Сөздер қате.Түзетіңіз
1. Алтыыншы : алтыншы
2. Оныншы екінші
3. Жүз отызыншы бірінші
4. Елунші
5. Тоғызншы
6. Тоқсаншы
4-жаттығу
Жақшадағы санды сөзбен жаз
1. Қазақстан (1991) жылы тәуелсіздік алды.
2. (1995) жылы Конституциямыз қабылданды
3. (9) айда сабақ басталды
4. (4) күні жиналыс болады
5. Мен (57) мектепте жұмыс істеймін.
5-жаттығу
Сөздер қате.Түзетіңіз
7. Алтыыншы : алтыншы
8. Оныншы екінші
9. Жүз отызыншы бірінші
10. Елунші
11. Тоғызншы
12. Тоқсаншы
6-жаттығу
Жақшадағы санды сөзбен жаз
6. Қазақстан (1991) жылы тәуелсіздік алды.
7. (1995) жылы Конституциямыз қабылданды
8. (9) айда сабақ басталды
9. (4) күні жиналыс болады
10. Мен (57) мектепте жұмыс істеймін.
7 - жаттығу
Есептік сан есімдерді реттік сан есімдерге айналдырып ,сұрақтарға жауап бер.
1. Жұмыс нешеде басталады?
2. Түскі үзіліс уақытын көрсет.
3. Дене шынықтыруға арналған уақытты анықта.
4. Жұмыстың аяқталу мерзімі нешеде?
Тест
1.Заттың саналу ретін білдіретін сан есімнің түрі:
А)есептік сан есім Ә)реттік сан есім
Б)жинақтық сан есім В)болжалдық сан есім
2.Реттік сан есім қандай сұрақтарға жауап береді:
А)қанша?неше? Ә)нешінші?
Б)нешеу,қаншау? В)қандай?қай?
3.Реттік сан есім қай қатарда жазылған?
А)Х-сынып Ә)2004-жылы Б)1-інші үй В)24-қараша
4.Реттік сан есімді жасайтын жұрнақтарды табыңыз:
А)-ыншы,-інші Ә)-ып,-іп Б)-ақ,-ек В)-ыра,-іре
5.Бесінші,оныншы сандары қандай сан есім?
А)есептік сан есім Ә) болжалдық сан есім
Б)жинақтық сан есім В) реттік сан есім
Сабақтың тақырыбы: Жинақтық сан есім.Түркі тектес халықтардың бәйтерегі.
Сабақтың түрі: теориялық, жаңа сабақты меңгеру.
Сабақты өткізу әдісі: Сұрақ-жауап, интерактивті тақтамен жұмыс істеу.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:
- Тіл білімінің салаларын меңгерту;
- Жинақтық сан есімнің басқа сан есімдерден айырмашылықтарын меңгерту;
-Студенттерге ана тілінің қадір-қасиетін ұғындыру;
-Тілге құрметін, сүйіспеншілігін арттыру;
-Тіл арқылы халықтар достығын насихаттау, сөздікпен жұмыс жасау;
Дамытушылық:
-Студенттерге курстың міндеттерін түсіндіру;
-Тұрмыстық, қоғамдық саяси, оқу-мамандық, ғылыми мәселелерде ана тілінде сөйлеу білуге қажет екендігін түсіндіру;
-Орыс тілі мен қазақ тілінің негізі айырмашылықтарын;
Тәрбиелік:
- Студенттерді әдептілікке тәрбиелеу
- Мемлекеттік тілге деген құрметін нығайту;
- Білімгерлердің өз мамандықтарын сүюге тәрбиелеу;
- Ана тілінің қадір- қасиетін түсініп, оны құрметтей білуге, тапқырлық, іздемпаздық қасиеттерге жетелеу, шығармашылыққа баулу.
Сабақ уақыты: 90 минут
Сабақтың құрылымы:
1. Ұйымдастыру кезеңі 5 мин.
2. Үй тапсырмасын сұрау 20 мин.
3. Жаңа тақырыпты түсіндіру 40 мин.
4. Жаңа тақырыпты бекіту 15 мин.
5. Сабақты қорытындылау 5 мин.
6. Үй тапсырмасын беру 5 мин.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру. Оқушылардың сыртқы келбеттеріне көңіл аудару. Сабаққа қажетті құрал-жабдықтарының бары-жоғын тексеру. Оқушыларды сабақтың тақырыбы және жоспарымен таныстыру.
Теориялық білімнің қажеттілігі:
Оқытушы бақылау сұрақтарын қою арқылы оқушылардың біліміне тексеру жүргізу.
Жаңа сабақты түсіндіру:
Оқытушы оқушыларға берілген жаңа тақырыпты түсіндіреді.(тақырыпқа байланысты негізгі сұрақтар).
Сабақтың қорытындысы:
Оқытушы сабақты толығымен жүйелейді, әрбір оқушының жұмысын бағалай отырып, олардың жетістігі мен кемшіліктерін ескереді. Олардың сабақты меңгергенін сұрақ-жауап арқылы анықтайды.
Оқытушы төмендегідей критерийлер бойынша оқушылардың жасалған жұмыстарына баға қояды:
· Өткен тақырып бойынша бағалау;
· Жақсы жауаптарды ескеру;
· Жаңа тақырып бойынша білімдерін бекіту және қорытындылау;
· Тақырып бойынша жаттығулардың орындалуын тексеру;
· Қорытынды баға қою
Үйге тапсырма беру:
Түркі тілдес халықтардың бәйтерегі мәтіні бойынша түсініктерін айту. Грамматикалық тақырыпты оқып келу.Жинақтық сан есімдерге сөйлемдер жазу.
Жинақтық сан есім
Жинақтық сан есім заттың жинақталған санын білдіріп, нешеу? деген сұраққа жауап береді.Жинақтық сан есім бірден жетіге дейін есептік сан есімдерге –еу,-ау, жұрнағы жалғану арқылы жасалады.Мысалы: біреу, екеу, үшеу, төрттеу, бесеу, алтау, жетеу .
Жинақтық сан есімдер әдетте зат есімдермен тіркеспей,жеке қолданылады да,заттанып тұрады,яғни әрі сандық, әрі заттық мағынаны бірдей беріп тұрады. Мысалы:Алтау ала болса, ауыздағы кетеді,төртеу түгел болса, төбедегі келеді.
Түркі тілдері — Шығыс Еуропадан, Сібір мен Батыс Қытайға дейінгі кең аумақта тұратын 180 млн. адамның ана тілі, 210 млн. адамның екінші тілі боп табылатын, көбі бір біріне өте жақын болған 40 тілден тұратын тілдер тобы. Түркі тілдер тобы Алтай тілдері әулетіне жатады. Қазақ тілі соның бірі боп табылады.
Көрнекті түркітанушы Н.А. Баскаков Түркі тілдерінің фонет., граммат. ерекшеліктерін сол тілде сөйлейтін халықтардың тарихи даму, геогр. орналасу жағдайымен ұштастыра отырып, бұл тілдердің тарихын төмендегідей кезеңдерге бөледі:
алтай дәуірі;
ғұн дәуірі;
көне түркі дәуірі (5 – 6 ғ-лар);
орта түркі дәуірі немесе негізгі түркі тайпаларының қалыптасу кезеңі;
жаңа түркі дәуірі немесе түркі халықтарының қалыптасуы мен даму дәуірі (16 – 19 ғ-лар);
ең жаңа дәуір (20 ғ.) немесе түркі тілдерінің Қазан төңкерісіне дейінгі және одан кейінгі даму дәуірі.
Алайда оның екі дәуірі болғанын тұспалдап айтуға болады:
Орал-алтай тілдерінің ортақ дәуірі, бұл – көптеген ру мен тайпа тілдерінің бөлінбеген кезеңі;
Орал және алтай тілдерінің бір-бірінен бөліну кезеңі, бұдан соң түркі, моңғол, тұңғыс-маньчжур және корей-жапон тілдерінің тармақтарға бөліну дәуірі.
Түркі тілдері, оның ішінде қазақ тілі буын үндестігіне негізделеді, яғни қазақтың төл сөздері не бірыңғай жуан не бірыңғай жіңішке болып келеді. Сөзге жұрнақ пен жалғаулар бірінің артынан бірі қосылу арқылы сөз формасы өзгертіледі. Сөйлем бастауыш-толықтауыш-баяндауыш ретінде құрылады.
Жүз жылдар бойы түркі халықтары көшпелі өмір салтын өткізгендіктерінен, өзара және де басқа тілдес халықтармен араласып, өз тілдеріне және көршілес халықтардың тілдеріне зор әсер еткен. Әсіресе моңғол, славян және парсы тілдерімен ықпалдасу өте терең болған. Бұл ықпалдасу әр бір тіл тобы мен топ ішіндегі тілдердің тарихи дамуын біраз өзгерткен салдарынан, түркі тілдерінің классификациясының бірнеше жүйесі бар. Бүгінгі күндері ең кең қабылданған классификация жүйесі А.Н. Самойловичтің классификациясы боп танылғанмен кейбір жағдайлар әлі де пікірталас тудыруда.
Түркі тілдерінің дүниедегі басқа тіл топтарының арасындағы орналасуы.
Барлығы 40-тан аса тілден тұратын, 180 млн. адамның ана тілі боп табылатын түркі тілдері Алтай тілдері әулетіндегі ең үлкен тіл тобы болып табылады.
Түркі тілдерінің көбінің фонологиясы, морфологиясы және синтаксисі бірдей. Тек Шуаш, Якут, Солтүстік Сібір тілдері бұ жағынан өзгеше сипатқа ие. Түркі тілдері 6 топқа бөліне отырып, әр топқа кірген тілдер сол тілді білетін адамдар бірі-бірін түсіне алатындай жақын болады. Бұған қоса көршілес өлкелердің шекараларында өте тығыз қатынас салдарынан туған түркі диалектілері табылады.
Көшпелі-кошевной
Пікірталас-диспут
Әулет-семья
Топ-группа
Көршілер-соседи
Салт-традиция
1-жаттығу