыз?

19. Ақша қандай қызметтерді атқарады?

20. Несие ақшаны қалай түсінесіз. Олардың қандай түрлері бар?

21. Инфляция ұғымын қалай түсінесіз?

22. Бағаның өсу қарқынына байланысты инфляцияның түрлерін атаңыз?

23. Ақша айналымын тұрақтандыру әдістері мен түрлері қандай?

24. Инфляцияның туындауына әсер етуші маңызды себептер және оны бәсеңдету шараларын атаңыз?

25. Ақша айналысы заңының экономикалық мәні неде?

26. Экономикалық жүйе қандай элементтерден тұрады?

27. Дәстүрлі экономикалық жүйенің негізгі белгілерін атаңыз.

28. Әкімшілдік - әміршілдік экономикалық жүйенің қандай негізгі кемшіліктері мен ерекшеліктері бар? Осы жүйенің негізін не құрайды?

29. Аралас экономикалық жүйе дегеніміз не?

30. Нарықтық экономикалық жүйенің негізгі артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз?

31. Өтпелі экономиканың негізгі сипаттық белгілерін атаңыз?

32. Өтпелі экономикада ескі экономикалық элементтердің және жаңа экономикалық элементтердің бір мезгілде болуын қалай түсінесіз?

33. Нарықтық экономикаға өтуде Қазақстан моделі қандай?

34. Не себептен ішкі және сыртқы экономикалық жағдайды босату басты міндет болып табылады?

35. Қазақстан Республикасында нарықтық инфрақұрылым институттарының қалыптасу ерекшеліктерін атаңыз?

36. Қазақстан Республикасындағы өтпелі экономиканың ерекшеліктері қандай?

37. Сізге нарықтың қандай түрлері белгілі?

38. Нарықтың кемшілігі, артықшылығы неде?

39. Нарық қандай қызметтерді атқарады?

40. Нарық инфрақұрылымын қалай түсінесіз?

41. Нарық экономикасын адамзаттың экономикалық өмірін ұйымдастырудың идеалды моделі деп есептеуге бола ма?

42. Неге адамдар пропорцияларды реттеудің нарықтық әдістеріне тән экономикадан қорқады? Олар барлығын мемлекет реттегенін қалайды.

43. Нарықтық экономиканың субъектілері, олардың өзара іс - әрекеті жайлы сізге не белгілі?

44. Экономикалық жүйенің негізгі мәселелерінің не, қалай, кім үшін? Мазмүнын ашыңыз. Сіз осы сұрақтарға өзіңіздің сұрақтарыңызды қоса аласыз ба?

45. Бәсекелі нарықтық экономикалық жағымды жақтарын атаңыз? Сіздің көзқарасыңыз бойынша жағымсыз жақтары қандай?

46. Сұраным заңының мәні неде?

47. Сұраным қисығының жылжуына қандай жағдайлар әсер етеді?

48. Ұсыным заңының мәні неде?

49. Ұсыным мөлшеріне әсер ететін жағдайларды атаңыз. Олардың әсерлері график түрінде қалай көрсетіледі?

50. Нарықтың тепе-теңдігі деген не?

51. Нарықтың тепе-теңдігінің бұзылуы неге әкеледі?

52. Сұраным икемділігі деген не? Мысалдар келтіріңіз.

53. Ұсыным икемділігі, икемсіздігі деген не?

54. Капитал дегеніміз не? Капиталдың түрлері және олардың өндіріс процесіндегі ролі.

55. Капиталдың қорлануын қалай түсінесіз және осы процесс қандай салдарға алып келеді?

56. Капитал амортизациясын қалай түсінесіз?

57. Негізгі капиталдың тозуының қандай түрлерін білесіз?

58. Инвестицияға анықтама беріңіз?

59. Инвестиция қандай қызметтерді атқарады?

60. Қазақстан Республикасы экономикасына шетел инвестицияларын тарту не үшін қажет?

61. Инвестицияға қатысты қандай теорияны білесіз?

5-апта. Сабақтың тақырыбы: Нарық және бәсеке

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Экономикадағы монополияның рөлі қандай? Нақты мысалдар келтіріңіз.

2. ҚР еркін бәсекені қорғау және қолдау көрсету іс-шаралары қандай?

3. Бағалық емес бәсекенің ерекше әдістері туралы не білесіз?

4. Жетілген бәсекенің жетілмеген бәсекеге айналуының себептері қандай?

5. Кәсіпорынды монополист деп танудың белгілері қандай?

6. Монополияға қарсы қандай зандар қолданылады?

7. Сатушылар мен сатып алушылардың нарық туралы ақпарат алу мүмкіншіліктерінің шектеулі болуыньщ себептері неде?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Бәсекенің артықшылығы:

A) қоршаған ортаны сауықтырады;

B) ресурстарды тиімді бөледі;

C) жарнаманың рөлін өсіреді;

D) қаржылық өнеркәсіптіктоптарды қалыптастырады;

E) әлеуметтік теңсіздікті төмендетеді.

2.Монополизмнің белгілері:

A) еркін баға негізінде максималды пайда алу;

B) өндіріс шығындары мен бағасының төмендеуі;

C) тауар жарнамасына артықшылық беру;

D) монополдық баға мен пайда;

E) өндіріс көлемінің үлкендігі мен фирманың нарықтағы танымалдылығы.

3.Монополистік бәсекенің белгісі:

A) масштаб әсерін пайдалану;

B) саладағы фирманың өзара тәуелділігі;

C) дифференциацияланған өнім шығару;

D) сирек кездесетін ресурстарды иемдену;

E) нарықтағы фирманың саны бірнешеу.

4.Монополия кезінде.

A) MR=P;

B) MR<P;

C) МС=Р;

D) MR=P=MC;

E) MR=MC.

5.Бәсекелес фирмамен салыстырғанда таза монополия:

A) өнім көлемін азайтып, бағаны жоғары белгілейді;

B) пайданы барынша көбейтеді;

C) шекті түсім (MR) бағаға (Р) тең болатын шартты пайдаланып, өнім көлемін (Q) анықтайды;

D) өнім көлемін көбейтіп, бағаны төмендетеді;

E) өнім көлемін бағанын өзгеруімен байланысты анықтайды.

Н ұсқа 2

1. Жетілген бәсеке жағдайында сұраныс қисығы сәйкес келеді:

A) шекті және орташа табыс қисықтарына;

B) жалпы табыс қисығына;

C) жалпы шығындар қисығына;

D) шекті шығындар қисығына;

E) айнымалы шығындар қисығына.

2.Тепе-теңдік кезінде ресурстарды тиімді бөледі.

A) монополия;

B) олигополия;

C) жетілген бәсеке;

D) монополистік бәсеке;

E) монопсония.

3.Монополистік бәсекенің белгісі:

A) біртекті өнім шығаруы;

B) өз қызметтерін дифференциалдауы;

C) бағалық бәсеке әдістерін жиі қолдануы;

D) өндірістік ресурстардьщ 90% иеленуі;

E) сирек кездесетін ресурстарға жеке меншік.

4.Жетілген бәсеке рыногында кездеспейтін қандайжағдай?

A) өнімдердің біртектілігі;

B) ресурстардың мобильділігі;

C) жарнама;

D) сатып алушылардың көптігі;

E) ақпарат алудың еркіндігі.

5. Монополист шығаратын өнімі ұтымды болуы үшін қайсы шарт орындалуы тиіс:

A) шекті табыс (MR) шекті шығыннан (МС) артық болуы тиіс;

B) шекті шығын шекті табыстан артық болуы тиіс;

C) шекті табыс шекті шығынға тең болуы тиіс;

D) шекті шығын рыноктық бағаға тең болуы тиіс;

E) дұрыс жауабы жоқ.

Ситуаци ялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. Жаттығу. Суретте бәсекелік саланың монополизациялану салдары көрсетілген. Суреттін негізінде анықтау керек:

1) жетілген бәсеке жағдайындағы баға мен өндіріс көлемін.

2) монополияланған рынок жағдайындағы баға мен өндіріс көлемін;

3) нарықтың монополиялануы нәтижесінде баға мен өндіріс көлемінің өзгеру мөлшерін.

2 жаттығу. Мемлекеттің экономикаға араласуынсыз қоршаған ортаның ластануын бақылайтын рыноктық реттеудің кем деген­де екі артықшылығын табыңыз.

3. жаттығу. Қай график жетілген және жетілмеген бәсеке жағдайын сипаттайды, түсіндіріңіз.

Нұсқа 2

1 жаттығу. Нарықтың қызметтерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтап, оларды мемлекеттің қызметтерімен үйлестіріңіз. Ең оңтайлы жағдайларды кестеге толтырыңыз.

2 жаттығу. Суретте жетілген бәсеке жағдайындағы тұтынушылар мен өндірушілердің ұтымдары бейнеленген.

a) CSаудандары нені білдіреді?

PSауданы нені білдіреді?

(CS+PS) нені сипаттайды?

ә) монополия жағдайында өндірушінің ұтымы, тұтынушыныңұтымы және олардың қосындысы қалай өзгереді? Оны графикте көрсетіңіз.

3 жаттығу. Жетілген бәсеке рыногындағы сұраныс қисығы төмендегілердің қайсысы деп ойлайсыз:

6-апта. Сабақтың тақырыбы: Нарықтық жүйенің қызмет ету механизмі

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Нарықтық қатынастардың қандай субъектілері мен объектілерін білесіз?

2. Нарықтық инфрақұрылымның негізгі элементтері қандай?

3. Сұраныс пен ұсыныстың қандай қызметтері бар?

4. Сұраныс көлемі мен сұраныстын өзгерісін, ұсыныс көлемі мен ұсыныстың өзгерісін қалай ажыратуға болады?

5. Нарықтық тепе-теңдіктің түрлері?

6. Икемділік коэффициенттерінің қандай түрлері бар, оларды талдаудың қажеттігі неде?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Нарық шеше алмайтын мәселелер:

A) инфляция, жұмыссыздық, экология;

B) тауар сапасын арттыру, ҒТП жандандыру;

C) нарық инфрақұрылымын, институттарын дамыту;

D) экономикалық тиімділік;

Е) ақпараттардың ашықтығын қамтамасыз ету.

2.Нарықжүйе ретінде өзінің дамуында келесідей белгілерге ие:

A) стихиялы, бәсекеге негізделген, ұйымдасқан, монопольды;

B) дәстүрлі, рыноктық, аралас, жоспарлы;

C) натуралды, тауарлы;

D) эволюциялық, революциялық, аралас;

E) жеке меншік, қоғамдық еңбек бөлінісі.

3. Нарықтың артықшылығы:

A) әлеуметтік әділеттілік орнайды;

B) ресурстарды тиімді бөледі;

C) экология мәселесін тиімді шешеді;

D) толық жұмысбастылық орнайды;

E) монополияны қалыптастырады.

4. Нарықтың инфрақұрылымының негізгі элементтері:

A) баға, бәсеке, сұраныс пен ұсыныс;

B) жер, капитал, еңбек, кәсіпкерлік;

C) биржа, жәрмеңке, аукцион;

D) материалдық және материалдық емес өндіріс;

E) білім, идея, ғылым, денсаулық.

5. Сұранысқа әсер ететін бағадан басқа факторлар:

A) өндіріс шығындары, тауар саны, сапасы;

B) жарнама, ақпараттардың жеткіліктілігі;

C) тұтынушылардың саны, талғамы, табысы, мода;

D) технология, салық, субсидия;

Е) сұраныс пен ұсыныстың икемділігі.

Н ұсқа 2

1. Нарықтың инфрақұрылымының материалдық негізі:

A) ақпараттық, коммуникациялық, көлік жүйесі;

B) брокерлік, делдалдық, коммерциялық мекемелер;

C) қаржы-несие институттары;

D) мемлекеттікоргандар мен ұйымдар;

E) материалдық өндірістің мүмкіншіліктері.

2. Шартта көрсетілген баға бойынша тауарды келесі құны жеткізу туралы келісім:

A) форвард;

B)опцион;

C)фьючерс;

D) спот;

E) хеджирование.

3.Нарықтықинфрақұрылымның мәні:

A) мемлекеттік органдар мен жеке кәсіпкерлер арасында мүдделер үйлесімділігін қамтамасыз ету;

B) сатушылар және сатып алушылардың табыстары мен шығыстары туралы ақпарат беру;

C) экономика салалары арасындағы тепе-тендікті қамтамасыз ету;

D) тауарлар мен қызметтердің еркін қозғалысы үшін қолайлы жағдайлармен қамтамасыз ету;

E) монополияны шектеу және бәсекені қолдау.

4. Нарықтық тепе-теңдік қалыптасады:

A) сұраныс пен ұсыныс тұрақты болғанда;

B) сұраныс пен ұсыныс көлемдері теңескенде;

C) баға мен шығындар тең болғанда;

Д) сұраныс пен ұсыныс көлемдері бағаға тең болғанда;

Е) тұтынушы жалпы пайдалылықты максималдаған кезде.

5. Өндіріс шығындарының өсуі...........................

A) тепе-теңдік баға мен тепе-тендік көлемді төмендетеді;

B) тепе-тендік бағаны өсіреді, тепе-теңдік көлемді төменде-теді;

C) тепе-тендік баға мен тепе-теңдік көлемді өсіреді;

Д) тепе-тендік бағаны төмендетеді, тепе-тендік көлемді өсіреді;

Е) тепе-теңдік бағаны өсіреді, тепе-тендік көлем өзгермейді.

Ситуаци ялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. Жетілген бәсеке жағдайында әрбір фирманың қызметі TC=Q³ - 4Q² + 8Q. Сұраныс функциясы Qd =2000-100P. Тепе-теңдік баға мен өндіріс көлемін, саладағы фирмалардың санын анықтау керек.\

2. М қаласында жиһаз өндірісін монополиялық билігі бар компания бақылайды. Жалпы шығындар ТС=10Q, ал сұраныстың баға бойынша икемділігі (-5) тең. Компания белгілейтін бағаның мөлшері қандай?

3. Салада 2 фирма әрекететеді.Олардың шекті шығындары бірдей және 0-ге тең. Саладағы өнімнің сұранысы P=100-Q тең.

Салада еркін бәсеке болған жағдайдағы баға мен өндіріс көлемін анықтау керек.

4. Монополияның жалпы шығындар функциясы ТС=200+30Q, өнімге сұраныс функциясы Р= 60-0,2Q. Фирма максималды пайда алатын бағаны анықтаңыз.

5. Монополия жағдайында фирма тауарының сұраныс функциясы P=144-3Q, орташа шығындар функциясы АС= 25/Q+Q .Фирманың пайдасы максималды болатын өндіріс көлемін анықтаңыз.

Нұсқа 2

1-есеп. Тауардың сұраныс функциясы Qd = 10 - Р, ұсыныс функциясы Qs = - 5 + 2Р.

Тауарға белгіленген баға 3 теңге. Қанағаттандырылған сұраныс көлемін анықтау керек.

2-есеп. Сұраныстың табыс бойынша икемділігін анықтау керек.

Табыс - 4000 теңге кезінде. Сұраныс көлемі - 20 бірлік.

Табыс - 5000 теңге кезінде сұраныс көлемі - 18 бірлік.

3-есеп. Тауардың сұраныс функциясы Qd = 14 — 2Р, ұсыныс функциясы Qs = - 4 + 2Р.

Тепе-тендік сату көлемі 2-ге тең болатын салық койылымын анықтау керек.

4-есеп. Тауардың сұраныс функциясы Qd = 7 - Р, ұсыныс функциясы Qs =- 5 + 2Р берілген. Анықтау керек:

1) тепе-тендік баға мен тепе-тендік сату көлемін;

2) тауардың белгіленген бағасы 3 теңге деп алып, сату көлемі мен артық сұраныс көлемін;

3)тауарға 1,5 теңгемөлшерінде сатушы төлейтінсалық енгізіл-ген, тепе-теңцік сату көлемін және сатушы мен сатып алушының тепе-теңдік бағасын;

4) салық енгізілгенге дейін және енгізілгеннен кейін сатушы мен сатып алушының артыкшылығын;

5) бюджетке түсетін салық мөлшерін;

6) салық енгізілгеннен кейінгі қоғамның шеккен зияныи есептеңіз.

5 есеп. Кітаптың баға бойынша сұраныс икемділігі (— 0,8), та-быс бойынша икемділігі (+1,5). Егер кітаптың бағасы 2 %-ға өссе, кітапқа сұраныс қанша пайызға өзгереді?

Коллоквиум сұрақтары

1. Мерқантилистік мектептің кемшілігі неде?

2. Физиократтардың негізін қалаушы кім және олардың алға қойған мәселесінің мәні неде?

3. Экономикалықтеорияныңзерттеу пәніне не жатады?

4. Экономикалық категория дегеніміз не?

5. Экономикалық заңдар үғымын қалай түсінесіз?

6. Өндіріс факторларына не жатады?

7. Өндірістік функция дегеніміз не?

8. Экономикалық жүйеніңэлементтері қандай?

9. Аралас экономикалық жүйенің басқа модельдерден артықшылықтары қандай?

10. Меншік пен меншік қатынастарының мәні неде?

11. Меншіктің экономикалық және құқықтық мазмұны қандай?

12. Меншік объектілеріне не жатады?

13. Меншік субъектілерінің мүдделерінің қайшылығы неде?

14. Меншікті иемденудіңтиптері мен нысандары қандай?

15. Жеке меншіктің артықшылықтары мен кемшіліктері қандай?

16. Мемлекеттік меншіктің қандай түрлері бар?

17. Басқа меншік нысандарымен салыстырғанда акционерлік меншік негізінде кәсіпкерлікті ұйымдастырудың қандайартыкшылығы бар?

18. Жекешелендірудің қандай тәсілдерін білесіз?

19. Экономикалық жүйе тиімді қызмет етуі үшін мемлекеттік және жеке меншіктің үлестері қанша болу керек деп ойлайсыз, оны анықтайтын қандай факторлар?

20. Қазақстандағы жекешелендірудің нәтижелері мен салдары туралы не білесіз?

21. Шаруашылықты қандай нысанда ұйымдастыруға болады?

22. Натуралдық шаруашылықтыңтауарлы шаруашылыққа ауысуыныңсебептері қандай?

23. Тауарлы шаруашылықтың пайда болу шарттары қандай?

24. Натуралды өндіріс пен тауарлы өндірістің мақсаттары қандай?

25. Тауар мен игіліктің айырмашылықтары қандай?

26. Тауардың қандай қасиеттері бар?

27. Тұтыну құнының қандай қасиеттерін білесіз?

28. Тауар өндірісінің белгілері қандай?

29. Құн және айырбас құнының мәні неде?

30. Айырбас құнының қандай нысандары бар?

31. Тауар бағасы қалай анықталады?

32. Тауар құнын анықтайтын қандай факторлар?

33. Ақшаның пайда болу себептері қандай?

34. Ақшаны ақша ететін қандай қасиеттер?

35. Ақшаның қандай қызметтерін білесіз?

36. Ақша неліктен жалпыға бірдей эквивалент рөлін атқарады?

37. Металл ақшаларды қағаз ақшалардың ауыстыруын қалай түсіндіруге болады?

38. Қағаз ақшалар неліктен құнсызданады?

39. Ұлттықвалюта - теңгенің шығу тарихы туралы не айта аласыз?

40. Әлемдік жетекші қандай валюталарды білесіз,олар туралы ойыңыз қандай?

41. Кәсіпкерліктің мәні мен атқаратын қызметтері қандай?

42. Кәсіпкерліктің шығармашылық қызметінің маңызын қалай түсіндіресіз?

43. Кәсіпкерліктің қандай белгілері бар?

44. Кәсіпкерлік қызметтің қандай түрлерін білесіз?

45. Кәсіпкерлік тэуекел дегеніміз не, оның деңгейін қалай төмендетуге болады?

46. Акционерлік қоғам мен акционердің құкыктары мсн міндет-тері қандай?

7-апта. Сабақтың тақырыбы: Фирма және кәсіпкерлік теориясы

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Кәсіпкерлік теориясының эволюциясы қандай кезеңдердсн өткен?

2. Неліктен Иөзеф Шумпетер жаңашылдықты кәсіпкерліктін негізгі анық-таушы элементі ретінде бөліп көрсеткен?

3. Кәсіпкерліктің мәні мен атқаратын қызметтері қандай?

4. Кәсіпкерліктің шығармашылық қызметінің маңызын қалай түсіндіресіз?

5. Кәсіпкерліктің қандай белгілері бар?

6. Кәсіпкерлік қызметтің қандай ұйымдық-кұкықтық нысандары бар?

7. Шағын кәсіпкерліктің қоғам үшін алатын маңызы мен өзіндік ерекшсліктері қандай?

8. Мемлекеттік кәсіпкерліктің объективті қажеттігі неде?

9. Шаруашылық серіктестіктерін құру үшін қандай процедуралар қажет?

10. Акционерлік қоғам мен акционердің құкыктары мсн міндет-тері қандай?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

1. Төмендегілердің қайсысы кәсіпкерліктің ең маңызды
мақсаты болып табылады:

A) пайда табу;

B) сату көлемін ұлғайту;

C) өнім сапасын жақсарту;

Д) қызметкерлердің жалақысын көбейту; Е) өткізу рыногын ұлғайту.

2. Кәсіпорын жарнамасы қай кезеңге тән:

A) қызмет ету кезеңінің басында;

B) кәсіпорынды құрылымдық қайта құру кезінде;

C) кәсіпорынды үлғайту сатысында;

Д) жоғарыда аталған кезеңдердің барлығында; Е) дұрыс жауабы жоқ.

3. Кәсіпкерлік - бұл :

A) табыс табу мақсатында негізгі өндіріс факторларын бірікті-ру, өндірісті белсенді түрде ұйымдастыру;

B) меншіктен ажырату мүмкін емес қызмет;

C) болжамға келмейтін іс-әрекет;

Д) кез-келген экономикалық іс-әрекет;

Е) сүраныс пен үсынысқа байланысты қызмет түрі.

4. Келтірілген кәсіпорын үлгілерінің қайсысы
экономиканың қоғамдық с ал асы на жатады:

A) мемлекеттік кәсіпорын;

B) кооператив;

C) жеке акционерлік кәсіпорын; Д) жеке меншік қожалық;

Е) жауапкершілігі шектеулі серіктстік.

5. Кәсіпкерлік фирманы экономикалық субъект ретінде
сипаттайтын негізгі белгі:

A) меншік нысаны;

B) қызмет ету еркіндігі;

C) мүліктік жауапкершілігі; Д) фирманың көлемі;

Е) жоғарыдағы белгілердің барлығы.

Н ұсқа 2

1. Кәсіпкерлік қызметтің қандай нысаныңда күрделі тех­
ника өндіру оңай болады:

A) жеке кәсіпорын;

B) шаруашылық серіктестік;

C) шаруашылық қоғам;

Д) ашық акционерлік қоғам; Е) мемлекеттік кәсіпорын.

2. Серіктестіктің артықшылықтарының бірі:

A) серіктестердің бірігуі қосымша қаражат келтіруге мүмкіндік береді;

B) серіктестердің оркайсысы толық мүліктік жауапкершілікте болады;

C) серіктестер біріге отырып, көп пайда табады;

Д) бір серіктес шығып кетсе де, оның қызметі жалғаса береді; Е) серіктестікті ұйымдастыру жеңіл болып табылады.

3. Акционерлік қоғамда:

A) басқару акционердердің қолында болады;

B) директорлар кеңесі жалғыз меншік иесі болады;

C) басқару мен иелену бөлінген;

Д) шаруашылық қызметінің нәтижесін жариялау міндетті емес;

Е) қоғамды бір адам құруы мүмкін.

4. Акционерлік қоғамды басқаратын жоғарғы орган:

A) директорлар ксңесі;

B) өкілдер жиналысы;

C) акционерлердің жалпы жиналысы;

Д) артықшылығы бар акция иелерінің жиналысы; Е) акционерлік қоғамның атқарушы органы.

5. Толық серіктестік - бұл:

A) мушелері кәсіпорын міндеттемслері бойынша ортақ жау-
апкершілікте болатын және тек іске қосқан үлесімен ғана емсс,
барлық мүлкімен жауап беретін серіктестіктің бір түрі;

B) қатысушылары жарғылық қорға қосқан жарнасымсн
ұйымның міндеттемелері бойынша жауапершілікте болатын
серіктестік;

C) мүшелерінің ұйым мүлкінен бөлек өз мүліктері болатын
және ол мүліктер ұйымның карыздарын жабуға жүмсалмайтын
серіктестік;

Д) мүшелерінің бір бөлігі толық материалдық жауапкершілікте, ал қалғандары - шектеулі жауапкершілікте болатын серіктсстік;

Е) қатысушылары кәсіпорын қызметін басқаруға қатыспайтын серіктестік.

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

Төмендегі кестені толтырыңыз:

2 жаттығу. Кәсіпкерліктің қандай ұйымдық нысаны салық жүйесінің әрекет етуі тұрғысынан алғанда тиімді болып табыла-ды? Неліктен?

3 жаттығу. Акционерлердің жеке және ұжымдық сипаттағы қандай кұкықтары бар?

4 жаттығу. Толықсеріктестікпен сенім серіктсстігі арасындағы айыр-машылықты атаңыз.

5-жаттығу. Елімізде шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту үшін қандай шаралар қолдану қажет? Сіз қандай ұсыныс жасайсыз?

Аралық бақылау тесттері

1-нұсқа.

1. Экономикалық теория көзқарасы бойынша “экономика” бұл:

А) шаруашылық қызметі;

В) адамдардың мақсаттары мен шектеулі ресурстарының арасындағы қатынастарға байланысты, олардың іс-әрекеті;

С) шаруашылық жасау туралы ғылым;

Д) статистика;

Е) демография.

2. Ұлттың байлығының көзі саудада деп есептейді…

А) физиократтар; В) маржиналистер; С) меркантелистер;

Д) классикалық саяси экономия; Е) институционализм.

3. Ұлттың байлығының көзі ауыл шаруашылығында деп есептейді…

А) меркантелистер; В) марксизм; С) марженализм;

Д) Физиократтар; Е) институционализм.

4. “Көрінбейтін қол” жеке өндірушілер мен тұтынушылардың дербес іс - әрекетін солай қылып бағыттайды, нәтижесінде барлық жүйе ұзақ мерзімді экономикалық тепе – теңдік жағдайында болады деген тұжырымды кім ұсынды?

А) У. Петти В) Ф. Кенэ С) К. Маркс Д) К. Менгер Е) А. Смит

5. К. Маркс ашқан буржуазиялық қоғамның негізгі заңы:

А) құндылық В) қосымша құн С) сұраным және ұсыным

Д) меншік құқы теориясы Е) ұтымды күту

6. 1936 жылы Дж. М. Кейнстің шығарған кітабы аталады

А) “халықтар байлығының табиғаты мен себептері туралы”

В) “саяси экономияның принциптері”

С) “жұмыспен қамту, процент және ақшаның жалпы теориясы”,

Д) “капитал”

Е) “Ресейде капитализмнің дамуы”

7. Экономикалық теорияның пәні болып табылады:

А) демографиялық өзгерістер; В) статистикалық есеп берулер;

С) еңбек қатынастары; Д) әлеуметтік даму.

Е) шектеулі ресурстарды ұтымды және тиімді пайдалануға байланысты адамдар арасындағы экономикалық қатынастар;

8. Мемлекеттік саясатты іске асыру барысында дұрыс таңдау жасауға мүмкіндік беретін экономикалық теорияның функциясы (атқаратын қызметі):

А) танымдылық В) тәжірибелік С) прогностикалық

Д) методологиялық Е) мағлұматтық

9. Нақты экономикалық құбылыстардың елеулі емес жақтарына көңіл бөлмей, оның ішкі, барынша мәнді мазмұнын айқындау экономикалық теорияның қандай ғылыми таным әдісіне жатады?

А) индукция; В) дедукция; С) ғылыми абстракция;

Д) талдау (анализ) Е) біріктіру (синтез)

10. Экономикалық өмірдің құбылыстары арасында объективті орындалатын тұрақты себепті – салдарлы байланыстар…

А) экономикалық заңдар; В) табиғат заңдары;

С) экономикалық категориялар; Д) әлеуметтік өмірдің заңдары;

Е) құқық заңдары.

11. “Нарықта сұраным баға, тұтынушылардың табыстары, бәсеке сияқты оны анықтайтын әртүрлі факторларды зерттеу жолымен оқылатын экономикалық теорияның әдісі:

А) ғылыми абстракция; В) логикалық және тарихи;

С) индукция және дедукция; Д) талдау; Е) синтез.

12. Экономикалық теорияның нарықтық қатынастардағы дара субъектілердің экономикалық іс-әрекетін зерттейтін бөлімі…

А) микроэкономика; В) макроэкономика; С) саяси экономия;

Д) экономикс; Е) жалпы экономика.

13. Жалпы ұлттық экономиканың қызмет ету заңдылықтарын зерттейтін экономикалық теорияның бағыты:

А) микроэкономика; В) экономикс; С) саяси экономия;

Д) макроэкономика; Е) салалық экономика.

14. Ақшаға эгоистік қызығушылық төмендегілердің қайсысының арекетінің басты мотиві болып саналады?

А) экономикалық адамның; В) мемлекеттің; С) кәсіпорынның;

Д) кооперативтің; Е) қоғамдық ұйымдардың.

15. Жеке тұлғаның шығынды азайта отырып барынша жоғары нәтиже алуға ұмтылу әрекеті

А) ұтымсыз В) біреудің арқасындағылар

С) тұтынушылық Д) қоғамдық Е) ұтымды

16. Шаруашылық іс - әрекеттерге қозғаушы болатын мотивтері – экономикалық…

А) мүдделер; В) заңдар; С) категориялар; Д) әдістер; Е) тәсілдер.

17. Адам табиғатпен одан кейін бір-біріменде өзара әрекет етеді. Осының негізінде орын алады?

А) өндіріс; В) бөлу; С) айырбас; Д) тұтыну; Е) қайта бөлу.

18. Адамның жеңіп шығуға тырысатын қанағаттанбаушылық немесе мұқтаждық жағдайы…

А) қажеттіліктер; В) мүдделер; С) игіліктер; Д) өндіріс; Е) тұтыну.

19. Алғашқы (төменгі) қажеттілік, бұл қажеттілік

А) тамаққа, киімге; В) білімге; С) өнерге;

Д) өндіріске; Е) әшекейлік бұйымдарға

20. Қажеттілікті қанағаттандырылатын құрал…

А) игілік; В) түрткі; С) мүдделер; Д) өндіріс; Е) айырбас.

21. Өндірістің жеке факторы

А) еңбек; В) капитал; С)жер; Д) машиналар; Е) кәсіпкерлік қабілет.

22. Табыс әкелетін факторы

А) капитал; В) ењбек; С) жер ресурстары;

Д) шикізат және материалдар; Е) кәсіпкерлік қабілет.

23. Жер, өндіріс факторы ретінде өзінің иесіне табыстың қандай түрін әкеледі…

А) рента; В) еңбек ақы; С)пайда; Д)процент; Е)дивиденд.

24. Материалдық және материалдық емес игіліктерді жасаудың алғашқы көзі…

А) өндіріс; В) түтыну; С) бөлу; Д) айырбас; Е) қайта бөлу.

25. К. Маркстің пікірінше, тек қана құнның нышандарының ауысуы орын алатын адам қызметінің саласы…

А) айырбас; В) бөлу; С) өндіру; Д) тұтыну; Е) иемдену.

26. Иемдену құқы, пайдалану құқы, иелік ету құқы меншіктің қандай мазмұнын көрсетеді:

А) Ќ±ќыќтыќ. В) Саяси. С) Әлеуметтік.

D) Экономикалық. Е) Қоғамдық.

27. Меншік иесіне не әкелу арќылы меншік экономикалық өткізіледі:

A) Шығын. B) Табыс. С) Қуаныш. D) Қайғы.

Е) Көңіл қалдырушылық.

28. ҚР Азаматтық кодексіне сәйкес республикалық және коммуналдық меншіктер нышаны:

А) Мемлекеттік. В) Жеке. С) Ұжымдық.

) Акционерлік. Е) Тұлғалық.

29. Жеке меншіктің теріс жақтарына жатады:

A) Меншік иелерінің мүліктік жіктелінуі.

B) Кәсіпкерлікті ынталандыру.

C) Еңбексіз табыс табу бойынша өмір сүру мүмкіндігі.

D) Бәсекенің дамуы.

E) Тауар айырбасының, нарықтың дамуы.

30. Қоғамдық меншіктің негізгі нысандары:

A) Мемлекеттік және акционерлік.

B)Кооперативтік және муниципалдық.

C) Мемлекетттік және муниципальдық.

D)Акционерлікжәне кооперативтік.

E) Акционерлік және муниципальдық.

2-нұсқа

1. Экономикалық теория көзқарасы бойынша “экономика” бұл:

A) Адамдардың мақсаттары мен шектеулі ресурстарының арасындағы қатынастарға байланысты, олардың іс-әрекеті.

B) Шаруашылық қызметі. C) Шаруашылық жасау туралы ғылым

D) Статистика. E) Демография.

2. Ұлттың байлығының көзі саудада деп есептейді:

А) Физиократтар. В) Маржиналист С) Меркантелистер.

D) Классикалық саяси экономия. Е) Институционализм.

3. Ұлттың байлығының көзі ауыл шаруашылығында деп есептейді:

A) Физиократтар. B) Меркантелистер. C) Марксизм.

D) Маржинализм. E) Институционализм.

4. Тауарлы өндіріске дейін болған экономиканы ұйымдастырудың тарихи нышаны:

А) Жоспарлы шаруашылық. В) Натуралды шаруашылық.

С) Патриалхалды шарушылық. D) Нарықтық экономика.

Е) Феодалдық шарушылық.

5. Экономикалық теорияның пәні болып табылады:

А) Демографиялық қатынастар.

В) Шектеулі ресурстарды ұтымды және тиімді пайдалануға байланысты адамдар арасындағы экономикалық қатынастар.

С) Таптық қатынастар.

D) Еңбек қатынастары.

Е) Әлеуметтік мәселелер.

6. «Не бар немесе не болу керек» – бұл қандай экономиканың оқыту пәні?

А) Макроэкономика. В) Позитивті экономика. С) Микроэкономика.

D) Нормативті экономика. E) Интерэкономика.

7. Микроэкономикада оқытылады:

A) Нарықтағы тауарларға сұранысты анықтайтын факторлар.

B) Экономикалық ауытқу. C) Бағаның жалпы деңгейі.

D)Халық шаруашылығындағы жұмысшылар саны.

E) Жұмыссыздық деңгейі.

8. Зерттелетін құбылыстың жеке, кездейсоқ, өтпелі жақтарын ескермей оның мәнді, тұрақты типтік жақтарын көрсететін әдіс – бұл:

А) Талдау .В) Индукция. С) Ғылыми абсртакция D) Моделдеу. E) Бақылау.

9. Материалдық қажеттіліктерге жатпайды:

A) Киім. B) Автокөлікті жөндеу. C) Қалалық сенбілікке қатысу.

D) Заңгер консультациясы. E) Фирманың автокөлікке қажеттілігі

10. А.Маслоу пирамидасына сәйкес, қажеттіліктер ерекшеленеді:

A) Физиологиялық қажеттілік; қауіпсіздікке қажеттілік; әлеуметтік қарым-қатынасқа қажеттілік; сыйластыққа қажеттілік; өзіндік өсуге қажеттілік.

B) Физиологиялық қажеттілік; өзіндік өсуге қажеттілік; сыйластыққа қажеттілік; әлеуметтік қарым-қатынасқа қажеттілік; қауіпсіздікке қажеттілік.

C) Өзіндік өсуге қажеттілік; сыйластыққа қажеттілік; әлеуметтік қарым-қатынасқа қажеттілік; қауіпсіздікке қажеттілік; физиологиялық қажеттілік.

D) Сыйластыққа қажеттілік; әлеуметтік қарым-қатынасқа қажеттілік; өзіндік дамуға қажеттілік; қауіпсіздікке қажеттілік.

E) Өзіндік өсуге қажеттілік; физиологиялық қажеттілік; қауіпсіздікке қажеттілік; сыйластыққа қажеттілік; әлеуметтік қарым-қатынасқа қажеттілік.

11. Экономикалық теорияның толық анықтамасын көрсетіңіз:

A) Өндіру және тауар айырбасы процесі. B) Ақша, банк жүйесі, капитал

C) Елдің ұлттық байлығы.

D) Адамдардың қажеттілігін қамтамасыз ету үшін қоғамның шектелген ресурстарын пайдалану тәсілдері. E) Ұдайы өндіріс процесі.

12. Төмендегі жағдайлардың қайсысы экономикалық теория пәнін анықтауға қатысы жоқ:

A) Ресурстарды тиімді пайдалану.

B) Өндірістік ресурстардың шектеусіздігі.

C) Адамдардың қажеттілігін қанағаттандыру.

D) Экономикалық игіліктердің шектеусіздігі.

E) Ресурстардың шектеулігі.

13. Экономикалық теорияның негізгі атқаратын қызметтері:

A)Ұдайы өндіріс және бөлу. B)Танымдық және тєжірибелік.

C)Бақылау және ынталандыру. D)Әдістемелік және ақпараттық. E)Ақпараттық және бақылау.

14. Экономикалық саясаттың негізгі мақсатына жатпайды:

A) Толық жұмыспен қамтуға жету.

B) Экономикалық тиімділікті қамтамасыз ету.

C) C) Бағаның тұрақты деңгейі.

D) Бюджет тапшылығының болмауы.

E) Тұтынушылар мен өндірушілердің экономикалық еркіндігі.

15. Экономиканың нақтылығын математикалық символдар мен алгоритмдер көмегімен қарастырып жүйелейтін әдіс бұл:

A) Талдау. B) Ғылыми абстракция. C) Эксперимент. D) Модельдеу. E) Бақылау.

16. “Көрінбейтін қол” ұғымын қалыптастырған:

A) К.Маркс. B) А.Смит. C) А.МАршалл. D) Дж.Кейнс. E) И.Хальдун.

17.. Өндірістің негізгі факторларына жатады:

A) Еңбек, жер, капитал, кәсіпкерлік қабілет. B) Меншік.

C) Ақша және кәсіпкерлік әрекет. D) Еңбек және капитал.

Е) Ақша және меншік, кәміпкерлік және капитал.

18. Нарықтық механизмнің жұмыс істеуінің шарты болып табылады

A) Натуралды шаруашылық:

B) Алуан түрлі меншік нышандарының болуы және шарушылық субъектілерінің дербестігі.

С) Орталықтандырылған жоспарлы экономика.

D) Патриархалді шаруашылық. Е) Сыртқы саудаға монополия.

19. Материалдық және материалдық емес игіліктерді жасаудың алғашқы көзі:

А) Түтыну. В) Бөлу. С) Өндіріс. D) Айырбас. E) Қайта бөлу.

20. Макроэкономикалық көрсеткішке жатады:

A) Таза экономикалық жағдай. B) Елдің ұлттық байлығы.

C) Фирманың өндірістік шығындары.

D) Табыс. E) Кәсіпорын пайдасы.

21. Өндіріс құрал – жабдықтарын және материалдық игіліктерді иемдену қатынасы:

А) Меншік. В) Өндіріс. С) Бөлу. D) Айырбас. Е) Тұтыну.

22. “Меншіктің құқықтық теориясына” барынша көп үлес қосқан ғалым – экономист:

А) А. Пигу. В) К. Маркс. C) Л. Вальрас. D) А. Маршалл. E) Р. Коуз.

23. Иемдену құқы, пайдалану құқы, иелік ету құқы меншіктің қандай мазмұнын көрсетеді:

А) Ќ±ќыќтыќ. В) Саяси. С) Әлеуметтік.

D) Экономикалық. Е) Қоғамдық.

24. Меншік иесіне не әкелу арќылы меншік экономикалық өткізіледі:

A) Шығын. B) Табыс. С) Қуаныш. D) Қайғы.

Е) Көңіл қалдырушылық.

25. ҚР Азаматтық кодексіне сәйкес республикалық және коммуналдық меншіктер нышаны:

А) Мемлекеттік. В) Жеке. С) Ұжымдық.

D) Акционерлік. Е) Тұлғалық.

26. Жеке меншіктің теріс жақтарына жатады:

A) Меншік иелерінің мүліктік жіктелінуі.

B) Кәсіпкерлікті ынталандыру.

C) Еңбексіз табыс табу бойынша өмір сүру мүмкіндігі.

D) Бәсекенің дамуы.

E) Тауар айырбасының, нарықтың дамуы.

27. Қоғамдық меншіктің негізгі нысандары:

A) Мемлекеттік және акционерлік.

B) Кооперативтік және муниципалдық.

C) Мемлекетттік және муниципальдық.

D) Акционерлік және кооперативтік.

E) Акционерлік және муниципальдық.

28. Акционерлікжәнебірлескен (үлестік) меншікжатады:

A) Өзіндікменшікке. B) Жекетоптықменшікке. C)Қоғамдықменшікке.

D) Жеке-дараменшікке. E) Мемлекеттікменшікке.

29. “Меншік” түсінігініңэкономикалықмазмұны:

A) Игіліктердіпайдаланужәнеоғанбилікету. B)Иемденужәнебасқару.

C) Табыстабу. D) Игіліктердіиемдену. E) Басқару және табыс табу.

30. Меншік экономикалық табыс әкеледі:

A) Меншікті басқару процесінде. B) Меншікті сату нәтижесінде.

C) Табыс табу арқылы. D) Егер заңды түрде бекітілсе.

E) Егер шаруашылықта пайдаланылса.

8-апта. Сабақтың тақырыбы: Өндіріс, фирманың шығындары және табысы.

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Өндіріс шығындары қалай жіктеледі?

2. Бухғалтерлік жоне экономикалық шығындар дегеніміз не?

3. Тұрақты, өзгермелі және жалпы шығындар ұғымын түсіндіріңіз.

4. Орташа шығындар мен шекті шығындарды анықтау не үшін қажет?

5. Фирманың шекті шығыны мен шекті табысы нарықтықбағамен неліктен салыстырылады?

6. Фирма қандай жағдайда экономикалық тепе-тендікке жетеді?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Орташа жалпы шығын детеніміз өнім бірлігін өндіруге жүмсалатын:

A) тұрақты және айнымалы шығындар;

B) тұрақты шығындар;

C) өзгермелі шығындар;

D) шекті шығындар;

Е) өзгермелі және шекті шығындар.

2. Қысқа мерзімді кезеңдегі өзгермелі шығындарғатөмендегілердің қайсысын жатқызуға болады?

A) шикізатты сатып алуға кетстін шығындар;

B) фирманың алған несиесінің пайызы;

C) кәсіпорынның сактандыру жарналары;

D) басқарушы қызметкердің еңбекақысы;

E) фирма меншігіне салынатын салық.

3. Тұрақты шығындар - бұл:

A) өнім өндірілмеген жағдайда да фирма төлеуге можбүр болатын шығындар;

B) айқын емес шығындар;

C) ең жақсы өндіріс жағдайында кез келген өнім көлемінөндіретін минималды шығын;

Д) сатып алу кезіндегі бағамсн есептелген ресурстарға жұмсалған шығындар;

Е) жұмысшыларға, жер иелеріне, капитал ислеріне жоне кәсіпкерлсрге төленгсн төлем шығындары.

4. Жаңа стадион құрылысының балама шығындары - бұл:

A) стадион құрылысына жұмсалған ресурстармен өндірілуі мүмкін болатын тауарлар, қызметтердің құны;

B) стадион табыстарынан төленетін накты салық кесімінін өзгеруі;

C) стадион иелегіндегі ресурстардың шығыны;

Д) стадион қызметтерінін тоқтап қалуына байланысты алынбаған табыс;

Е) стадионның қызметінен түскен табыс.

5. Ішкі шығындарға жатады:

A) косіпорын иелігіндегі ресурстардың шығыны;

B) өнім өндіругс қажетті шикізат және матсриалдар шығыны;

C) кәсіпорынның жер телімін сатып алуға байланысты шығындар;

D) құрал-жабдықты пайдалану үшін арендалық төлем;

Е) шикізат сатып алу шығындары.

Н ұсқа 2

1. Еңбек «қарқындылығы» түсінігінің анықтамасын беріңіз:

A) бір адамның өндірген өнімі;

B) жалпы еңбек шығындары;

C) уакыт бірлігіндегі адам қуатының шығындары;

D) бір өнім өндіруге кететін уақыт шығындары;

Е) жұмысшының бір жұмыс құніндегі уақыт шығындары.

2. Еңбек өнімділігінің анықтамасын беріңіз:

A) бір адамның өндірген өнімі;

B) жұмыс құніндегі сңбск шығындары;

C) уақыт бірлігіндегі адам қуатының шығындары;

D) жұмысшылардың жалпы саныңың азаюы;

Е) өнім көлемінің артуы.

3. Қысқа мерзім аралығында капитал тұрақты, ал еңбекайнымалыдесек, онда еңбектің шекті өнімі деп :

A) әрбір қосымша жалданатын жұмыс күшінің өндіретінкосымша өнімін атаймыз;

B) жұмыс күшінің орташа өнімін атаймыз;

C) жалдаған жұмыс күштерінің жалпы өнімін атаймыз;

Д) жұмыс күшін 1%-ға арттырғанда алынатын қосымша өнімді атаймыз;

Е) жұмыс күшін жаңа техникамен қамтамасыз ету арқылы алынатын өнім.

4. Еңбек өнімділігін қандай көрсеткіш өлшейді:

A) еңбектің орташа өнімі;

B) еңбектің шекті өнімі;

C) капитал сыйымдылығы;

Д) жалдаған жұмысшылар саны;

Е) еңбек ақының өнім көлеміне қатынасы.

5. Ішкі шығындарға жатады:

А)косіпорын иелігіндегі ресурстардың шығыны;

В)өнім өндіругс қажетті шикізат және матсриалдар шығыны;

С)кәсіпорынның жер телімін сатып алуға байланысты шығындар;

Д) құрал-жабдықты пайдалану үшін арендалық төлем;

Е) шикізат сатып алу шығындары.

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. Фирманың бір айдағы өндіріс шығыны 10 млн теңгені құрайды. Өндіріс көлемі - 20 дана. Фирманың бір айлық тұрақты шығыны 20 000 теңгеге тең. Өзгермслі шығынды, орташа шығынды, орташа тұрақты жоне орташа өзгермелі шығынды анықтаңыз.

2. Фирманың орташа өзгермелі шығыны 20 теңге, ал орташа тұракты шығын - 5 теңге болса, онда 500 дана өнім шығаруға жұмсалатын жалпы шығын қандай болады?

3. Жетілген бәсекелі рынокта жұмыс істсйтін фирма өнімінің бағасы 8 теңгені құрайды. Фирманың жалпы шығындары кестеде көрсетілген:

Қажетті мәліметтерді есептеп, график түрінде көрсетіңіз:

а) фирманың пайдасын жоғарылататын өнім көлемін анықтаңыз;

в) фирманың ең жоғары пайдасы, жалпы табысы және жалпы шығыны нешеге тең;

с) нарықта баға өзгермелі болса, қандай жағдайда фирма нөлдік пайда алатындығын және қандай жағдайда саланы тастап кететіндігін анықтаңыз.

4. Жетілген бәсекелі рыноктағы фирманың шекті шығыны келесі функция турінде берілген: МС = 40 + Q

Өнім бағасы 400 теңге болған жағдайда пайда ең жоғары деңгейге жету үшін фирма қанша өнім шығаруы керек?

Нұсқа 2

1. Фирманың шекті шығындар функциясы: MC=10+Q; Өнім бірлігінің бағасы- 600; Фирманың пайдасын максималдауға мүмкіндік беретін өнім көлемін анықтау керек.

2. Фирманың қыска мерзімді шығындары келесі формуламен өрнектелген: ТС= Q³ - 8Q² +200Q +50. Фирма қандай бағада қысқа мерзімді өндірісті тоқтатады?

3. Фирманың шығындары туралы көрсеткіштерді кестегетолтырыңыз.

4. Кестеде өндірістік функция бсрілген. Орташа айнымалы шығындардың минималды деңгейін жоне осы шығындарға теңболатын өндіріс көлемін анықтау керек, мұнда жалакы 300 теңге/ сағ. тең және еңбек өндірістің жалғыз айнымалы факторы болып табылады.

10. Кестеде фирманың ұзақ мерзімді кезеңдегі жалпы шығыны туралы мәлімет берілген:

а) ұзақ мерзімді орташа шығын мен ұзақ мерзімді шекті шығыншамасын анықтаңыз;

б) ұзақ мерзімді орташа шығын мен ұзақ мерзімді шектішығынның қисығын сызыңыз;

в) ұзақ мерзімді орташа шығын қандай өнім көлемінде минималды болады;

г) ұзақ мерзімді шекті шығын мен ұзақ мерзімді орташашығындар қандай көлемінде тең болады?

5. Төмендегі кестені толтырыңыз:

а) Егер баға 80-ге тең болса, бәсекелесуші фирманың пайдасы қандай өнім көлемінде максималданады?

ә) егер баға 50-ге дейін төмендесе, фирманың қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді кезеңцердегі мінез-құлқы қандай болады?

6. Фирма пайдасының шамасын анықтауға айқын және айқынсмес шығындардың ерекшелігі әсер етеді ме? Сіз бухғалтерлікнемесе экономикалық пайданы қарастырасыз ба?

9-апта. Сабақтың тақырыбы: Өндіріс факторларының нарығы және табыстарды бөлу

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Өндіріс факторларына не жатады?

2. Өндіріс факторлары рыногындағы факторлық табыс дегеніміз не?

3. Өндіріс факторларының бағалары қалай қалыптасады?

4. Жалақының экономикалық маңызы қандай?

5. Пайыз мөлшері немен анықталады?

6. Пайданың түрлеріне сипаттама беріңіз.

7. Жер рентасының қандай түрлері бар және олар қалай анықталады?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Өндіріс құрал-жабдықтары дегеніміз не?

A) капиталдың бір бөлігі;

B) еңбек ресурстары;

C) еңбек заттары мен қүралдары;

D) материалдық ресурстар;

E) еңбек өнімдері.

2. Өндірістің негізгі факторлары (маржинализм бойынша):

A) тауарлар мен қызмет көрсету;

B) адамдар жасаған ресурстар, табиғи ресурстар;

C) жер, капитал, еңбек, кәсіпкерлік;

D) жер ресурстары, жұмыс күші;

E) ақпараттық ресурстар, кәсіпкерлік.

3. Өндірістің негізгі факторлары (К. Маркс бойынша)

A) жер, капитал, еңбек, кәсіпкерлік;

B) адамдар жасаған ресурстар, табиғи ресурстар;

C) жұмыс күші, еңбек құралы, еңбек заты;

D) ақпараттық ресурстар, кәсіпкерлік.

E) табиғи ресурстар

4. Еңбек құралдары:

A) жылу-отын;

B) табиғи заттар;

C) өңдеуші,техникалық құрал-саймандар;

D) энергетика көздері;

E) материалдар.

5. Қажетті еңбек анықтамасын көрсетіңіз:

A) өмір сүруге жүмсалған орташа еңбек мөлшері;

B) ақысы төленген еңбек;

C) толық ақысы төленбеген еңбек;

D) жұмыс құнін толық камтиды;

E) жұмыскүшініңтолықақысы.

Н ұсқа 2

1. Жалақының мәні:

A) еңбек бағасы;

B) еңбек факторларына төлем;

C) жұмыс күші тауардың бағасы;

D) еңбек өнімінің толық құны;

E) еңбек шығының өтеу.

2. Жалақы қоры капиталистердің өз капиталын авансылауы деп, «жалақы қоры» теориясын түжырымдаған экономистер:

A) Дж. Милль, Т. Мальтус;

B) А.Смит, Д. Рикардо;

C) Ф.Энгельс, К. Маркс;

D) Е. Бем-Баверк, Джевонс;

E) А. Маршалл.

3. М. Барановский жалақыға қандай анықтама берді:

A) Жалакының ұлғаю теориясын;

B) Жалақының әлеуметтік теориясын;

C) Жалақының кему теориясын;

D) Мерзімді жалақыны;

E) өзгермелі жалақыны.

4. К. Маркстік теория бойынша жалақы анықтамасы:

A) капаиталистің жұмыс күшіне төлейтін төлемі;

B) еңбек факторы үшін толем;

C) жалакы жұмыс күші тауар құнының өзгерген формасы;

D) жасалған еңбек бағасының ақшалай формасы;

E) Дұрыс жауап жоқ.

5. Жұмыс құні деген үғым қай қоғамда пайда болған?

A) социалистік;

B) капиталистік;

C) феодалдық;

D) кұл иеленушілік;

E) алғашқы қауымдық.

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. Төмендегі өндіріс факторлары рыногына тән ерекшелік-теріне сипаттама беріңіз:

2. Сіз капитал және капиталдық игілік түсініктерін қалай ажыратар едіңіз?

3. Капитал өндіріс факторы ретінде қандай қажеттілікті қанағаттандырады?

4. Төмендегі жалақы нысандары мен түрлеріне сипаттама беріңіз.

5. Жылдар бойынша ҚР төменгі және орташа жалақы деңгейін көрсетіңіз.

6. Жер учаскелеріне деген сұраныс туынды сұраныс болып табылады, яғни тәуелді. Атап айтқанда, ауыл шаруашылық өнімдеріне деген сұранысқа байланысты. Ал бұл сұраныстыңдамыған өнеркәсіптік елдердегі икемділігі қандай? Сіздің ойыңызша, ауыл шаруашылығы өнімдеріне деген сүраныс, мы-салы, Францияда жоғары ма немесе төмен икемділікті ме (табыс бойынша)? Бұл сұраныстың жан басына шаққандағы ұлттық табыстыңтөмен деңгейіндегі, оның ішінде Қазақстанда икемділігі қандай? Ауыл шаруашылығы тауарларына деген сұраныс жер рентасына қалай әсер етеді?

7. Дифференциалды жер рентасының сипаттамаларын ашыңыз:

8.Осыүшпункттегіталқылаулардыңлогикалықтүсіндірмесін беріңіз.

A) Пайда, дәлірек айтқанда пайдаға деген ұмтылыс жетілген бәсеке нарығында тепе-теңцік жағдайын бұзады.

B) Жетілген бәсеке нарығы - бұл экономиканың идеалды жағдайы.

C) Тиісінше пайда - шаруашылықтың нарықтық жүйесіндегі жағымсыз құбылыс және де онымен белгіленген заңдық тәртіпте күрес жүргізу керек.

9. Студентте 100 долл. бар және ол оны жинақтау немесе жұмсау туралы шешім қабылдайды. Егер ол ақшаны банкке салған болса, онда бір жылдан кейін 112 доллар алады. Жылдық инфляция 14% құрайды.

а) номиналды пайыздық қойылым қандай?

б) нақты пайыздық койылым қандай?

в) сіз студентке қандай кеңес берер едіңіз?

г) өзгеріссіз номиналды пайыздық қойылым жағдайында инфляция қаркыныңың 10%-ға дейін төмендеуі сіздің кеңесіңізгеқалай әсер етер еді?

10. Қайсысы тиімді: қаңтар айында 10 000 теңге табыс алу немесе қараша айында 11000 теңге табыс алу, жылдық банктік пайыз қойылымы- 10 %.

П.Жердіңұсынысы: Q=100ra; жерге сұраныс: Q=100-P. Ауыл шаруашылығымен байланыссыз сұраныс : Q= 50- Р, Р-Іға. жердің бағасы.Анықтау керек: 1) жерді сатқан жағдайдағы бағаны. 2) банктік пайыз қойылымы 10 %- ға тең болғанда, жерді жалға беруден түсетін жылдық табысты. 3) жылдық амортизация - 50 мың теңге, салынған капитал - 3 млн. теңге болғандағы жер рентасын.

12. Станок 2000 доллар жыл сайын табыс экеле отырып, 3 жыл қызмет етеді деп болжаңады. Үшінші жылдың соіьында қалдық құны 6000 доллар қүрайды. Шығындарын толығымен жабуға бағытталған станок бағасын анықтаңыз. Егер:

а) пайыздық қойылым 8% құраса;

б) пайыздық қойылым 10%-ке тең болса;

в) пайыздық қойылым 8%-ке тең болса, ал болжаңатын инфляция жылына 7% құрайды.

Нұсқа 2

1.

2. Айталық, ЖҰӨ 500 млрд. теңгеден 450 млрд. теңгеге, алЖҰӨ дефляторы 125 % - дан 100% - ға төмендейді. Мұндайжағдайда нақты ЖҰӨ мөлшері:

A) өзгермейді;

B) жоғарлайды;

C) төмендейді;

D) бұл мәліметтер негізінде есептелмейді;

E) көрсетілгенжауаптардұрысемес.

3. Елдіңөткенжылғыкөрсеткіштерініңмәнікелесідей:

ЖІӨ- 600;

жекесектордыңтазаинвестициясы-105;

мемлекеттікшығыстары-120;

үйшаруашылығыныңтұғынуы- 350;

тікелейсалықтүріндегімемлекеттікбюджеттүсімдері- 70;

жаңамасалықтар— 60;

кэсігюрындарсубсидиялары- 55;

экспорт - 250;

импорт - 210.

Амортизациялыққорды, үйшаруашылығыныңиелігін-деқалатынтабысты, мемлекетбюджетініңжағдайынанықтауқажет.

4. Есептіжылдаелдіңәлеуметтік-экономикалықдамунәтижелерікелесімакроэкономикалықкөрсеткіштерарқылыкөрінді (ақшалайтүрде):

Ж¥Ө 100

Негізгіқордыңамортизациялануы 10

Үйшаруашылықтауарларменқызметтердіалуға

жүмсағаншығындар 50

Тауарларменқызметтердімемлекеттіңсатыпалуы 15

Таза экспорт (-4)

Жаңама салықтар 5

Трансферттік төлемдер 2,5

Табу керек: таза ұлттық өнімді; ұлттық табысты; жеке қолда бар табысты.

5. Кестедегі мәліметтер бойынша қосылған құнның мөлшерінанықтаңыздар және кестені толтырыңыздар:

6. ЖҰӨ мен ЖІӨ-ге мысал келтіріңіз.

7. XXғасырдағы ғылыми-техникалық революцияға тән қазіргі көріністерін және ерекшеліктерін сипаттаңыз.

8. Төмендегі кестені толтырыңыз:

9. Әлемде индустриалдық саясат жүргізудің мол тәжірибесіжинақталғаны белгілі, мысалдар келтіріңіз.

10. Төмендегі кестені толтырыңыз:

10-апта. Сабақтың тақырыбы: Ұлттық экономика: мазмұны, құрылымы және нәтижесін өлшеу

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. ҰЕЖ-нің және оның негізгі көрсеткіштерінің экономикалық маңызы неде?

2. Тұтыну бағаларының индексі нені көрсетеді?

3. ЖҰӨ дефляторы дегеніміз не?

4. Аралық және соңғы өнім дегеніміз не?

5. Ж¥Ө мен ЖІӨ арасында қандай айырмашылық бар?

6. ЖІӨ-ді есептеудщ қандай әдістері бар?

7. Инвестициялық шығыстар дегеніміз не?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Ж¥Ө дефляторы неге тең?

A) нақты Ж¥Ө-нің номиналды Ж¥Ө-ге қатынасына;
ВІ номиналды ЖІӨ-нің нақты ЖІӨ-ге қатынасына;

C) нақты ЖІӨ-нің номиналды ЖІӨ-ге қатынасына;

D) номиналды Ж¥Ө-нің нақты Ж¥Ө-ге қатынасына;

E) ЖІӨ-ге байланыссыз.

2. Төмендегі өрнектёрдің қайсысы ЖІӨ-ді шығыс бойын-
ша есептеу әдісін көрсетеді?

A)Y = C + I + G+NX;

B) Ү = W + Р + NX + A;

C) Ү= Т+ A + NX; D)Y = R + I + T + A;

E)Y = W + P + R + I + T + A;

3. ¥лтғықесептеужүйесініңбастыкөрсеткіштеріқандай?

A) жалпы ^лттықөнім (Ж¥Ө)

B) жалпыішкіөнім (ЖІӨ). ұлттықбайлық (¥Б);

C) тазаұлттықөнім (Т¥Ө), ұлттықтабыс (¥Т); Д) ұлттықтабысжәнеұлттықбайлық;

Е) жоғарғыбарлықкөрсеткіштердұрыс.

4. Жалпы ұлттық өнім - бұл:

A) белгілі елдің азаматтарының өз елінде және шет елдегі өндірген барлық тауармен қызметтердің соңғы құны;

B) елдің ішіндегі резиденттік және резиденттік емес субъекті-лерменөндірілген барлық тауар мен қызметтердің соңғы к^ны;

C) белгілі елдің әр отбасындағы жеке тұтыну үшін өндірілген
барлық тауар мен қызметтердің соңғы құны;

Д) белгілі слдін азаматтарының өз елінде және шет елде астыртын экономикада өндірілген барлық тауармен қызмегтердің сонғы құны;

Е) белгілі елдің фирмасының басқа елдегі өндірген тауарлары мен қызметінің сонғы құндары.

5. Жалпы ішкі өнім (ЖІӨ)-бұл:

А) елдің ішіндегі резиденттік және резиденттік емес субъек-тілермен өндірілген барлық тауармен қызметтердің сонғы құны;

B) отандық косіпорындардың шет елде өндіргсн барлық тауа-лармен қызметтердің соммасы;

C) белгілі елдің азаматтарының өндірген тауарлары мен қызметтері нің соммасы;

Д) белгілі елдің кәсіпорындарының өз елінде және шет ел-дердегі өндірген барлық дайын товарлары мен қызметтерінің соммасы;

Е) белгілі бір елдің фирмасының өз елінде өндірген дайын та­уарлары мен қызметінің барлық сомасы.

Н ұсқа 2

1. Индустриалдық саясат дегеніміз- бұл:

A) мемлекеттің бәсеке қабілеттілігін арттыруға бағытталған шаралары;

B) мемлекеттің тиімді ұлттық өнеркәсіпті қалыптастыруға бағытталған шаралары;

C) мемлекеттің кәсіпкерлікке қолайлы жағдайлар жасауға бағытталған шаралары;

D) экономиканың шикізатқа тәуелді өндірісін кысқартуға
бағытталған шаралар кешені;

E) жауаптардың барлығы дұрыс.

2. Индустриялық-инновациялық стратагияны жүзеге
асырып, қаржы-ландыру үшін қүрылған институтар:

A) ҚР Даму Банкі;

B) Инвестициялық қор;

C) Инновациялық қор;

D) Инжиниринг және технологиялар трансферті орталығы;

E) жауаптың барлығы дүрыс.

3. Индустриялық-инновациялық стратагияиы жүзеге
асыру мерзімі:

А) 2002-2009жж.; В)2003-2010жж.; С)2003-2015жж.; D) 2004-20ІЗжж.; Е)2003-2013жж..

4. Индустриялық-инновациялық стратагияның қабыл-данған мерзімі:

A) 2002ж.;

B) 2003ж.;

C) 2004ж.;

D) 2005ж.;

E) 2000ж..

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

1.

2. Айталық, Ж¥Ө 500 млрд. теңгеден 450 млрд. теңгеге, ал
ЖҮӨ дефляторы 125 % - дан 100% - ға төмендейді. Мұндай
жағдайда нақты Ж¥Ө мөлшері:

E) өзгермейді;

F) жоғарлайды;

G) төмендейді;

H) бұл мәліметтер негізінде есептелмейді;

E) көрсетілгенжауаптардұрысемес.

3. Елдіңөткенжылғыкөрсеткіштерініңмәнікелесідей:

ЖІӨ- 600; жекесектордыңтазаинвестициясы-105; мемлекеттікшығыстары-120; үйшаруашылығыныңтұғынуы- 350; тікелейсалықтүріндегімемлекеттікбюджеттүсімдері- 70; жаңамасалықтар— 60; кэсігюрындарсубсидиялары- 55; экспорт - 250; импорт - 210.

Амортизациялыққорды, үйшаруашылығыныңиелігін-деқалатынтабысты, мемлекетбюджетініңжағдайынанықтауқажет.

4. Есептіжылдаелдіңәлеуметтік-экономикалықдамунети-
желерікелесімакроэкономикалықкөрсеткіштерарқылыкөрінді
(ақшалайтүрде):

Ж¥Ө 100

Негізгіқордыңамортизациялануы 10
Үйшаруашылықтауарларменқызмсттердіалуға

жүмсағаншығындар 50

Тауарларменқызметтердімемлекеттіңсатыпалуы 15

Таза экспорт (-4)

Жаңама салықтар 5

Трансферттік төлемдер 2,5

Табу керек: таза ұлттық өнімді; ұлттық табысты; жеке қолда бар табысты.

5. Кестедегі мәліметтер бойынша қосылған құнның мөлшерін
анықтаңыздар және кестені толтырыңыздар:

9. ЖҮӨ мен ЖІӨ-ге мысал келтіріңіз.

10.XXғасырдағы ғылыми-техникалық революцияға тән қазіргі көріністерін және ерекшеліктерін сипаттаңыз.

11.Төмендегі кестені толтырыңыз:

9. Әлемде индустриалдық саясат жүргізудің мол тәжірибесі
жинақталғаны белгілі, мысалдар келтіріңіз.

10. Төмендегі кестені толтырыңыз:

Жазбаша сұрақ

1.Мына екі жағдайды салыстырыңыз және шекті пайдалылық теориясы тұрғысынан түсіндіріңіз. Саяхатқа шыққан турист топтан артта қалып, шөлде адасты. Ол үшін осы жағдайда бір стакан су немесе алтын бұйымның қайсысы ең бағалы болмақ?

2.Шекті айдалылық теориясының төмендеу заңына сәйкес тұтынылатын игіліктер саны өскен сайын осы игіліктердің әрбір бірлігінің пайдалылығы мен қажеттіліктермен қанағаттану азаяды. Мысалы, тұтынушы нанды тағам ретінде күнде тұтынады. Бірақ адамның нанға қатысты қажеттілігі азаймайды. Неліктен? Осындай жағдай наннан басқа қандай тұтыну игіліктеріне тән?

3.Қазақстан Республикасы экономикасында бірнеше монополия қызмет етуде. Олардың кейбірі жалпы тепе-теңдікті бұзады. Мысалы, Казтелеком басылым өнімдерінің бағаларын айтарлықтай көтерді. Осы жағдай басылым өнімдеріне жазылу мен басылым өнімдерінің таралу көлемін айтарлықтай азайтты. Осы жағдайда ұлттық шаруашылықтың тепе-теңдігінің бұзылу себебі басылым өнімдерінің көлемінің азаюы емес, басылым өнімдерін тарату қызметіне бағалардың өзгеруі болып табылады. Мемлекет нарықтық экономиканың заңдарын бұзбай қандай шара қолдана алады?

4.Қазақстан Республикасы мемлекеттік бюджеттінің кірістер бөлігінің маңызды көзі болып мұнай экспортынан түсетін табыс болып табылады. Бюджеттің осы кіріс көзін макроэкономикалық тепе-теңдікті қамтамасыз ететін құрал ретінде қарастыруға бола ма?

5.Сұраным мөлшеріне табыс эффектісі ( сатып алушының өзгеріссіз ақшалай табысы мен тауар және қызметтер бағаларының деңгейі төмендеген жағдайында ) және алмастыру эффектісі ( сатып алушылардың қымбат тұратын тауарларды басқа арзандаған тауарлармен алмастырған жағдайда ) қалай әсер ететінін түсіндіріңіз және мысалдар келтіріңіз.

6. ТМД елдерінде экономикалық өсуді қамтамасыз етуде кедергі келтіріп отырған кәсіпорындардың бір біріне қарыз болуы. Осыған қатысты көптеген экономистер аз мөлшерде ақша эмиссиясын қолдануды ұсынады. Осы шараның экономикалық, сонымен бірге әлеуметтік –саяси салдарларын назарда ұстағанда сіздің көзқарасыңыз қандай?

7. Бұрынғы Кеңес Одағында экономикалық тепе-теңдік тұрғындардың тұт.ынысының төменгі деңгейін өндіріс саласына арналған инвестицияның жоғары деңгейімен орынын толтыру негізінде қамтамасыз етілді. Осы жағдайға қысқа уақыт және ұзақ уақыт кезеңдеріне қатысты баға беріңіз.

8.Мына жағдайлар бойынша сұраныс заңының ерекшеліктерін түсіндіріңіз. а)Инфляция - ақша бірлігінің сатып алу қабілетінің төмендеуі. Осы құбылыс товарлардың барлық ақшалай бағаларының өсуіне әкеледі. Бірақ нарықтық экономика өздігінен, инфляцияға байланыссыз көптеген факторлардың әсерінен бағалардың үнемі қозғалысын тудырады. Осы жағдайда сұраным мөлшерінің өзгеруін шақыруға тиісті белгілі бір товарға бағаның өсуі бағаның нарықтық немесе инфляциялық өсуімен болғандығын қалай анықтауға болатындығына қатысты мәселесі туындайды. Товар бағасының осы екі түрде өсуінің қосылуы – инфляциялық және нарықтық сұраным заңының іс-әрекетін күрделендіреді. Сонымен қатар олар қарама-қарсы бағыттарда жиі әсер етеді , яғни инфляция товардың ақшалай бағасының көтерілуіне , ал техникалық прогресс пен нарықтық конъюнктура оның төмендеуіне мәжбүр етеді.

9. Ірі фирмалар өздерінің іс-әрекет көлеміне қатысты тиімді жағдайда, яғни шағын фирмалармен салыстырғанда шығындарға қатысты артықшылықта болады. Сонымен қатар шағын фирмалардың да белгілі бір жағдайларда тиімді жұмыс жасауына мүмкіндіктер болады. Осындай салада шағын фирмалардың өміршеңдігін қандай жағдайлар туғызады?

10.Фирма іс-әрекетінің жалғыз экономикалық тиімді көлемі қандай жағдайларда болады?

11.Нарықтық сұраныс пен ұсынымның өзгеру процесі сала ішінде үлкен және шағын фирмалардың ролдерін қайта бөлуге әсер етеді?

12.Мысалға, Қазақстан Республикасында жағымды инвестициялық ахуал қалыптасты. Осыған қатысты елге шетел инвестициясының тартылуы өсуде. Осы жағдай шетелдіктердің біздің экономикамыздың үстінен бақылау жасауын білдіре ме? Ел экономикасына шетел инвестициясын тартуды көбейтудің ел үшін қандай ұтысы және ұтылымы болуы мүмкін? Осы көрсетілген тенденцияға экономика сферасында үкімет қандай шаралар арқылы әсер ете алады?

13.Ішкі және сыртқы экономикалық мәселелерді шешуде Қазақстан Республикасы үшін шетел капиталын тартудың қандай әдістері ең тиімді болыып табылады? Тікелей шетел инвестициясы ма? Халықаралық коммерциялық банктердің заемдары ма? Халықаралық қаржы мекемелерінің сыртқы заемдары ма?

14.Ұлттық есепшоттың негізінде шешілетін міндеттердің бірі негізгі экономикалық өзара байланыстарды және экономиканың құрылымын көрсету болып табылады. Осыған қатысты қандай көрсеткіштерді анықтау қажет?

15.Ұлттық есепшоттың негізгі міндеті қаржы ресурстарының қалыптасуы мен қолданылуын көрсету болып табылады. Осыған қатысты үй шаруашылығының және ұсақ кәсіпорындардың ( ұсақ фирмалардың, шағын магазиндер мен шеберханалардың иегерлері үй шаруашылығы болып табылған жағдайда) қандай шығындары сізге белгілі? Үй шаруашылығының кіріс көздерін атаңыз.

11-апта. Сабақтың тақырыбы: Экономикалық өсу және нарықтық экономиканың циклдылығы

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Экономикалық даму мен экономикалық өсудің айырма-
шылықтары қандай?

2. ҚР экономикасының өсуін тұрақтандыру қандай мәселелерді
шешуді қажетсінеді?

3. Экономикалық өсудің экологияға әсері бар ма? Болса
қандай?

4. Экономикалық цикл дегеніміз не?

5. Экономикалық циклдың болу себептері қандай?

6. Экономикалық циклдың қандай салдары бар?

7. Іскерлік циклдың сипаты неде?

8. Экономикалық циклдың қандай типтері бар?

9. Экономикалық цикл қандай сатылардан тұрады?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Өнеркәсіптік циклдың мәнін келесі сатылардың болуы сипаттайды:

А) дағдарыс, тоқырау, жандану, өрлеу;

ВІ экспансия, рецессия;

С) төмендеу, өсу;

Д) жандану, өрлеу, бум, максималды құлдырау нүктесі;

Е) дағдарыс және құлдырау.

2. Циклдық даму - бұл:

A) макроэкономикалық тепе-тендіктің келесі тепе-теңдіккеқөзғалысы;

B) экономикалық жүйеге кездейсоқ құбылыстардың әсері (им­пульс, шок);

C) төлем қабілеттілігі бар сұраныспен салыстырғандатовардың артық өндірілуі;

Д) өндіріс тоқырауының салыстырмалы кезеңі;

Е) экономиканың шеңбер бойымен көзғалысы.

3. Инфляция - бұл:

A) ақшаның құнсыздануы;

B) ақшаның сатып алу қабілетінің тусуі;

C) сұраныс және үсыныстың теңсіздігі;

Д) халықтың өмір сүру денгейінің төмендеуі;

Е) барлық жауаптар дұрыс.

4. Болжамсыз инфляция әдетте:

A) экономикалық шығындалудың болмауынан;

B) экономика тиімділігінің төмендеуімен;

C) табыс және байлықтың қайта бөлінуімен сипатталады;

D) Д) дұрыс жауаптары В), С);

Е) өндірістің құлдырауынаи.

5.Үдемелі инфляция кезецінде пайыздық қойылым;

A) төмендейді, өйткені ақша бағасы түседі;

B) төмендсйді, ойткені жұмысбастылық деңгейі түссді;

C) өседі, өйткені ақша бағасы түседі;

Д) өседі, ойткені жұмысбастылық деңгейі түседі;

Е) төмендейді, ойткені өндіріс деңгейі қүлдыраған (түскен).

6. Ұсыныс инфляциясы:

A) жиынтық сүраныс қисығының солға жылжуы;

B) жиынтық сүраныс қисығының оңға жылжуы;

C) жиынтық үсыныс кисығының солға жылжуы;

Д) жиынтық үсыныс кисығының оңға жылжуы;

Е) жиынтық үсыныс қисығының солға, темен жылжуы.

7.Артық сұраныс нәтижесіндегі инфляция:

A) жиынтық сұраныс қисығының солға жылжуы;

B) жиынтык, сұраныс қисығының оңға жылжуы;

C) жиынтық ұсыныс қисығының солға жылжуы;

Д) жиынтық ұсыныс қисығының оңға жылжуы нәтижесінде пайда болады;

Е) барлық жауаптар дұрыс емес.

Н ұсқа 2

1. Экономиканың жандануы кезінде...

A) өндірістің нақты көлемі жоғарылайды;

B) өндірістің номиналды көлемі жоғарлайды;

C) өндірістің номиналды көлемі өзгеріссіз қалады;

Д) өндірістің нақты көлемі төмендеп, номиналды көлемі оседі;

Е) өндірістің нақты көлемі және номиналды көлемі азаяды.

2. Тоқыраудың негізгі сипаты:

A) өндіріс бір орныңда қөзғалысыз болады;

B) тауар қоры біртіндеп азая бастайды;

C) инвестициялық сұраныс кысқарады;

D) тұтыну сұранысы төмендейді;

E) сауда өте баяу.

3. Жұмыссыздықтың түрін атаңыз:

А)циклдық, фрикциондық, қүрылымдылық;

B) ашық жэнс жабық;

C) тұрақты жэнс табиғи ;

Д) пөтенциалды;

Е) мезгілдік.

4.Жұмыспентолыққамтамасыз етілген жағдайда фрикциондық жұмыссыздық деңгейі қандай болу керек?

A) 0-ге тең;

B) 1 %- тен кем емес;

C) 2 % -тен жоғары болуға тиіс;

Д) барлық жауаптары дүрыс;

Е) 1 %-ке тең.

5. Келесі аталған адамдардың кайсылары жұмыссыздар қатарына жатқызылады:

A) жұмыс істегісі келетін, бірақ жұмыс іздеумен айналыспаған студент;

B) 6 аптадан кейін жұмысқа кіруге уоделескен, бірақ жұмыс іздеуді тоқтатпаған студент;

С) әр апта сайын қолайлы жұмыс жағдайына ғазеттердегі ха-барламаларды қарап жүретіін зейнеткер;

Д) 6 апта бойы жұмыс іздеген, бірақ экономикалық жағдайдың жақсаруын күтуге шешім қабылдап, жұмыс іздеуді тоқтатқан адам;

Е) жұмыстан уақытша босатылған және сол жұмысқа оралуды күтетін, және басқа жұмысты іздеумен айналыспайтын адам.

6. Жұмыссыздарға жататындар:

A) экономикалық белсенді халық;

B) халықтың әуесқой бөлігі;

C) жұмысты өздері іздейтіндер;

Д ) еңбек биржасында тіркелмегсн, жұмысты жеке іздеумен айналысатын тұлғалар;

Е) еңбек биржасында тіркелген, өмір сүру жағдайы жоқ еңбекке қабілетті адамдар.

7. Жұмысқа орналасуға үміткер адам:

A) жұмысшы қатарына жатады;

B) жұмыссыздар қатарына жатады;

C) жұмыс күші қатарына саналмайды;

D) жұмыс орның табудан үмітін үзген адам;

E) жұмыссыздар қатарына жатпайтындар.

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. 2000 жылы номиналды жалпы ұлттық өнім 100 млрд доллар-ды кұрады. Осы жылы жұмыссыздықтың табиғи деңгейі 6 %. Нақты жұмыссыздық деңгейі 8 % қүрады. Сонымен, 2000 жылы ЖҰӨ потснциалдық мөлшері қандай? Есептеуде Оукен заңын қолданыңыз.

2. Халықтың жұмыспен қамтылуы және оның жұмыссыздық дорсжесі теңдіктсрін көрсетіңіз.

3. Егер жыл бойына номиналды Ж¥Ө- 3000-нан, 3300 млрд. ақша бірлігіне өссе, ал баға осы уақыт бойында 10 % өссе. Нақты Ж¥Ө қалай өзгереді?

4. Егер 2005 жылы баға индексі - 245, ал 2004 жылы - 220-ға тең болса, 2006 жылы инфляция деңгейі қандай болады.

5. Дағдарыстың түрлеріне сипаттама беріңіз.

Нұсқа 2

1. Сіздің көзқарасыңыз бойынша төмендегілердің қайсысы тиімдірек және не үшін:

A) 4 жыл бойы тоқсан сайын 2,5 млн. теңге алу. В) бүгінгі құні 12,5 млн. теңге алу. Егер тоқсан сайын инфляция қарқыны 8% , 40% болса.

2. Егер номиналды пайда 10 % өссе, онда өмір сүру бағасы 15% өседі. Бұл кезде нақты баға кдлай өзгереді?

3. Накты жылы номиналды баға базистік жылға қарағанда 800 000-нан 1 200 000^а көтерілді. Индекстің өмірлік бағасы 250 %-ға жетті. Табу керек: Накты пайданың пайызы ( %) бойынша номиналды пайданың өзгерісін (өсуін немесс кемуін) есептеңіздер.

4. Айталық ЖҰӨ-10 000-нан, 12 000 ақша бірлігінс, ал ЖҰӨ дефляторы 125-тен 150-ге дейін өскен. Бұл жағдайда накты Ж¥Ө көлемі нешеге тең?

5. Төмендегі кестені толтырыңыз:

12-апта. Сабақтың тақырыбы: Инфляция және жұмыссыздық экономикалық тұрақсыздықтың көрінісі ретінде

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Экономикалық цикл дегеніміз не?

2. Экономикалық циклдың болу себептері қандай?

3. Циклдың қандай түрлерін білесіз?

4. Циклдық толқулардың әртүрлі мерзімді қамту себептері неде?

5. Жұмыссыздар дсп кімдерді айтамыз?

6. Жұмыссыздық деңгейін қалай анықтауға болады?

7. Жұмыссыздықтың табиғи деңгейінің мәні қандай жағдаймен анықталады?

8. Инфляцияның пайда болу себептері қандай факторларға байланысты?

9. Инфляцияның түрлерін жіктеп, ерекшеліктерін түсіндіріңіз.

10.Филипс қисық сызығының мәні неде?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Өнеркәсіптік циклдың мәнін келесі сатылардың болуы сипаттайды:

А) дағдарыс, тоқырау, жандану, өрлеу;

ВІ экспансия, рецессия;

С) төмендеу, өсу;

Д) жандану, өрлеу, бум, максималды құлдырау нүктесі;

Е) дағдарыс және құлдырау.

2. Циклдық даму - бұл:

A) макроэкономикалық тепе-тендіктің келесі тепе-теңдіккеқөзғалысы;

D) экономикалық жүйеге кездейсоқ құбылыстардың әсері (им­пульс, шок);

E) төлем қабілеттілігі бар сұраныспен салыстырғандатовардың артық өндірілуі;

Д) өндіріс тоқырауының салыстырмалы кезеңі;

Е) экономиканың шеңбер бойымен көзғалысы.

3. Инфляция - бұл:

A) ақшаның құнсыздануы;

B) ақшаның сатып алу қабілетінің тусуі;

C) сұраныс және үсыныстың теңсіздігі;

Д) халықтың өмір сүру денгейінің төмендеуі;

Е) барлық жауаптар дұрыс.

4. Болжамсыз инфляция әдетте:

A) экономикалық шығындалудың болмауынан;

B) экономика тиімділігінің төмендеуімен;

C) табыс және байлықтың қайта бөлінуімен сипатталады;

D) Д) дұрыс жауаптары В), С);

Е) өндірістің құлдырауынаи.

5.Үдемелі инфляция кезецінде пайыздық қойылым;

A) төмендейді, өйткені ақша бағасы түседі;

B) төмендсйді, ойткені жұмысбастылық деңгейі түссді;

C) өседі, өйткені ақша бағасы түседі;

Д) өседі, ойткені жұмысбастылық деңгейі түседі;

Е) төмендейді, ойткені өндіріс деңгейі қүлдыраған (түскен).

6. Ұсыныс инфляциясы:

A) жиынтық сүраныс қисығының солға жылжуы;

B) жиынтық сүраныс қисығының оңға жылжуы;

C) жиынтық үсыныс кисығының солға жылжуы;

Д) жиынтық үсыныс кисығының оңға жылжуы;

Е) жиынтық үсыныс қисығының солға, темен жылжуы.

7.Артық сұраныс нәтижесіндегі инфляция:

A) жиынтық сұраныс қисығының солға жылжуы;

B) жиынтык, сұраныс қисығының оңға жылжуы;

C) жиынтық ұсыныс қисығының солға жылжуы;

Д) жиынтық ұсыныс қисығының оңға жылжуы нәтижесінде пайда болады;

Е) барлық жауаптар дұрыс емес.

Н ұсқа 2

1. Экономиканың жандануы кезінде...

A) өндірістің нақты көлемі жоғарылайды;

B) өндірістің номиналды көлемі жоғарлайды;

C) өндірістің номиналды көлемі өзгеріссіз қалады;

Д) өндірістің нақты көлемі төмендеп, номиналды көлемі оседі;

Е) өндірістің нақты көлемі және номиналды көлемі азаяды.

2. Тоқыраудың негізгі сипаты:

A) өндіріс бір орныңда қөзғалысыз болады;

B) тауар қоры біртіндеп азая бастайды;

C) инвестициялық сұраныс кысқарады;

D) тұтыну сұранысы төмендейді;

E) сауда өте баяу.

3. Жұмыссыздықтың түрін атаңыз:

А)циклдық, фрикциондық, қүрылымдылық;

B) ашық жэнс жабық;

C) тұрақты жэнс табиғи ;

Д) пөтенциалды;

Е) мезгілдік.

4.Жұмыспентолыққамтамасыз етілген жағдайда фрикциондық жұмыссыздық деңгейі қандай болу керек?

A) 0-ге тең;

B) 1 %- тен кем емес;

C) 2 % -тен жоғары болуға тиіс;

Д) барлық жауаптары дүрыс;

Е) 1 %-ке тең.

5. Келесі аталған адамдардың кайсылары жұмыссыздар қатарына жатқызылады:

A) жұмыс істегісі келетін, бірақ жұмыс іздеумен айналыспаған студент;

B) 6 аптадан кейін жұмысқа кіруге уоделескен, бірақ жұмыс іздеуді тоқтатпаған студент;

С) әр апта сайын қолайлы жұмыс жағдайына ғазеттердегі ха-барламаларды қарап жүретіін зейнеткер;

Д) 6 апта бойы жұмыс іздеген, бірақ экономикалық жағдайдың жақсаруын күтуге шешім қабылдап, жұмыс іздеуді тоқтатқан адам;

Е) жұмыстан уақытша босатылған және сол жұмысқа оралуды күтетін, және басқа жұмысты іздеумен айналыспайтын адам.

6. Жұмыссыздарға жататындар:

A) экономикалық белсенді халық;

B) халықтың әуесқой бөлігі;

C) жұмысты өздері іздейтіндер;

Д ) еңбек биржасында тіркелмегсн, жұмысты жеке іздеумен айналысатын тұлғалар;

Е) еңбек биржасында тіркелген, өмір сүру жағдайы жоқ еңбекке қабілетті адамдар.

7. Жұмысқа орналасуға үміткер адам:

A) жұмысшы қатарына жатады;

B) жұмыссыздар қатарына жатады;

C) жұмыс күші қатарына саналмайды;

D) жұмыс орның табудан үмітін үзген адам;

E) жұмыссыздар қатарына жатпайтындар.

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

6. 2000 жылы номиналды жалпы ұлттық өнім 100 млрд доллар-ды кұрады. Осы жылы жұмыссыздықтың табиғи деңгейі 6 %. Нақты жұмыссыздық деңгейі 8 % қүрады. Сонымен, 2000 жылы ЖҰӨ потснциалдық мөлшері қандай? Есептеуде Оукен заңын қолданыңыз.

7. Халықтың жұмыспен қамтылуы және оның жұмыссыздық дорсжесі теңдіктсрін көрсетіңіз.

8. Егер жыл бойына номиналды Ж¥Ө- 3000-нан, 3300 млрд. ақша бірлігіне өссе, ал баға осы уақыт бойында 10 % өссе. Нақты Ж¥Ө қалай өзгереді?

9. Егер 2005 жылы баға индексі - 245, ал 2004 жылы - 220-ға тең болса, 2006 жылы инфляция деңгейі қандай болады.

10.Дағдарыстың түрлеріне сипаттама беріңіз.

Нұсқа 2

2. Сіздің көзқарасыңыз бойынша төмендегілердің қайсысы тиімдірек және не үшін:

A) 4 жыл бойы тоқсан сайын 2,5 млн. теңге алу. В) бүгінгі құні 12,5 млн. теңге алу. Егер тоқсан сайын инфляция қарқыны 8% , 40% болса.

2. Егер номиналды пайда 10 % өссе, онда өмір сүру бағасы 15% өседі. Бұл кезде нақты баға кдлай өзгереді?

6. Накты жылы номиналды баға базистік жылға қарағанда 800 000-нан 1 200 000^а көтерілді. Индекстің өмірлік бағасы 250 %-ға жетті. Табу керек: Накты пайданың пайызы ( %) бойынша номиналды пайданың өзгерісін (өсуін немесс кемуін) есептеңіздер.

7. Айталық ЖҰӨ-10 000-нан, 12 000 ақша бірлігінс, ал ЖҰӨ дефляторы 125-тен 150-ге дейін өскен. Бұл жағдайда накты Ж¥Ө көлемі нешеге тең?

8. Төмендегі кестені толтырыңыз:

Мәнжазба тақырыптары:

1. Мерқантилизм кезеңдерінің өзімдік ерекшеліктері.

2. Ф. Кэненің экономикалық кестесі.

3. Қазіргі кездегі экономиканың жаңа зерттеу әдістері.

4. Экономикалық модель және оның көрсеткіштері.

5. Экономикалық зандар мен адамдардың экономикалық іс-әрекетінін байланысы.

6. Адам өміріндегі материалдық және рухани қажеттіліктер.

7. Экономикалық ресурстар және олардың түрлері.

8. Қоғам және экономика.

9. Өндірістік факторларды тиімді пайдалану жолдары.

10. Экономикалық және экономикалық емес игіліктер.

11. Адам капиталыныңәлеуметтік-экономикалық ролі.

12.Өндірістік функция және оның түрлері.

13. Мемлекеттік меншіктің пайда болу эволюциясы.

14. ҚР меншік қатынастары мен құқықтарын мемлекеттік реттеу.

15. К.Маркс теориясындағы меншік және меншік қатынастары.

16. Әлемдік тәжірибедегі жекешелендіру және оның тәсілдері.

17. ҚР мемлекетік меншікті жекешелендірудің ерекшеліктері.

18. Экономикадағы шағын және орта бизнестің орны.

19. Фирма - экономиканың нақты секторының негізгі кұрылымдық бөлімшесі.

20. Экономикалық жүйе: мәні, элементтері, даму сипаты.

21. Қазақстанның экономикалық жүйесі: қалыптасу және даму ерекшеліктері.

22.Нарықтық экономикалық жүйе: іргелі міндеттері мен мақсаттары.

23. Нарықтық экономика моделі: ерекшеліктері мен белгілері.

24. Мемлекеттің рынокқа араласу нысандары және реттеуші қызметтері.

25.Экономикалық тиімділік және әлеуметтік әділеттілік.

26. Қазақстанның ұлттық валютасы: пайда болуы және дамуы.

27.Нарықтық шаруашылықтың артықшылықтары және кемшіліктері.

28. Қазақстанда нарықтық қатынастарды дамыту мақсатындағы реформалар.

29.Тауар және қор биржаларының кұрылымы, негізгі қызметтері қандай?

30.Жәрменкенің рөлі, мақсаттары, қызметтері, шешетінмәселелері қандай?

31. Нарықтағы тауар артықшылығы және оның нәтижесі.

32. Тауар тапшылығының себептері және оны жою зандылықтары.

33. Сұраныстың икемділігіне әсер етуші факторлар.

34.ҚР табиғи монополия және олардың іс-әрекеттерін мемлекеттік реттеу.

35. ҚР табиғи монополияларды реттеу бойынша Агенттіктің құрылымы, қызметтері, өкілеттігі.

36. Нарықтың монополиялануын шектеу туралы зандарды қолданудың әлемдік тәжірибелері.

37. Монополияның артықшылықтары мен кемшіліктері.

38. Капиталдың айналымы және ауыспалы айналымы.

39. Капитал: әртүрлі көзқарастар, капиталдың мәні.

40. Капиталдың қорлануының мәні және факторлары.

41. Инвестициялар: мәні, мақсаттары мен нысандары.

42. Инвестиция экономикалық өсудің көзі ретінде.

43. Нарықтық экономикадағы жалақының түрлері.

44. ҚР жалақы жүйесі және жалақы қоры деңгейі.

45. Жалақы- халықтың негізгі табыс көзі.

46. Пайданың түрлері жоне оны максималдау ережесі.

47. Дж.М. Ксйнстің ақша, пайыз теориясы.

48. ҚР ауыл шаруашылық өнімдерінің бағасы мен жер рентасы.

49. Ұлттық экономика және экономикалық саясат.

50. Мемлекеттік трансферттік төлемдер.

51. Қосымша құн әдісі арқылы ЖҰӨ-ді есептеудің ерекшеліктері.

52. Макроэкономикалық тепе-теңдіктің кейнстік үлгісі.

53. Макроэкономикалық саясаттың мақсаттары мен міндеттері.

54. Макроэкономикалық тепе-теңціктің классикалық теориясы.

55. Л.Вальрастың жалпы тепе-теңцік үлгісі.

56. «AD-AS» макроэкономикалық тепе-теңдік моделі.

57. Экономикалық өсу ұлттық экономиканың мақсаты ретінде.

58. ҒТП және экономикалық өсу.

59. Экономикалық циклдың ішкі және сыртқы факторлары.

60. ҚР-дағы экономикалық дағдарыс кезеңдері.

61..Қазақстандағы жұмыссыздықтың түрлері.

62.Демография және жұмыссыздық.

63.Жұмыссыздықтың әлеуметтік-экономикалық салдары.

64. Қазақстандағы инфляцияның шығу себептері.

65. Қазақстандағы инфляцияның ерскшеліктері.

66. ҚР инфляцияға қарсы саясат. Мемлекет нарықтық шаруашылықтың субъектісі ретінде.

67. Ұлттық бәсекелестікті арттырудағы мемлекеттің орны.

68. Мемлекет және экономикалық қауіпсіздік.

69. Мемлекет пен рыноктың ара қатынасын сипаттайтын модельдер.

70. Мемлекеттік реттеудің әдістері мен құралдары, оларды тиімді пайдалану.

71. Экономиканы реттеудегі қаржылық тетіктердің рөлі мен маңызы.

72. Мемлекеттің құрылымдық саясаты.

73. Әлеуметгік саясаттың нысандары, әдістері, қаржыландыру көздері.

74. Халықғың табыстары олардың түрлері және қалыптасу көздері.

75. Жеке табыстарды бөлу және қоғамның әлеуметтік құрылымының эволюциясы.

76. ҚР әлеуметтіу қорғау жүйесі. Сауда, халықаралық капитал нарығы.

Салыстырмалы артықшылықтар тұжырымдамасы

13-апта. Сабақтың тақырыбы: Ұлттық экономикадағы қаржы және ақша-несие жүйесі.

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Мемлекет пен экономиканың ара қатынасының қалыптасу тарихын және қажеттілігінің мәнін түсіндіріңіз.

2. Мемлекет пен экономиканың ара қатынасы туралы классикалық мектептің көзқарастары қандай?

3. Мемлекет пен экономиканың ара қатынасы туралы кейнсиандық мектептің көзқарастары қандай?

4. Қазіргі рыноктық экономикадағы мемлекеттің рөлі қандай?

5. Нарықтық экономикада мемлекет шаруашылықтың кай сферасын басым реттеуге алады, неліктен?

6. Мемлекет пен рыноктың жаңа ара қатынасы қандай болуьі тиіс?

7. Мемлекттің рынокқа шамадан тыс араласуының теріс сал-дары қандай, олар неліктен пайда болады?

8. Мемлекеттің фискалды саясаты қалай жүзеге асырылады?

9. Мемлекеттің экономиканы ақша - несие саясаты арқылы реттеуінің тиімділігі қандай?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Мемлекеттің экономикаға араласу қажеттілігі мыналармен байланысты:

A) қоғамдық мүдделерді қорғау;

В)нарықтық механизмнің тиімділігін қамтамасыз ету;

С) жеке бір әлеуметтік топтардың мүдделерін шешу;

Д) елдің нақты экономикалық және әлеуметтік міндегтерін шсшу;

Е) материалдық өндіріс саласындағы косіпорындарды дамыту.

2. Нарықтық қатынаста мемлекет қандай мәселелермен шұғылдануы тиіс?

А қоғамда ақшалай табысты бөлумен;

B) тиімді пайдалануды ескере отырып, шектеулі табысы барнақты тұтынушыларға көмектесумен;

Qқанша және не өндіру қажеттігін анықтау;

Д) халық пен әлеуметтік жеке топтың талғамынсыз қоғамға қажетті тауарлар мен қызметтерді белгілеу;

Е) еңбекті және өндірісті ұйымдастырудың жаңа технологиясын іздестірумен айналысады.

3. Аралас экономикадағы мемлекеттің рөлі:

А) еш көрінбейді;

B) шектеулі;

C) біршама;

Д) шаруашылықтың көптеген секторында көрінеді;

Е) нарықтық экономиканың талаптарына сай келеді.

4. Мемлекеттік сектор экономиканың қандай салаларында басым болады:

A) бөлшек сауда;

B) ғылыми зерттсу оны өңдеу саласында;

C) қонақ үй шаруашылығында және қоғамдық тамақтандыруда;

D) ауыл шаруашылығында;

Е) шикізат өндірісінде.

5. Елде тауар тапшылығы туындайды, бағалар өсуде, осыған байланысты мемлекеттің экономикалық саясатындағы қандай әрекеті орын алады:

A) бағаны тұрақтандырып, оны көтергендерге айып – шарақолдануды енгізу;

B) бағаны төмендету мақсатында бюджеттік жәрдемақыны енгізу;

С)жаңа өндірістік қуаттарды құруда капитал жүмылдыруды;

Д) мемлекеттік кэсшорындарда тапшы тауарларды өндіруді

бастау;

Е) кедендік алымдарды жоғарлату және салықты төмендету.

Нұсқа 2

1. Нарықтық экономиканы реттеуде мемлекеттің қандай тетіктері жетекші рөл атқарады:

A) экімшілік;

B) экономикалық;

C) экімшілік-экономикалық тең;

D) мезгілімен, кезекпен;

Е) тек әкімшілдік.

2. Нарықты мемлекеттік реттеудің әдістері қандай?

A) мемлекеттік экімшілік ықпал;

B) ақша несие баға саясаты;

C) фискалды салық саясаты;

D) экономикалық;

Е) жоғарғы барлық жауаптар дұрыс.

3. Экономиканы мемлекеттік реттеуде әкімшілік әдістіқолдану қандай іс- әрекеттермен сай келеді:

A) экономикалық өсуді жоғарғы қарқынмен қамтамасыз ету;

B) ұлттық валютаны нығайту;

C) мемлекеттік орта мерзімді жалпы шаруашылықтықбағдарламаны орындаудағы басты құрал болып табылады;

Д) экономикалық тетіктермен реттеу мүмкін болмағанда неме-се тиімсіз болғанда рыноктық механизм түзетеді;

Е) мемлекеттік кәсіпорындарда тапшы тауарларды шығаруды қамтамасыз етеді.

4. Мемлекеттік реттеудің кейнсиандық үлгісі нені білдіреді:

A) тек мемлекеттік реттеу арқылы басқару қажеттігін;

B) тек рыноктық механизм арқылы басқару қажеттігін;

C) сұранысты ынталандыру негізінде қамтамасыз етуқажеттігін;

Д) нарықтық механизм мен мемлекеттік реттеуді біріктіру арқылы басқару қажеттігін;

Е) ұсынысты ынталандыру негізінде қамтамасыз етуқажеттігі.

5. Неоконсервативтік мемлекеттік реттеу үлгісі нені білдіреді:

A) нарықтың реттеуші қызметтерін ұсынысты ынталандыру негізінде қамтамасыз ету қажеттігін;

B) сұранысты ынталандыру негізінде қамтамасыз ету қажеттігін;

C) нарықтық механизм мен мемлекеттік реттеуді біріктіру арқылы басқару қажеттігін;

Д) тек мемлекеттік реттеу арқылы басқару қажеттігін;

Е) тек нарықктық механизм арқылы басқару қажеттігін.

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. 101,9-дан 111%-ке баға индексі өсті. Ақшаның сатып алуқабілеті қалай өзгереді?

2. Міндетті резерв нормасы 14%, онда депөзиттік мультипликатор неге тең?

3. Ынталандырушы фискалды саясат шеңберінде мемлекеттік шығындар көлемі 20 млрд. теңгеге өсті делік, бұл қысқа мерзім кезеңінде, ұлттық өнімнің 80 млрд. теңгеге өсуіне әкеледі. Мемлекеттік шығындар мультипликаторының көлемін анықтаңыз.

Нұсқа 2

1. Несиенің үзақтығы (қыска, орташа, үзақ мерзімді) банк капиталының көлемінен және осы банктың іс әрекетіндегі орныныңа қалай тәуелді?

2. Өзіңіздікәсіпорындиректорымындепесептеңіз. Сізге жақын арада жұмысшыларыңызға жалақыны толеу үшін 1,5 млн теңге алу қажет. Несиенің қай нысаның қолданар едіңіз? Коммерциялық? Банктік? Салааралық? Жауабыңызды дәлелдеңіз.

3. Арнайы қаржы-несиелік институттар несиелік жүйеде (зейнетақы қорлары, ивестициялық, ипөтекалық банктер) қандай қызмет атқарады?

Бақылау жұмысы

1. Фирманың (кәсіпорынның) шығындарының қандай нысандарын білесіз?

2. Тұрақты, айнымалы, жалпы, орташа, шекті шығындарының экономикалық мәні неде?

3. Шығындар мен пайданың өзара байланысы және өзара тәуелділігі неде?

4. Орташа, жалпы, шекті табыстар дегеніміз не?

5. Құнның еңбек теориясы тұрғысында өндіріс шығындарының экономикалық мазмұнын түсіндіріңдер.

6. Еңбек ақы, процент, рента, пайда түріндегі табыстарды алу неден тәуелді?

7. Жұмыссыздықтың түрлерін атаңыз?

8. Инфляцияны бәсеңдету мен жұмыссыздық деңгейі арасындағы шаралардың өзара қандай байланысы бар?

9. Филлипс қисығы нені көрсетеді?

10. Макроэкономикалық тепе-теңдік сөзінің астарында қандай мағына жатыр?

11. Бағаның өсу қарқынына байланысты инфляцияның қандай түрлері бар?

12. Инфляцияға қарсы саясаттың негізгі бағыттары қандай?

13. Экономикадағы циклдық дамудың себептері не болып табылады?

14. Экономикалық циклдың фазалары қандай белгілермен сипатталады?

15. Қазіргі кезеңдегі экономикалық цикл немен сипатталады?

16. Қазақста Республикасының дағдарысқа қарсы саясатын қалай түсінесіз?

17. Экономикалық өсу дегеніміз не және оның қандай типтерін білесіз?

18. Экономикалық өсудің қазіргі типтерінің ерекшелігі неде?

19. Мультипликатор – акселератор моделінің көлемі мен өндірістік қызметтерінің мәні қандай?

20. Экономикалық және әлеуметтік прогрестің көрсеткіштері қандай?

21. Экономикалық өсудің факторларына ҒТП-тің жетістіктерін пайдалану қалай әсер етеді?

22. Қазақстан Республикасындағы экономикалық өсудің негізгі белгілері қандай?

23. Экономиканы мемлекеттік реттеу қандай негізгі мақсаттарды көздейді?

24.Нарықтық экономикада мемлекет Қандай экономикалық қызмет атқарады? Сіздің ойыңызша, мемлекеттің атқаратын қызметтерінің қайсысы маңыздырақ?

25.Қазақстан Республикасы жағдайында мемлекеттік реттеудің қандай жаңа түрлері болуы мүмкін?

26.Ұлттық банктің негізгі міндеттері қандай? Ұлттық банкті мемлекеттің ақша стратегиясының негзгі бағытын анықтайтын тәуелсіз ұйым деп санауға болады ма?

27. Қаржы дегеніміз не және оның ақшадан айырмашылығы неде?

28. Қаржы жүйесі дегеніміз не?

29. Бюджет құралдары қандай мақсаттарға жұмсалады?

30. Мемлекеттік бюджет тапшылығы дегеніміз не және оның пайда болуының себептері? Мемлекеттік бюджет тапшылығын жоюдың қандай көздері бар?

31. Мемлекеттің фискалдық саясаты дегеніміз не және ол қандай мақсатта пайдаланылады?

32. Табыстардың қандай түрлерін білесің, олардың бір-бірінен айырмашылығы?

33. Өмір сүру минимумы дегеніміз не және ол қалай анықталады?

34. Әлемдік шаруашылық, оны қалай түсінесіз? Оның ерекше тетігі мен даму кезеңдері қандай?

35. Халықаралық еңбек бөлінісі дегеніміз не, оның әлем шаруашылығы үшін маңызы қандай?

36. Қазіргі жағдайда дүниежүзілік шаруашылық дамуы қандай ерекшеліктермен сипатталады?

37. Әлемдік шаруашылыққа ұлттық экономиканың интеграция мәнін қалай түсінесіз?

38. Салыстырмалы артықшылық теориясы дегеніміз не?

39. Халықаралық экономикалық қатынастардың негізгі нысандары қандай?

40. Сыртқы экономикалық реттеуді қалай түсінесіз?

41. Халықаралық еңбек бөлінісінің негізгі формалары.

42. Сіздер халықаралық мамандану мен кооперацияның қандай нышандарын білесіздер?

14-апта. Сабақтың тақырыбы: Ұлттық экономиканың экономикалық қауіпсіздігі және мемлекеттік реттеу

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Нарықтық экономикада мемлекеттің әлеуметтік саясатының мақсаты мен мәнін түсіндіріңіз.

2. Экономикадағы мемлекеттің әлеуметтік саясатының негізгі бағыттары қандай?

3. Өмір сүру дорежесін арттыру жоне кедейлік мәселесін оңтайлы шешу жолдары қандай?

4. Өмір сүру дәрежесінің көрсеткіштер жүйесі дегеніміз не?

5. Мемлекеттің еңбекті қорғау саясатының мәні неде?

6. Әлеуметтік саясаттың теріс экономикалық салдары бар ма?

7. Әлеуметтік саясат қандай бағыттарда жүзеге асырылады?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Кедейшілік деңгейін төмендету мақсатында Үкімет табыстарды қайта бөлуге байланысты қандай шаралар ке-шенін іске асырады:

A) кәсіптік білім беру;

B) табыс индексациясы;

C) еңбек ақының тұрақтандырылуы;

D) прогрессивті салық салу;

Е) жәрдем ақылардың төленуі.

2.Нарықтықэкономикадағы елдердіңтабыстар жөніндегі саясаты қандай мақсаттарды көздей алады:

A) мемлекеттік бюджет тапшылығын жабу;

B) инфляцияға қарсы шаралар;

C) отандық тауарлардың бәсекелестігінің жоғарылауы;

D) табыстар теңсіздігінің жүмсаруы;

Е) мемлекеттік карыздың өтелуі.

3. Қазақстан халқының әртүрлі табыс көздері бөліктерінің өзгеруі нені көрсетеді:

A) өндірістің қысқаруы нәтижесінде еңбек төлем ақысының төмендеуі;

B) мемлекеттің әлеуметтік саясаты нәтижесінде трансферт-тердің қатысты тұрақтылығы туралы;

C) елдегі жекеменшік бөлігінің өсуі;

Д) кәсіпкерлік қызметтің жандануы туралы және жекешелендіру процесіің тездетілуі;

Е) бөлу сферасында мемлекеттің әлеуметтік салаға қарсы бағытталған саясаты .

4. Тұтыну бағаларының индексі мынаны бағалау үшін қолданылуы мүмкін:

A) осы және келесі жыл арасындағы өндіріс құрылымының айырмашылығы;

B) екі ортүрлі кезеңдегі тауар қорзинасының нарықтыққұнындағы айырмашылығы;

С)екі әртүрлі елдердің баға деңгейіндегі айырмашылығы;

Д) бөлшек сауда мен көтерме сауда бағаларының айырмашы л ығы;

Е) нақты және номиналды жалақы арасындағы айырмашылық.

5. Өнеркәсібі дамыған елдерде табыс индексациясының жүйесі әсер етеді:

А) жай саудагерлерге;

В) мемлекеттік қызметкерлерге;

C) жеке фирмалардың менеджерлеріне;

Д) зейнеткерлерге;

Е) еркін мамандық тұлғаларына.

Нұсқа 2

1. Қаржы эконом и калы қ категория ретінде - бұл:

A) ақша ресурстар қорын пайдалану және бөлу жайындағы қатынастар жүйесі;

B) мемлекет қолындағы ақша қорларының жүйесі;

C) кәсіпорындағы өндіріс процесін қайта өндіруді қамтамасыз ететін ақша қорының жүйесі;

Д) халықта қалыптасатын ақша қорлары;

Е) жеке кәсіпкерлерде қүралатын ақша қорлары.

2. Қаржылық жүйе мынадан тұрады:

A) мемлекеттік қаржы;

B) кәсіпорынның қаржысы;

C) халықтың қаржысы;

Д) А, В, С жауаптары дұрыс;

Е) жоғары келтірілгеннің барлығы.

3. Төменде көрсетілгендерден мемлекеттік бюджетшығындарының атын атаңыз:

A) әкімшілік - басқару шығындар;

B) мемлекеттік карыздар бойынша төлемдер;

С)әлеуметтікқызметтергешығындар: жәрдем ақы, зейнетақы,

білім беру, қорганыс, сақтандыру;

Д} елдшегі қорганыс қабілетін күшейту;

Е) барлық жауаптар дұрыс.

4. Салық салу және шығындар саласындағы үкіметтің саясаты қалай аталады?

А) ақшаның мөлшерлік теориясына негізделген саясат;

В) монетарлы саясат;

C) фискалды саясат;

Д) табысты бөлетін саясат;

Е.) ақша - несие саясаты.

5. Мемлекеттік бюджет тапшылығы қандай жағдайда қалыптасады:

A) мемлекеттің активтерінің сомасы оның міндетті төлемдерінен басым болғанда;

B) мемлекет шығындарының сомасы салық түсімдерінің сома-сынан басым болғанда;

С) мемлекеттің шығындары азайғанда;

Д) салық түсімдерінің сомасы кысқарғанда;

Е) салық түсімдерінің соммасы мемлекеттік шығындар соммасынан асып түскенде.

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. Міндетті резевтер нормасы 15%, комерциялық банк депозитте көлемінің 5% артық резерв ретінде сақтап отыр. Егер депо-зиттер көлемі 9000 теңге болса, банк несие беру үшін қандай ен жоғары шекті саланы қолдана алады?

2. Орталық банк комерциялық банктерден 150 млн. теңге мемлекеттік облиғациялар сатып алды. Егер коммерциялық банктер өздерінің барлық несиелік мүмкіндіктерін қолданса, депозиттердегі резерв нор­масы 15% болған жағдайда ақша ұсынысы қалай өзгеруі мүмкін?

3. Экономика төменгі мөлшеттермен өрнектелген. Нақты табыс У = 4000 долл. Тұтынудың шекті бейімділігі МРС = 0,8.Тепе-теңдік табыс Ү = 4200 долл. А) Экономика тепе-теңдік жағдайда болуы үшін (Ү = 4200 долл.) мемлекелтік шығындар қалай өзгеруге тиіс? Б) Экономика тепе-тендік жағдайда болуы үшін салық түсімі қалай өзгеруге тиісті?

4. Мемлекеттің сатып алулары- 500, салық функциясы Т = 0,4Ү, трансферт функциясы Ғ = 0,2Ү, баға деңгейі Р-1. Пайыз мөлшерлемесі R = 0,1 болғандағы қарыз D = 1000. Нақты өндіріс көлемі 2000, ал әлеуметтік өндіріс көлемі 2500- ге тең. А) Мемле-кеттік бюджет сальдосы оң мән бе, әлде теріс мән бе? Б) Мемлекеттік бюджеттің циклдік тапшылығы қанша?

Нұсқа 2

1. Лаффер қисығы қаншалықты практикалық? Оның қолдану аймағы.

2. Орталық банк ақша үсынысын 3%-ға көтерді делік. Экономикалық міндеттерді шешудің болуы мүмкін әдістерін және осы саясатты жүзеге асырудың салдарларын талқылаңыз.

4. Мемлекеттің ішкі қарызының сыртқы карыздан айыр-машылығы қандай?

5. Үкімет шығыны екіге бөлінеді: трансферттік төлемдерге және товар мен қызмет көрсетуге. Шығындардың осы түрлерінің арасындағы айырмашылықтарды түсіндіріңіз. Әрқайсысына мысал келтіріңіз.

6. Кестедегі мәлімет негізінде есептеу қажет:

а) әр жылдағы нақты ЖҮӨ көлемін;

э) 2-ші жылы 1-ші жылмен салыстырқанда, еңбек өнімділігі

қанша % - ға өсті? Осының салдарынан нақты ЖҰӨ көлемі қанша % -ға өсті?

б) 3-ші жылы 2-ші жылмен салыстырғанда, еңбектің саны қанша % - ға өсті? Осының салдарынан орын алған нақты ЖҰӨ-ң пайыздық өсімі қанша?

в)3-ші жылы 1-ші жылмен салыстырғанда нақты ЖҮӨ көлемі қанша пайызға өсті?

Коллоквиум сұрақтары

1. Фирманың (кәсіпорынның) шығындарының қандай нысандарын білесіз?

2. Тұрақты, айнымалы, жалпы, орташа, шекті шығындарының экономикалық мәні неде?

3. Шығындар мен пайданың өзара байланысы және өзара тәуелділігі неде?

4. Орташа, жалпы, шекті табыстар дегеніміз не?

5. Құнның еңбек теориясы тұрғысында өндіріс шығындарының экономикалық мазмұнын түсіндіріңдер.

6. Еңбек ақы, процент, рента, пайда түріндегі табыстарды алу неден тәуелді?

7. Жұмыссыздықтың түрлерін атаңыз?

8. Инфляцияны бәсеңдету мен жұмыссыздық деңгейі арасындағы шаралардың өзара қандай байланысы бар?

9. Филлипс қисығы нені көрсетеді?

10. Макроэкономикалық тепе-теңдік сөзінің астарында қандай мағына жатыр?

11. Бағаның өсу қарқынына байланысты инфляцияның қандай түрлері бар?

12. Инфляцияға қарсы саясаттың негізгі бағыттары қандай?

13. Экономикадағы циклдық дамудың себептері не болып табылады?

14. Экономикалық циклдың фазалары қандай белгілермен сипатталады?

15. Қазіргі кезеңдегі экономикалық цикл немен сипатталады?

16. Қазақста Республикасының дағдарысқа қарсы саясатын қалай түсінесіз?

17. Экономикалық өсу дегеніміз не және оның қандай типтерін білесіз?

18. Экономикалық өсудің қазіргі типтерінің ерекшелігі неде?

19. Мультипликатор – акселератор моделінің көлемі мен өндірістік қызметтерінің мәні қандай?

20. Экономикалық және әлеуметтік прогрестің көрсеткіштері қандай?

21. Экономикалық өсудің факторларына ҒТП-тің жетістіктерін пайдалану қалай әсер етеді?

22. Қазақстан Республикасындағы экономикалық өсудің негізгі белгілері қандай?

23. Экономиканы мемлекеттік реттеу қандай негізгі мақсаттарды көздейді?

24. Нарықтық экономикада мемлекет Қандай экономикалық қызмет атқарады? Сіздің ойыңызша, мемлекеттің атқаратын қызметтерінің қайсысы маңыздырақ?

25. .Қазақстан Республикасы жағдайында мемлекеттік реттеудің қандай жаңа түрлері болуы мүмкін?

26. Ұлттық банктің негізгі міндеттері қандай? Ұлттық банкті мемлекеттің ақша стратегиясының негзгі бағытын анықтайтын тәуелсіз ұйым деп санауға болады ма?

27. Қаржы дегеніміз не және оның ақшадан айырмашылығы неде?

28. Қаржы жүйесі дегеніміз не?

29. Бюджет құралдары қандай мақсаттарға жұмсалады?

30. Мемлекеттік бюджет тапшылығы дегеніміз не және оның пайда болуының себептері? Мемлекеттік бюджет тапшылығын жоюдың қандай көздері бар?

31. Мемлекеттің фискалдық саясаты дегеніміз не және ол қандай мақсатта пайдаланылады?

32. Табыстардың қандай түрлерін білесің, олардың бір-бірінен айырмашылығы?

33. Өмір сүру минимумы дегеніміз не және ол қалай анықталады?

34. Әлемдік шаруашылық, оны қалай түсінесіз? Оның ерекше тетігі мен даму кезеңдері қандай?

35. Халықаралық еңбек бөлінісі дегеніміз не, оның әлем шаруашылығы үшін маңызы қандай?

36. Қазіргі жағдайда дүниежүзілік шаруашылық дамуы қандай ерекшеліктермен сипатталады?

37. Әлемдік шаруашылыққа ұлттық экономиканың интеграция мәнін қалай түсінесіз?

38. Сіздер халықаралық мамандану мен кооперацияның қандай нышандарын білесіздер?

15-апта. Сабақтың тақырыбы: Әлемдік экономика қызмет етуінің экономикалық негіздері.

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Халықаралық еңбек бөлінісінің маңызын түсіндіріңіз.

2. «Салыстырмалы артықшылыққа ие болу» тұжырымын түсіндіріңіз.

3. Хекшер-Олин теориясындағы сыртқы сауданың қалыптасу ерекшелігін түсіндіріңіз.

4. М. Портер сыртқы саудадағы артықшылыққа ие болуды немен түсіндіреді?

5. Сыртқы сауданы тарифтік шектеудің артықшылықтары мен кемшіліктерін қарастырыңыз.

6. Сыртқы сауданы тарифтік емес шектеулерге не жатады?

7. Протекционистік саясаттың мақсаты қандай?

8. Төлем балансының негізгі баптарына тоқталыңыз.

9. Ресми валюта резерві қандай мақсатта қолданылады?

10. Қазақстанның Бүкіләлемдік Сауда Одағына кіруінің оң және теріс тұстары жөнінде не айтар едіңіз?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Егер ұлттық Банктің ресми валюталық резервтері өзгермесе, төмендегідей тұжырым жасауға болады:

а) сауда балансының сальдосы әрдайым нолге тең

ә) ағымдық операциялар есебінің сальдосы әрдайым нолге тең

б) капитал есебінің сальдосы әрдайым нолге тең

в) елдің төлем балансының сальдосы нолге тең.

2. Испания төлем балансының тапшылығын төмендету мақсатында сыртқы саудаға бақылау жасауды шешті. Мұндай саясаттың нәтижесінің бірі қысқа мерзімде төмендегідей болады:

а) елдегі жұмысбастылық деңгейінің төмендеуі

ә) елдегі инфляция деңгейінің төмендеуі

б) экономикалық өсу қарқынының төмендеуі

в) Испания экспортының төмендеуі

г) Испанияға келетін тауарлар мен қызметтер импортының төмендеуі

д) сауда балансының сальдосының төмендеуі.

3. Таза экспорт, ең алдымен:

а) пайыздық ставка мен ЖІӨ-нен оң тәуелді

ә) ЖІӨ-нен теріс, ал пайыздық ставкадан оң тәуелді

б) пайыздық ставкадан да, ЖІӨ-нен де теріс тәуелді

в) ЖІӨ-мен оң байланыста, бірақ пайыздық ставкадан мүлдем тәуелсіз.

4. Төлем балансының құраушы бөлігі- ағымдық операциялар есебінің құрамына кірмейді:

а) тауар экспорты

ә) инвестициядан болатын таза табыстар

б) шетел мемлекеттеріне көрсетілетін көлік қызметтері

в) шетелдердегі ел активтерінің өзгерістері

г) біржақты трансферттік төлемдер.

5. Төлем балансының тапшылығы төмендегінің көменгімен қаржыландырылуы мүмкін:

а) валютаны ревальвациялау көмегімен

ә) сыртқы қарызды арттыру жолымен

б) шетел валютасыныњ резервтерін қолдану жолымен

в) ә) және б) жауаптары дұрыс.

6. Импорттау функциясы 100+0,1Y түрінде берілген, экспорт- экзогенді айнымалы. Бұл жағдайда, егер табыс(Y) 500- ді құрап, сауда тапшылығы 50 болса, экспорт көлемі қандай?

а) 0 ә) 50 б) 100 в) 75.

Н ұсқа 2

1. Импорттауға деген шекті икемділіктің артуы:

а) таза экспорттың артуына ықпал етеді

ә) ағымдық операциялар есебінің жағдайын жақсартады

б) импорттық өнімдермен бәсекелесетін ұлттық экономика салаларындағы жұмысбастылық деңгейін арттыруға ықпал етеді

в) капитал қоғалысы мен қаржылық операциялар есебінің сальдосының шамасына ешқандайәсер етпейді.

2. Егер импорт экспорттан артық болса, елдің капитал қозғалысының есебі оң болады, өйткені:

а) капитал қозғалысы есебінің оң сальдосы жинақтың инвестициядан артып кеткендігін білдіреді

ә) ел шетелден қарыз алады. Бұл оған экспортаумен салыстырғанда көп импорттауға және жинақтауға қарағанда көп инвестициялауға мүмкіндік береді

б) шетелдік экспорттаушылар жинақты өз өнімдерін экспорттаудан түсетін қаражат есебінен арттырады

в) инвестиция жинаққа тең болуы керек, сондықтан капитал қозғалысының есебі әрдайым оњ ға ие болуы тиіс.

3. Төмендегі мәмілелердің қайсысы Қазақстанның ағымдық операцияларының балансының оң сальдосын арттырады:

а)“Казхром” Т¦К Украинамен 1 млн. долл. сомасына өнім жеткізу үшін бартерлік мәміле жасады. ҚР осы сомаға Украинадан құбыр алмақшы.

ә) Қазақстан Германиядан Өскемендегі зауытты реконструкциялау үшін қажет жабдық сатып алуға 500 млн. долл. көлемінде қарыз алады

б) Қазақстан Үндістанға құны 1 млн. долл. тұратын єскери самолетті осы сомадағы банктік депозитке сатады.

4. Экономика төмендегі мәліметтермен сипатталады:

- тауарлық экспорт 214,0

- тауарлық импорт 338,3

- туризмнен түсетін табыс 55,2

- шетелдегі активтерден түсетін табыс 90,5

- туризмге кететін шығындар 58,2

- шетел инвесторларына төленетін пайыздар 65,8

- біржақты трансферттер 14,8

- капиталдың келуі 146,9

- капиталдың кетуі 29,5

Осы жағдайда төмендегідей тұжырым жасауға болады:

а) төлем балансының сальдосы нольге тең

ә) төлем балансының тапшылығы 117,4

б) төлем балансының активі 120

в) төлем балансын реттеу шін 110 көлемінде ресми валюталық резервтерді пайдалану керек

г) дұрыс жауап жоқ.

5. Халықаралық саудадағы тарифтік емес шектеулерге қайсысы жатпайды:

а) экспорттық квоталар

ә) санитарлық шектеулер

б) сапа стандарттарына қойылатын талаптар

в) экспорттық баж салығы.

6.Төмендегі аргументтің қайсысы импорттық тарифтерді енгізуді жақтайды:

а) ұлттық экономикадағы «жас» салаларды қорғау

ә) ішкі нарықтағы импорттық тауарларды сатуды арттыру қажеттігі

б) отандық өндірушілерді демпингтен қорғау

в) төлем балансының жағдайын жақсарту қажеттігі.

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. А елінде Z тауарының бірлігін өндіруге 10 сағат, ал W тауарының бірлігін өндіруге 15 сағат жұмсалады. В еліндегі осы тауарларды өндіретін еңбек өнімділігі төмен салаларда Z тауарын өндіруге 18 сағат, W тауарын өндіруге 45 сағат жұмсалады.Осы елдер арасында өзара тиімді сауданың болуы мүмкін бе? Мүмкін болса, әр ел қандай тауарды экспорттайды?

2. А елінде Х тауарына деген сұраныс функциясы D=100-10P, ұсыныс функциясы S=-50+20P түрінде берілген. В елінде Х тауарына деген сұраныс функциясы D=50-5P, ұсыныс функциясы S=20+10P түрінде берілген. Егер Х тауары осы екі елдің ғана экспорт/импортында болса, А және В елдері арасындағы белгіленген сауда қатынастары жағдайында дүниежүзілік нарықтағы Х тауарының бағасы мен сату көлемі қандай болады?

3. Шағын ашық экономика Y тауарын әр бірлігі үшін 30 долл. тең әлемдік бағамен импорттайды. Y тауарының сұраныс және ұсыныс қисықтары бұл елде мына теңдеулермен берілген: D=500-5P; S=100+2P. Тауар бірлігі үшін 10 долл. көлемінде импорттық тариф енгізуден болатын экономикадағы жалпы зиянның көлемін анықтау керек.

4. Ел Х тауарын әр бірлігі үшін 60 долл. тең әлемдік бағамен экспорттайды. Х тауарының сұраныс және ұсыныс қисықтары бұл елде мына теңдеулермен берілген: D=400-5P; S=-50+5P. Тауар бірлігі үшін 10 долл. көлемінде экспорттық баж салығын енгізуге дейінгі және енгізуден кейінгі экспорттың көлемін анықтау керек.

5. Алдыңғы есептің шартын пайдалана отырып, экспорттық баж салығын енгізуден болатын мемлекет табысы мен тұтынушы ұтысын анықтау керек.

Аралық бақылау тесттері

1-нұсқа

1. Экономика теорияның көзқарасы бойынша “экономика” бұл:

А) Статистика.

В) Шаруашылық қызметі.

С) Шаруашылық жасау туралы ғылым.

Д) Адамдардың мақсаттары мен шектеулі ресурстарының арасындағы қатынастарға байланысты, олардың іс-әрекеті.

Е) Демография.

2.Ұлттың байлығының көзі саудада деп есептейді:

А)Классикалық саяси экономия. В)Меркантелистер. С)Физиократтар. Д)Маржиналистер. Е)Институционализм.

3.Тауарлы өндіріске дейін болған экономиканы ұйымдастырудың тарихи нышаны:

А) Патриалхалды шарушылық. В) Жоспарлы шаруашылық. С) Натуралды шаруашылық. Д) Нарықтық экономика. Е) Феодалдық шарушылық.

4. Нақты экономикалық құбылыстардың елеулі емес жақтарына көңіл бөлмей, оның ішкі, барынша мәнді мазмұнын айқындау экономикалық теорияның қандай ғылыми таным әдісіне жатады:

А) Талдау (анализ). В) Индукция. С) Дедукция. Д) Ғылыми абстракция. Е) Біріктіру (синтез).

5. Экономикалық жүйелердің жіктелуі қандай факторлармен анықталады:

А) Табыс деңгейімен. В) Қорлану көздерімен. С) Экономиканың салалық құрылымымен.

Д) Меншік типтері және экономиканы ұйымдастырумен. Е) Таптық құрылымымен.

6. Қазақстан қандай экономикалық жүйені құруда:

А) Дәстүрлі. В) Мемлекеттік – жоспарлы. С) Нарықтық, еркін бәсекелестік.

Д) Аралас. Е) Әлеуметтік бағдарланған нарықтық экономика.

7.Қажеттілікті қанағаттандыратын құрал:

А) Игілік. В) Түрткі. С) Мүдделер. Д) Өндіріс. Е) Айырбас.

8. ҚР Азаматтық кодексіне сәйкес республикалық және коммуналдық меншіктер нышаны:

А) Акционерлік. В) Жеке. С) Ұжымдық. Д) Мемлекеттік. Е) Тұлғалық.

9. Бағаның өзгеруі тұтынушыларға көп немесе аз мөлшердегі тауарларды сатып алуға мүмкіндік береді. Бұл тәуелділік сипаттайтын зањ:

А) Сұраным. В) Ұсыным. С) Құн. Д) Еңбектің өзгеруі. Е) Қорлану.

10. Ұлғаймалы ұдайы өндірістің интенсивті типі сипатталады:

А) Өндіріс көлемінің өсімі қосымша ресурстарды тарту мен пайдалануды талап етпейді.

В) Жұмыспен қамтылғандар санының өсуімен.

С) Жұмыс күнінің ұзаруымен.

Д) Қосымша шикізат, материалдарды пайдаланумен.

Е) Жаңа жерлерді игерумен.

11. Тұрақты шығындар, бұл:

А) Қосылатын шығын. В) Өзгеретін шығындар. С) Өнімнің бір-бірлігіне шаққандағы шығын. Д) Өзгермейтін шығындар. Е) Азаятын шығын.

12. Қарызға берілетін немесе қарызға алынатын капиталдан түсетін табыс, бұл:

А) Пайда. В) Рента. С) Процент. Д) Еңбек ақы. Е) Девиденд.

13. Өндірістің құлдырауы тоқталатын, бірте-бірте артық тауарлар мөлшерінің азаятын фазасы:

А) Өрлеу. В) Тоқырау. С) Дағдарыс. Д) Жандану. Е) Өрлеудің шегіне жету.

14. Қозғалмайтын мүліктердің кепілдігімен, ұзақ мерзімді қарыз түрінде берілетін несие нышаны аталады:

А) Банктік. В) Коммерциялық. С) Ипотекалық. Д) Тұтынушылық. Е) Мемлекеттік.

15. А.Маслоу пирамидасына сәйкес, қажеттіліктер ерекшеленеді:

А) Физиологиялық қажеттілік; қауіпсіздікке қажеттілік; әлеуметтік қарым-қатынасқа қажеттілік; сыйластыққа қажеттілік; өзіндік өсуге қажеттілік.

В) Физиологиялық қажеттілік; өзіндік өсуге қажеттілік; сыйластыққа қажеттілік; әлеуметтік қарым-қатынасқа қажеттілік; қауіпсіздікке қажеттілік.

С) Өзіндік өсуге қажеттілік; сыйластыққа қажеттілік; әлеуметтік қарым-қатынасқа қажеттілік; қауіпсіздікке қажеттілік; физиологиялық қажеттілік.

Д) Сыйластыққа қажеттілік; әлеуметтік қарым-қатынасқа қажеттілік; өзіндік дамуға қажеттілік; қауіпсіздікке қажеттілік.

Е) Өзіндік өсуге қажеттілік; физиологиялық қажеттілік; қауіпсіздікке қажеттілік; сыйластыққа қажеттілік; әлеуметтік қарым-қатынасқа қажеттілік.

16. Нарықты эконмикаға тән:

А) Кәсіпкерлік таңдау еркіндігі. В) Орталықтандырылған жоспарлау. С) Мемлекеттік меншікті иемдену.

Д) Бәсекенің болмауы. Е) Монополияның болмауы.

17. Экономикалық теория негіздерінің негізгі атқаратын қызметтері:

А) Ақпараттық және бақылау. В) Ұдайы өндіріс және бөлу. С) Бақылау және ынталандыру.

Д) Әдістемелік және ақпараттық. Е) Танымдық және тєжірибелік.

18. Тауар бағасын белгілегенде ақшаның атқаратын қызметі:

А) Айналыс құралы. В) Қор жинау құралы. С) Құн өлшемі. Д) Капиталдың жинақталуы. Е) Дүниежүзілік ақша.

19. Ұсыным икемді, егер икемділік коэффициенті:

А) 1-ге тең. В) 1-ден кем. С) 1-ден артық. Д) 0-ге тең. Е) шексіздікке тең.

20. Нарықты экономика үшін маңызды элемент болып табылады:

А) Жалпылама мемлекеттік реттеу. В) Тиімді кәсіподақтар. С) Нарықтағы белсенді бәсеке.

Д) Кәсіпкерлердің салыстырмалы әрекеті. Е) Әлеуметтік кепілдіктер.

21. Елдегі экономикалық құлдыраумен байланысты жұмыссыздық түрі аталады:

А)Құрылымдық. В)Қалыпты. С)Циклдық. Д)Жасырын. Е)Фрикциондық.

22. Материалдық және материалдық емес игіліктерді жасаудың алғашқы көзі:

А) Айырбас. В) Түтыну. С) Бөлу. Д) Өндіріс. Е) Қайта бөлу.

23. Экономикалық өсудің интенсивті типіне тән:

А) Пайдалы қазбалардың жаңа кендерін ашып іске қосу. В) Қосымша жұмыс күшін тарту.

С) Жетілдірілген технологияны пайдалану. Д) Қосымша өндіріс құрал-жабдықтарын тарту.

Е) Қосымша тұтыну заттарын тарту.

24. Негізгі капиталдың құрамдас бөлігі болып табылмайды:

А) Шикізат материалдар. В) Ғимарат. С) Станоктар, машиналар. Д) Жабдықтар. Е) Көліктер.

25. Жұмыс күші дегеніміз:

А) Еңбек етуге қажетті адамдардың табиғи және ойлау қабілетінің жиынтығы.

В) Тауар өндіруге жұмсалған еңбек.

С) Білікті қызметкер.

Д) Қосымша құн өндіретін еңбек.

Е) Жалдамалы еңбек.

26. Дивиденд бұл т‰сетін табыс:

А) Жерден. В)Депозиттен. С)Кредиттен. Д) Акциядан. Е)Арендадан.

27. Ұсынымға әсер етпейтін фактор:

А) Берілген өнімнің алмастырушысының болуы.

В) Өндіріс факторларының бағасы.

С) Нарықтағы тауарлар саны.

Д) Салық мөлшері.

Е) Технология.

28. Экономикалық теорияның нарықтық қатынастардағы дара субъектілердің экономикалық іс-әрекетін зерттейтін бөлімі:

А) Саяси экономия. В) Макроэкономика. С) Микроэкономика. Д) Экономикс. Е) Жалпы экономика.

29. Мемлекеттің фискалдық саясаты, бұл:

А) Салық салу және бюджет құралдарын жұмсау арқылы экономиканы реттеу.

В) Баға деңгейін шектеу жолымен әсер ету.

С) Еңбек ақының шекті деңгейін белгілеу.

Д) Есептеу қарқын өзгерту.

Е) Айналысқа жаңа ақша шығару.

30. Экономикалық игіліктерге тән емес:

А) Шектелген.

В) Өндіріс процесінде жасалатын нәтиже.

С) Ресурстар шығынын қажет етеді.

Д) Шектеусіздік.

Е) Қажеттіліктерді қанағаттандыру құралы.

2-нұсқа

1. Экономикалық құбылыстар мен процестерді зерттеуде негізгі әдіс болып табылады?

А) Ғылыми абстракция. В) Қоғамдық практика. С) Экономикалық эксперимент. Д) Анализ және синтез. Е) Дедукция.

2. Мүліктің кепілдігімен қарыз беретін банк, аталады:

А) Ипотекалық. В) Инвестициялық. С) Эмиссиялық. Д) Инновациялық. Е) Коммерциялық.

3. Ұлттың байлығының көзі ауыл шаруашылығында деп есептейді:

А) Меркантелистер. В) Институционализм. С) Марксизм. Д) Маржинализм. Е) Физиократтар.

4. Экономикалық теорияның пәні болып табылады:

А) Еңбек қатынастары. В) Демографиялық қатынастар. С) Таптық қатынастар.

Д) Шектеулі ресурстарды ұтымды және тиімді пайдалануға байланысты адамдар арасындағы экономикалық қатынастар.

Е) Әлеуметтік мәселелер.

5. Экономикалық теорияның нарықтық қатынастардағы дара субъектілердің экономикалық іс-әрекетін зерттейтін бөлімі:

А) Саяси экономия. В) Макроэкономика. С) Микроэкономика. Д) Экономикс. Е) Жалпы экономика.

6. Нарықтық жүйенің артықшылығы:

А) Бірқалыпты дамымайды. В) Әлеуметтік кепілдіктердің болмауында.

С) Сыртқы әсерлерге қатысты қанағаттанѓысыздығы.

Д) Шектеулі ресурстарды тиімді бөледі. Е) Қоғамдық игіліктерді өндірмейді.

7. 2003 жылы қабылданған «Жер кодексіне» сәйкес Қазақстанның жер қатынастарында қандай елеулі өзгеріс болды:

А) Жерге ұжымдық меншік. В) Жерді национализациялау. С) Жерге мемлекеттік монополия.

Д) Жерді жеке меншікке тегін беру. Е) Жерге жеке меншік институтын енгізу.

8. Иемдену құқы, пайдалану құқы, иелік ету құқы меншіктің қандай мазмұнын көрсетеді:

А)Экономикалық. В)Заңды. С)Саяси. Д)Әлеуметтік. Е)Қоғамдық.

9. Қазақстандағы мемлекеттік меншікті өзгертудегі негізгі әдіс:

А) Кооперациялау. В) Демополизация. С) Конверсия. Д) Национализация. Е) Жекешелендіру.

10. Баға жоғарылаған сайын сатушылар көп тауарлар сатуға тырысатын жағдай бейнелейді:

А) Сұраным. В) Ұсыным. С) Құн. Д) Еңбектің өзгеруі. Е) Еңбек өнімділігінің өсуі.

11. Негізгі капиталдың құны енеді:

А) Отынѓа. В) Шикізатқа. С) Машиналар мен ғимараттарѓа. Д) Көмекші материалдарға. Е) Электроќуатќа.

12. Тағы бір өнім бірлігін өндірумен байланысты орын алатын қосымша шығындар:

А) Шекті. В) Тұрақты. С) Өзгермелі. Д) Сөзсіз. Е) Жалпы.

13. Пайда факторлық табыс ретінде алынады:

А) Биржадағы ойыннан. В) Капиталдан. С) Жерден. Д) Еңбектен. Е) Кәсіпкерліктен.

14. Мемлекеттің фискалдық саясаты, бұл:

А) Салық салу және бюджет құралдарын жұмсау арқылы экономиканы реттеу.

В) Баға деңгейін шектеу жолымен әсер ету.

С) Еңбек ақының шекті деңгейін белгілеу.

Д) Есептеу қарқын өзгерту.

Е) Айналысқа жаңа ақша шығару.

15. Қазақстанда басты эмиссиялық орталық банк рөлін атқарады:

А) Ұлттық банк. В) Коммерциялық банктер. С) Ипотекалық банк. Д) Зейнетақы қорлары. Е) Сақтандыру компаниялары.

16. Экономикалық игіліктерге тән емес:

А) Шектелген. В) Өндіріс процесінде жасалатын нәтиже.

С) Ресурстар шығынын қажет етеді. Д) Шектеусіздік.

Е) Қажеттіліктерді қанағаттандыру құралы.

17. Жәй тауар өндірісінің капиталистік тауар өндірісінен айырмашылығы:

А) Өндіріс факторларына жеке меншік иесі мен өнім өндірушінің бір болуы.

В) Жеке меншіктің болуы.

С) Жалдамалы еңбекті пайдалануы.

Д) Жасалған материалдық игіліктер мен қызметтерге ішкі сұраныстың болуы.

Е) Қосымша жұмыс күшін пайдалануы.

18. Нарық шаруашылығы шартына тән:

А) Бағаны мемлекет белгілейді. В) Ақпаратттар легі мемлекеттен түседі. С) Жеке меншік ортақ меншікпен алмастырылады.

Д) Жеке субъектілердің шаруашылық іс-әрекеті нарықпен байланысты. Е) Өндіріс мәселелерін үкімет шешеді.

19. Төмендегі жағдайлардың қайсысы экономикалық теория пәнін анықтауға қатысы жоқ:

А) Өндірістік ресурстардың шектеусіздігі. В) Ресурстарды тиімді пайдалану. С) Экономикалық игіліктердің шектеусіздігі.

Д) Адамдардың қажеттілігін қанағаттандыру. Е) Ресурстардың шектеулігі.

20. Экономиканың нақтылығын математикалық символдар мен алгоритмдер көмегімен қарастырып жүйелейтін әдіс бұл:

А) Эксперимент. В) Талдау. С) Ғылыми абстракция. Д) Модельдеу. Е) Бақылау.

21. Егер сұранымның икемділік коэффициенті бірден үлкен болса, онда сұраным:

А) Нақты икемді. В) Икемсіз. С) Икемді. Д) Нақты икемсіз. Е) Бір бірлік икемді

22. Өндірістің шекті шығындары бұл:

А) Әрбір қоымша өнім бірлігіне жұмсалған өндіріс шығындары.

В) Бір өнім бірлігіне шаққандағы өндіріс шығындары.

С) Төмендету арықылы өндірісті жүргізу мүмкін емес шығындар көлемі.

Д) Ұлғайту арқылы өндірісті шығымға ұшырататын өндіріс шығындары.

Е) Бір өнім бірлігіне есептелген жиынтық шығындар.

23. Материалдық қажеттіліктерге жатпайды:

А) Фирманың автокөлікке қажеттілігі. В) Киім. С) Автокөлікті жөндеу.

Д) Қалалық сенбілікке қатысу. Е) Заңгер консультациясы.

24. Жалпы ұлттық өнім көрсеткіші бұл:

А) Жеке бизнес өндірген тауарлар мен қызметтер саны.

В) Үкімет пен қалалық органдардың жалпы шығындары.

С) Сатылған тауарлар мен қызметтер бағасының деңгейі.

Д) Соңғы өндірілген ұлттық өнімдер мен қызметтердің нарықтық бағасы.

Е) Жеке тұлғалардың жалпы шығындары.

25. Ресрустарға жеке меншікпен және еркін бәсеке механизмімен сипатталатын экономикалық жүйенің типін көрсетіңіз:

А) Аралас. В) Дәстүрлі. С) Жоспарлы. Д) Нарықтық. Е) Патриархалды.

26. Салық салудағы және бюджет тапшылығын реттеудегі мемлекеттік саясат аталады:

А) Фискалдық. В) Ақша кредит. С) Әлеуметтік. Д) Баға мен табыстарды реттеу. Е) Әкімшілік реттеу.

27. Қандай мектептің өкілдері сауданы ұлттық байлықтың негізгі көзі деп есептеді:

А) Физиократтар. В) Классикалық. С) Меркенталистер. Д)Маржиналистер. Е)Монетаристер.

28. Тауарлы шаруашылық дегеніміз:

А) Қол еңбегі қолданылатын өндіріс.

В) Өздері үшін өнім өндіретін шаруашылық.

С) Жетілдірілген машиналар мен жабдықтарды қолданатын шаруашылық.

Д) Шаруашылықтың ішкі қажеттіліктеріне өнім өндіру.

Е) Сату үшін тауар мен қызметтерді өндіруді ұйымдастыру.

29. Қандай капитал негізгі және айналым капиталы болып бөлінеді:

А) Өнеркәсіп. В) Банк. С) Ақша. Д) Тауарлы. Е) Тұрақты.

30. Материалдық және материалдық емес игіліктерді жасаудың алғашқы көзі:

А) Айырбас. В) Түтыну. С) Бөлу. Д) Өндіріс. Е) Қайта бөлу.

ОҚУ ПӘНІНІҢ САЯСАТЫ:

Бұл курс дәрісті талқылау дәстүрлі әдісін қолдану арқылы оқылады. Топтың өзара әрекеттесуінен пайдалы нәтиже шығаруға және бір-бірінен үйренуге мүмкіндік алу үшін, білім алушыларға аудиториядағы талқылауға белсенді қатысуына ұсыныс жасалады.

Аудиториялық уақыт дәріс, семинар (практикалық),лабароториялық сабақтарды қамтып,материалды талқылау, әр-түрлі тапсырмалар мен жаттығуларды орындау, есептер шығаруды қамтиды.

Әр дәрісте негізгі ұғымдар мен анықтамалар түсіндіріліп,ұсынылады. Осы ұғымдарды жазып отыру әр білім алушының міндеті,өйткені оқытушы дәріс материалын әрбір білім алушыға жеке ұсынбайды.

Семинар (практикалық), лабораториялық сабақтарында білім алушыларға өз бетінше орындауға тақырыптар бойынша тапсырмалар беріледі және дәріс материалдары бойынша ауызша сұралады. Жеке тапсырмалар ОСӨЖ уақытында тапсырылады.

Әр сабаққа білім алушы негізгіжәне қосымша әдебиеттер бойынша дайындалады.

Студент барлық сабаққа қатысып, аудиторияға уақытында келуге міндетті. Қатысым семестр бойына тексеріледі. Жіберіп алған материалдарды игеру студенттің міндеті болып табылады.

Студент өзінің жағымсыз қылықтарымен оқытушыға сабақ жүргізуге және басқа студенттерге оқу бағдарламасын игеруге кедергі келтірмеуі тиіс. Академиялық қызметтің ойдағыдай орындалуына кедергі келтіретін кез-келген тәртіп орынсыз болып есептелінеді.

· Студенттер сабаққа уақытында келулері тиіс. 10 минуттан артық кешіккен жағдайда, оқытушының ол студентті сабаққа кіргізбеуге құқы бар.

· Аудиторияға кірген кезде жұмыс уақытында сабаққа кедергі келтіретін ұялы телефон мен басқа да электронды құрылғыларды сөндірілуі тиіс.

Курсты бағалау критериі

БАҒАЛАУ ШКАЛАСЫ:

НЕГІЗГІ ЖӘНЕ ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

Негізгі:

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 ж. 30 тамыз

2. «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз!» ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа жолдауы – 2011 ж.

3. Национальная экономика: учебная пособие под общ. ред. Сидорович А.В., Абишева А.А. – Алматы: Экономика, 2009 г.

4. Экономическая теория. Учебник. Под общ. ред. Видяпина В.И., Дабрынина А.И.,М., ИНФРА, 2012 г.

5. Экономикалық теория бойынша практикалық оқу құралы. / профессор Е.Б.Жатқанбаевтың жетекшілігімен. Алматы, 2006 ж.

Қосымша:

1. «Жаңа онжылдық – Жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» - ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. – 2010 ж.

2. Смит А. Исследования о природе и причинах богатства народов. Петрозаводск, 1993 г.

3. Маршалл А. Принципы экономической науки. М., 1992 г.

4. Кейнс Дж.М. Общая теория занятости, проценты и денег. М., 1992 г.

5. Самуэльсон Н., Нордхаус В. Экономика. М., 2000 г.

6. Жатқанбаев Е.Б. Методология экономических исследований. Алматы, КазНУ, 1998 г.

7. Аубакиров Я.А. Национальная экономика: теретика-методологические и практические проблемы развития. – Алматы: Рарират, 2009 г.

8. Конкурентоспособность национальной экономики: критерии оценки и пути повышения. Под ред. Сабденова О. – Алматы, 2007 г.

9. Кошанов А. Национальные экономические интересы и отнашения собственности. –Алматы: ИД «Эксклюзив», 2009. – 535с.

10. Есентугелов А. Стратегия процветания страны в условиях меняющегося мира. Астана, 2011 г.

11. Байгісиев М.Қ. Ұлттық экономиканы мемлекеттік реттеу. Алматы: «Раритет», 2010 ж.