— Hocam, demek parayı sen de seviyorsun ha (Ходжа, так значит, и ты любишь деньги; demek — значит, para — деньги, sevmek — любить), fakat neden (но почему)?

Hoca, hemen cevap verir: (тотчас отвечает; cevap — ответ, vermek — давать)

— Senin gibilere muhtaç etmez de ondan (чтобы не нуждаться в таких, как ты: «в таких, как ты, не нуждаться, вот поэтому»: sen — ты, gibi — как, подобный, muhtaç — нуждающийся)

 

Senin gibiler

 

Hasisin biri güya Hocaya takılır:

— Hocam, demek parayı sen de seviyorsun ha, fakat neden?

Hoca, hemen cevap verir:

— Adamı, senin gibilere muhtaç etmez de ondan.

 

Elin eşeği

(Чужой осел)

 

Subaşının eşeği kaybolmuş (осел субаши потерялся; subaşı — субаши, чиновник в Османской Турции, управляющий поместьем, eşek — осел, kaybolmak — теряться). Adamları (/его/ люди; adam — человек), aramaya çıkmışlar (искать вышли; aramak — искать, çıkmak — выходить). Yolda Hocaya rastlamışlar (по дороге встретили Ходжу; yol — путь, дорога, rastlamak — встречаться /случайно/). Hoca'nın bağların olduğu tarafa gittiğini anlamışlar (они поняли, что Ходжа идет к виноградникам: «в сторону, где были виноградники»; bağвиноградник, taraf — сторона, gitmek — идти) ve ricada bulunmuşlar (и обратились с просьбой; rica — просьба, bulunmak — находиться):

— Hocam sen de o taraflarda arayıver, (Ходжа, ты бы тоже поискал в той стороне: «в тех сторонах»; aramak — искать; arayıvermek — взять и быстро найти / форма , передающая быстрот у действия/) demişler (сказали они). Hoca hem türkü söyler, hem gidermiş (Ходжа шел напевая: «и песню напевал, и шел»; hem… hem — и… и, türkü — /народная/ песня, söylemek — говорить, петь / о песне / , gitmek — идти , уходить). Birisi (один из них; bir — один):

— Hoca ne yapıyorsun? demiş (Ходжа, что ты делаешь? — спросил; yapmak — делать).

— Subaşının eşeğini arıyorum (ищу осла субаши).

— Bu nasıl eşek arayış böyle (что это за поиски осла такие; nasıl — какой, arayış — поиски, böyle — такой), deyince Hoca şu cevabı vermiş (когда сказал: «сказав», Ходжа дал следующий ответ; cevap — ответ, vermek — давать):

— El elin eşeğim türkü çağıra çağıra arar (чужого осла ищут, распевая песни: «чужой чужого осла песни распевая ищет»; elчужой, çağırmak — звать, петь).

 

Elin eşeği

 

Subaşının eşeği kaybolmuş. Adamları, aramaya çıkmışlar. Yolda Hocaya rastlamışlar. Hoca'nın bağların olduğu tarafa gittiğini anlamışlar ve ricada bulunmuşlar:

— Hocam sen de o taraflarda arayıver, demişler. Hoca hem türkü söyler, hem gidermiş. Birisi:

— Hoca ne yapıyorsun? demiş.

— Subaşının eşeğini arıyorum.

— Bu nasıl eşek arayış böyle, deyince Hoca şu cevabı vermiş:

— El elin eşeğim türkü çağıra çağıra arar.

 

Taşları bağlamışlar

(Они прикрепили камни)

 

Bir kış günü (однажды зимой: «одним зимним днем»; kış — зима) Hoca'nın Konya'ya gitmesi icap eder (нужно Ходже пойти в Конью; gitmek — идти, icap — необходимость, требование, icap etmek — нужно, требоваться). Hava soğuk (погода холодная) ve her taraf kar içinde (и все: «каждая сторона» в снегу; her — каждый, taraf — сторона, kar — снег, iç — внутренная часть, içinde — в). Böyle bir havada (в такую погоду; hava — погода), uzun bir yolculuk sonrası Hoca akşam karanlığında Konya'ya ulaşabilir (после долгой дороги Ходжа смог придти в Конью только в сумерки; «после долгого путешествия Ходжа в вечерней темноте в Конью может прибыть»; uzunдолгий, длинный, yolculuk — путешествие, akşam — вечер, karanlık — темнота, ulaşmak — добираться). Sokaklar boş (улицы пусты; sokak — улица), herkes evine çekilmiş (все сидят по домам; herkes — каждый, ev — дом, çekilmek — уйти, отойти). Birden etrafını başıboş köpekler sarar (вдруг его окружили беспризорные/бродячие собаки; baş — голова, boş — пустой , başıboş — без присмотра, предоставленный самому себе, köpek — собака, sarmak — охватывать, окружать). Köpekleri kovalamak için (чтобы прогнать собак; kovalamak — прогонять, преследовать) yerdeki taşlara sarılır (он хватается за камни на земле; yer — земля, yerdeki — те, что на земле, taş — камень, sarılmak — хвататься). Hocanın devrinde (во времена Ходжи; devir — эпоха, период) mamur ve bayındır bir şehir olan Konya'da (в благоустроенной и процветающей Конье: «в Конье, которая была благоустроенным и процветающим городом»; mamur — благоустроенный, bayındır процветающий; şehir — город) kaldırım taşları muntazam betonlanmıştır (камни мостовой были все сцеплены цементом; kaldırım — мостовая, тротуар, muntazam — упорядоченный, регулярный, betonlanmak — быть сцепленным бетоном, цементом). Çaresiz kalan Hoca (оказавшийся в безвыходном положении Ходжа; çare — средство, выход, çaresiz — безвыходный, kalmak — оставаться), üzerine doğru gelen köpeklere bakarak (глядя на подходящих к нему собак; doğru — по направлению к, gelmek — подходить, приходить, bakmak — смотреть) ellerini açar ve şöyle söylenir (разводит руки и говорит /следующее/; el — рука, açmak — открывать, söylemek — говорить):

— Allah'ım bu nasıl memleket (Боже мой, что это за край; nasıl — какой, memleket — край, страна)? Bütün taşları bağlayıp (приклеив все камни; bütün — весь, bağlamak — прикреплять, привязывать), köpekleri salıvermişler (они взяли и выпустили собак; salmak — позволять уйти, отпускать; salıvermek — / форма , выражающая быстрот у действия/: «взять и выпустить, быстренько выпустить»).

 

Taşları bağlamışlar

 

Bir kış günü Hoca'nın Konya'ya gitmesi icap eder. Hava soğuk ve her taraf kar içinde. Böyle bir havada, uzun bir yolculuk sonrası Hoca akşam karanlığında Konya'ya ulaşabilir. Sokaklar boş, herkes evine çekilmiş. Birden etrafını başıboş köpekler sarar. Köpekleri kovalamak için yerdeki taşlara sarılır. Hocanın devrinde mamur ve bayındır bir şehir olan Konya'da kaldırım taşları muntazam betonlanmıştır. Çaresiz kalan Hoca, üzerine doğru gelen köpeklere bakarak ellerini açar ve şöyle söylenir:

— Allah'ım bu nasıl memleket? Bütün taşları bağlayıp, köpekleri salıvermişler.

 

Hamam ücreti

(Плата за баню)

 

Nasreddin Hoca merhum (покойный Насреддин Ходжа), bir gün hamama gidecek olur (однажды в баню собирается; hamam — баня, gitmek — идти; olmak — быть). Hamamcılar (банщики; hamamcı), kendisine hiç itibar etmezler (ему не выказывают никакого уважения; «/его/ самого совсем не уважают»; kendiсам; kendisi — он сам; hiç — никакой, совсем /не/; itibar — уважение; itibar etmez — уважать, относиться с уважением). Eski püskü bir peştamal (старый передник; eski — старый, eski püskü — старый, драный; peştamal — /банный или кухонный/ передник), kirli, yırtık bir havlu (грязное, рваное полотенце) verirler (дают; vermek). Hiçbir tellâk da (и ни один банщик; hiçbir — никакой, tellâk банщик) yanına uğramaz (к нему не подходит; yan — бок, uğramak — заходить, подходить).

Hoca kendi kendisine şöyle böyle yıkanır (Ходжа сам кое-как моется; kendi kendisine — сам себя, сам; yıkanmak — мыться). Hamamdan çıkarken de (а выходя из бани; çıkmak — выходить) on akçe gibi ancak çok zengin ve eli açık insanların verdikleri büyük bir bahşiş bırakır (оставляет большие чаевые в 10 акче, которые дают только очень богатые и щедрые люди; gibi — /такой/ как, ancak — только, çok — очень, много, zengin — богатый, eli açık — щедрый : «рука открыта» , insan человек, vermek — давать, büyük — большой, bahşiş — чаевые, bırakmak — бросать, оставлять)

Tabiî hamamcılar bu durum karşısında pek utanırlar (конечно, банщикам очень стыдно из-за этой ситуации; durum — положение, ситуация, pek — очень, utanmak — стыдиться).

Bir müddet sonra (через некоторое время; sonra — после , müddet — срок, время; продолжительность) Nasreddin Hoca yine aynı hamama gelir (Ходжа опять в ту же баню приходит; gelmek — приходить). Kendisini gören hamamcılar (увидевшие его банщики; kendisi — он сам, görmek — видеть) hemen karşılamaya koşarlar (тотчас бросаются его приветствовать; karşılamakвстречать, приветствовать, koşmak — бежать). Hususî oda açarlar (открывают специальную комнату; hususi — специальный, особенный, açmak открывать). Sırma işlemeli peştamallar (расшитые золотом передники; sırmaзолотая или серебряная нить), ipek havlular (шелковые полотенца; ipek — шелк), sedef nalınlar çıkarırlar (перламутровые сандалии достают; nalın — /деревян н ые/ сандалии; çıkarmakдоставать). Hoca'nın koltuğuna girerek (подхватив Ходжу под руки; koltuk — подмышка, koltuğuna girmek — подхватывать под руки , girmek — входить) onu içeri alırlar (его вводят: «берут» внутрь; içeri — внутренняя часть). Halvette (в его номере; halvet — номер /в бане/) çift tellâk kendisini kokulu sabunlarla yıkayıp (два банщика моют его ароматным мылом; çift — пара, kokulu — ароматный, sabun — мыло, yıkamak — мыть) bir âlâ keselerler (и хорошенько растирают банной варежкой; keselemek). Hoca'ya yıkandıktan sonra (после того как Ходжа вымылся; yıkanmakмыться) çay, kahve ikram ederler (угощают его чаем и кофе; ikram etmek — угощать). İstirahatına dikkat ederler (дают ему отдохнуть; istirahatотдых, dikkat — внимание, dikkat etmek — быть внимательным, обращать внимание).

Hoca bu sefer hamamdan çıkarken (Ходже на этот раз, выходя из бани; seferраз; çıkmak — выходить) kendisini uğurlamak üzere (когда его провожали; uğurlamak — провожать, -mak üzere — когда) sıralanan hamamcılara (выстроившимся банщикам; sıra — ряд, очередь, sıralanmak — выстраиваться) bir akçe uzatır (протягивает один акче; uzatmak). Ve onların buna fena halde bozulduklarını görünce de (и увидя их сильное раздражение: «их на это сильное раздражение увидев же»; fena — плохой, hâl — положение, fena hâlde — очень сильно; bozulmak — злиться, портиться) şöyle konuşur (так говорит; konuşmak):

— Bu bir akçe (это один акче), geçen sefer geldiğim zamanki hamam ücretidir (плата за прошлый раз, когда я приходил в баню; geçen — прошлый, sefer — раз, gelmek — приходить, zaman — время, ücret — плата). Geçen sefer verdiğim on akçeyi de (а 10 акче, которые я дал в прошлый раз; vermek — давать) bugünkü hamam ücretine sayarsınız (будете считать платой за сегодня; bugün — сегодня, bugünkü — сегодняшний, saymak — считать).

 

Hamam ücreti

 

Nasreddin Hoca merhum, bir gün hamama gidecek olur. Hamamcılar, kendisine hiç itibar etmezler. Eski püskü bir peştamal, kirli, yırtık bir havlu verirler. Hiçbir tellâk da yanına uğramaz.

Hoca kendi kendisine şöyle böyle yıkanır. Hamamdan çıkarken de on akçe gibi ancak çok zengin ve eli açık insanların verdikleri büyük bir bahşiş bırakır.

Tabiî hamamcılar bu durum karşısında pek utanırlar.

Bir müddet sonra Nasreddin Hoca yine aynı hamama gelir. Kendisini gören hamamcılar hemen karşılamaya koşarlar. Hususî oda açarlar. Sırma işlemeli peştamallar, ipek havlular, sedef nalınlar çıkarırlar. Hoca'nın koltuğuna girerek onu içeri alırlar. Halvette çift tellâk kendisini kokulu sabunlarla yıkayıp bir âlâ keselerler. Hoca'ya yıkandıktan sonra çay, kahve ikram ederler. İstirahatına dikkat ederler.

Hoca bu sefer hamamdan çıkarken kendisini uğurlamak üzere sıralanan hamamcılara bir akçe uzatır. Ve onların buna fena halde bozulduklarını görünce de şöyle konuşur:

— Bu bir akçe, geçen sefer geldiğim zamanki hamam ücretidir. Geçen sefer verdiğim on akçeyi de bugünkü hamam ücretine sayarsınız.

 

Gençlik, ihtiyarlık

(Молодость, старость)

 

Nasreddin Hoca'nın da bulunduğu bir mecliste (на встрече, на которой присутствовал Насреддин Ходжа; bulunmak — находиться, meclis — меджлис, собрание; встреча), gençlikten ve ihtiyarlıktan bahsediliyormuş (зашла речь о молодости и старости; genç — молодой, gençlik — молодость, ihtiyar — старый, ihtiyarlık — старость, bahsetmek — упоминать). Herkes de insanın gençken kuvvetli olduğunu, fakat ihtiyarladıkça bu kuvvetini gitgide kaybettiğini söyler (все говорят, что в молодости человек сильный, но, старея, он постепенно теряет силу: «каждый человек, будучи молод, силен, но по мере старения свою силу постепенно теряет, говорят»; kuvvet — сила, мощь, kuvvetli — сильный, olmak — быть, gitgide постепенно, мало-помалу , ihtiyarlamak — стареть, kaybetmek — терять, söylemek — говорить). Yalnız Hoca bunu kabul etmez (только Ходжа с этим: «на это» не соглашается; kabul etmek — соглашаться):

— Hayır (нет), hiç de doğru değil (ничего подобного: «вовсе не правильно»; doğruправильно, правильный; değil — не), der (говорит). Bir insan gençliğinde ne kadar kuvvetli ise (насколько силен человек в молодости; ne kadar — насколько), ihtiyarlığında da o derece kuvvetlidir (он так же силен и в старости; derece — степень; o derece — в той же степени).

Hemen itiraz ederler (тотчас возражают; itiraz etmek). Ama Hoca bunu kabul etmez (но Ходжа не соглашается):

— Tecrübemle biliyorum (я знаю по моему опыту; tecrübe — опыт, bilmek — знать), ısrar etmeyin (не настаивайте; ısrar etmek)! der (говорит).

— Bu tecrübe nedir (что это за опыт)? diye merakla sorarlar (с любопытством спрашивают; merak — любопытство, sormak спрашивать). Bunun üzerine Hoca şu cevabı verir (на это Ходжа следующий ответ дает; vermek — давать):

— Bizim evin bahçesinde bir değirmen taşı vardır (в саду нашего дома есть мельничный жернов; ev — дом, bahçe — сад, değirmen — мельница, taş — камень, var — есть, имеется). Çok eski zamandan beri orada durur (он там лежит очень давно: «с очень давнего времени там лежит»; durmak — стоять, лежать). Gençken kaç sefer bunu yerinden kaldırmayı denedim (в молодости: «будучи молодым» сколько раз я его пытался поднять с земли; kaç — сколько, sefer — раз, yer — земля, место, kaldırmak — поднимать, denemek — пытаться). Fakat bir türlü yerinden kımıldatmayı başaramadım (но поднять никак не удавалось; bir türlü — никак, kımıldatmak — сдвигать, başarmak — удаваться). Şimdi aynı şeyi şu ihtiyar halimde de birkaç sefer yapmak istedim (сейчас то же самое в старости несколько раз хотел сделать; aynı — тот же самый, şey — вещь, hâl — положение, birkaç — несколько, yapmak — делать, istemek — хотеть). Ama değirmen taşını yine de yerinden kımıldatamadım (но сдвинуть жернов опять не смог; yine de — опять). Demek oluyor ki (значит, получается) insan gençliğinde ne derece kuvvetli ise (насколько силен человек в молодости), yaşı ilerleyip ihtiyarladıktan sonra da bu kuvveti değişmiyor (и с годами в старости его сила не изменяется: «с течением лет после старения эта его сила не изменяется»; yaş — год /о возрасте/, ilerlemek — продвигаться вперед, değişmek — изменяться).

 

Gençlik, ihtiyarlık

 

Nasreddin Hoca'nın da bulunduğu bir mecliste, gençlikten ve ihtiyarlıktan bahsediliyormuş. Herkes de insanın gençken kuvvetli olduğunu, fakat ihtiyarladıkça bu kuvvetini gitgide kaybettiğini söyler. Yalnız Hoca bunu kabul etmez:

— Hayır, hiç de doğru değil, der. Bir insan gençliğinde ne kadar kuvvetli ise, ihtiyarlığında da o derece kuvvetlidir.

Hemen itiraz ederler. Ama Hoca bunu kabul etmez:

— Tecrübemle biliyorum, ısrar etmeyin! der.

— Bu tecrübe nedir? diye merakla sorarlar. Bunun üzerine Hoca şu cevabı verir:

— Bizim evin bahçesinde bir değirmen taşı vardır. Çok eski zamandan beri orada durur. Gençken kaç sefer bunu yerinden kaldırmayı denedim. Fakat bir türlü yerinden kımıldatmayı başaramadım. Şimdi aynı şeyi şu ihtiyar halimde de birkaç sefer yapmak istedim. Ama değirmen taşını yine de yerinden kımıldatamadım. Demek oluyor ki insan gençliğinde ne derece kuvvetli ise, yaşı ilerleyip ihtiyarladıktan sonra da bu kuvveti değişmiyor.

 

Tehdit

(Угроза)

 

Nasreddin Hoca merhumun (у покойного Ходжи Насреддина; merhum — покойный) her şeyi tatlı ve hoş olduğu gibi (как все было милым и приятным: «его все милым и приятным было как»; her — каждый, şey — вещь, tatlı — сладкий, милый, hoş — приятный, olmak — быть, gibi — как), tehditleri de böyledir (и его угрозы были такими же; tehdit — угроза, böyle — такой же). O, her şeyi, her olayı eğlenceli tarafından görmesini bilmiştir (он умел все видеть с хорошей стороны: «каждую вещь, каждое событие с веселой стороны видеть умел; olay — событие, eğlenceli — развлекательный, веселый, eğlemek — развлекать, eğle n mek — развлекаться, görmek — видеть, bilmek — знать, уметь).

Bir gün bir köye gider (однажды идет он в одну деревню; köy — деревня, gitmek — идти). Köylüler kendisini misafir ederler (крестьяне его /самого/ зовут в гости; köylü — крестьянин, kendisi — он сам, misafir — гость). Yemek çıkarırlar (достают еду; çıkarmak — вытаскивать, доставать). Yemekten sonra (после еды) Hoca döneceği zaman (когда Ходжа собирается уходить; dönmek — возвращаться, zaman — время) bir bakar, heybesi ortada yok... (он вдруг смотрит, его сумки нигде нет; bakmak — смотреть, heybe — /переметная/ сумка). Kimse de ne olduğunu bilmiyor (и никто не знает, что /с ней/ случилось; kimse — кто-то, никто, de — и, ne — что, olmak — быть, случаться).

Başlar söylenmeye (начинает говорить; başlamak — начинать, söylenmek — говорить с самим собой):

— Çabuk heybemi bulun! (быстро найдите мою сумку; bulmak — находить) Ne yapıp yapıp (во что бы то ни стало) onu bulmalısınız (вы должны ее найти; bulmak — находить, аффикс —malı/meli выражает долженствование). Yoksa ben yapacağımı bilirim (а не то я знаю, что я сделаю; yapmak — делать, bilmek знать)!

Köylüler (крестьяне), Hoca'nın bu hiddeti karşısında hemen telâşa kapılırlar («на эту ярость Ходжи заволновались»; hiddet — гнев, ярость, hemen — тотчас, telaş — волнение, тревога, telaşa kapılmak — запаниковать, разволноваться). Başlarlar heybeyi aramaya... (начали сумку искать; aramak — искать). Bulamadıkları takdirde (в случае, если они не смогут найти; bulamamak — не смочь найти, takdirde — /в случае/ если) Hoca'nın tehdidini yerine getireceğini düşünmek, hepsini ürkütmektedir (всех пугала мысль о том, что Ходжа выполнит свою угрозу; tehdit — угроза, yer — место, yerine getirmek — выполнять , осуществлять: «на место приводить» , düşünmek — думать, hepsi — все, ürkütmek — пугать).

Sıkı bir arama sonunda (в результате тщательных поисков; sıkı — упорный, напряженный, arama — поиски, son — конец) heybeyi bulur, getirir, Hoca'ya verirler (/они/ сумку находят, приносят и отдают Ходже; getirmek — приносить, vermek — /от/давать). Meğer biri bunu kendi heybesine benzeterek evine götürmüşmüş (оказалось, что кто-то, приняв ее за свою, отнес сумку к себе домой; biri — кто-то, один, kendi — свой, benzetmek — принять /за что-то/, ev — дом, götürmek — уносить).

Heybesi bulununca (когда сумка нашлась; bulunmak — быть найденн ым, bulmak — находить), merhum Hoca'nın da keyfi hemen yerine gelir (у покойного Ходжи сразу улучшается настроение; keyif — /хорошее/ настроение, yerine gelmekвозвратиться : «придти на место»). Eşeğine biner (/он/ садится на своего осла; eşek — осел, binmek садиться верхом). Köylüler onu köy sınırına kadar yolcu ederler (крестьяне провожают его до конца деревни; sınır — граница, kadar — до, yolcu etmek — провожать ; yolcu — путник).

Tam ayrılacakları zaman (когда уже пора была расставаться; ayrılmakрасставаться), içlerinden biri dayanamayarak sorar (один из них, не выдержав, спрашивает; dayanmak — выдерживать, sormak — спрашивать):

— Kuzum Hoca Efendi! (дорогой господин Ходжа; kuzu — ягненок) Heyben kaybolduğu zaman (когда потерялась твоя сумка; kaybolmak — теряться), bunu bulamadığımız takdirde yapacağımı bilirim, dedin (ты сказал, что знаешь, что ты сделаешь, если мы ее не сможем найти; demek — говорить). Pek merak ettim (мне очень любопытно; merak — любопытство, merak etmek — интересоваться). Eğer heybeyi bulamasaydık (если бы мы не смогли найти сумку; bulmak), ne yapacaktın (что бы ты сделал; yapmak)?

Hoca cevap verir (Ходжа отвечает; cevap — ответ, vermek — давать):

— Gayet basit! (очень просто) Evde eski bir kilim vardı (в доме был старый ковер; kilim — безворсовый ковер, палас). Bunu kesip (его разрезав; kesmek) kendime yeni bir heybe yapacaktım (я бы себе сделал новую сумку).

 

Tehdit

 

Nasreddin Hoca merhumun her şeyi tatlı ve hoş olduğu gibi, tehditleri de böyledir. O, her şeyi, her olayı eğlenceli tarafından görmesini bilmiştir.

Bir gün bir köye gider. Köylüler kendisini misafir ederler. Yemek çıkarırlar. Yemekten sonra Hoca döneceği zaman bir bakar, heybesi ortada yok... Kimse de ne olduğunu bilmiyor.

Başlar söylenmeye:

— Çabuk heybemi bulun! Ne yapıp yapıp onu bulmalısınız. Yoksa ben yapacağımı bilirim!

Köylüler, Hoca'nın bu hiddeti karşısında hemen telâşa kapılırlar. Başlarlar heybeyi aramaya... Bulamadıkları takdirde Hoca'nın tehdidini yerine getireceğini düşünmek, hepsini ürkütmektedir.

Sıkı bir arama sonunda heybeyi bulur, getirir, Hoca'ya verirler. Meğer biri bunu kendi heybesine benzeterek evine götürmüşmüş.

Heybesi bulununca, merhum Hoca'nın da keyfi hemen yerine gelir. Eşeğine biner. Köylüler onu köy sınırına kadar yolcu ederler.

Tam ayrılacakları zaman, içlerinden biri dayanamayarak sorar:

— Kuzum Hoca Efendi! Heyben kaybolduğu zaman, bunu bulamadığımız takdirde yapacağımı bilirim, dedin. Pek merak ettim. Eğer heybeyi bulamasaydık, ne yapacaktın?

Hoca cevap verir:

— Gayet basit! Evde eski bir kilim vardı. Bunu kesip kendime yeni bir heybe yapacaktım.

 

Belki kapı iki tanedir

(Может быть, дверей две штуки)

 

Nasreddin Hoca merhum bir gün evine yemeye giderken (когда однажды покойный Ходжа Насреддин шел домой поесть; evдом, yemek — еда, кушать, gitmek — идти), peşine dört beş molla takılır (за ним увязались несколько человек: «за ним четыре-пять учеников медресе увязались»; molla — мулла, ученик медресе, грамотный, takılmak — прицепляться, увязываться). Kendisini övmeye başlarlar (начали его хвалить; övmek). Hoca ise, işin içyüzünü pek güzel anlamıştır (но Ходжа отлично все: «суть дела» понял; iş — дело, работа, içyüz — суть, güzel — красивый, хорошо, отлично, anlamak — понимать). Mollaların maksadı yemeğe ortak olmaktır (их целью было вместе с ним поесть: «быть партнерами за едой»; maksat — цель, ortak — партнер, olmak — быть). Halbuki Hoca'nın bütçesi (однако бюджет Ходжи; bütçeбюджет) buna hiç de müsait değildir (этого совсем не позволял; müsait — подходящий, удобный, позволяющий; değil — не). Olsa bile (даже если бы позволял: «если бы было») bu doymak bilmez aç adamlara rızkını yedirmeye hiç hevesi yoktur (он совсем не стремился кормить этих ненасытных людей: «наедаться не умеющих людей »; doymak — наедаться, aç — голодный, adam — человек, rızk — пропитание, yedirmek — кормить, heves — страсть, увлечение, yok — нет).

Yolda bir iki defa (по пути один-два раза; yol — путь, дорога, defa — раз) bir bahane ile onları savmak ister (под разными предлогами пытался от них отделаться; bahane — повод, предлог, savmak — прогонять, istemek — хотеть) ama, hepsi de biribirinden pişkin mollalar, oralı bile olmazlar (но ученики медресе, которые были один другого наглее, его даже не слушали; pişkin — жареный ; опытный , пробивной; бесцеремонный, наглый ; oralı değil/olmamak — не слушать, не обращать внимания). Bunlar, Hoca'nın sofrasına iyice göz koymuşlardır (они уже рассчитывали поесть у Ходжи: «положили глаз на стол Ходжи»; sofra — /накрытый/ стол, iyice — хорошенько, göz — глаз, koymak — класть, ставить).

Nihayet bu şekilde konuşa konuşa evin önüne kadar gelirler (наконец они, так разговаривая, пришли к его дому; bu şekilde — таким образом, şekil — форма, вид, образ , konuşmak — разговарива ть , ev — дом, ön — перед, gelmek — приходить). Oraya varınca Hoca mollalara (дойдя туда, Ходжа ученикам медресе; varmak — приходить, достигать):

— Siz bir dakika şurada bekleyin! (вы подождите здесь минутку; dakikaминута, beklemek — ждать) diyerek kendi içeri girer (говоря, входит внутрь; girmek — входить). Onları da kapının dışında bırakır (их же оставляет снаружи: «за дверью»; kapı — дверь, dış — внешняя часть, bırakmak — бросать, оставлять). Karısına da (своей жене же; karı — жена) bir yere saklanacağını, kapının önünde bekleşen fodlacı mollaları bir bahane ile savmasını söyler... (что /он/ где-нибудь спрячется, а /ей/ говорит спровадить ожидающих под дверью дармоедов под каким-нибудь предлогом; saklamak — прятать, saklanmak — прятаться, bekleşmek — дожидаться совместно /взаимно-совместная форма от beklemek/ , fodlacı — дармоед, тунеядец)

Kadın bir dakika sonra (через минуту женщина) kapıyı aralayarak (приоткрыв дверь; aralamak) mollalara orada ne beklediklerini sorar (спрашивает у учеников, чего они там ждут; beklemek — ждать, sormak — спрашивать).

Mollalar, Hoca'yı beklediklerini söyleyince (когда ученики сказали, что ждут Ходжу):

— Hoca Efendi evde yok! der (господина Ходжи нет дома, говорит /она/).

Pişkin mollalar hemen itiraza başlarlar (пробивные/нахальные ученики тотчас начинают возражать; itiraz — возражение)

— Böyle şey olur mu? (как такое возможно?) Beraber geldik (мы вместе пришли; beraber — вместе, gelmek — приходить).

— Şimdi yanımızda idi (он только что был с нами: «он сейчас был рядом с нами»; yan — бок).

— Eve az önce gözümüzün önünde girdi (недавно у нас на глазах вошел в дом; az — мало, немного, önce — раньше, до, girmek — входить).

— Onun içeri girdiğini gördük (мы видели, как он вошел; içeri — внутрь, görmek — видеть) ama dışarı çıktığını görmedik... (но не видели, как он выходил; dışarıнаружу).

— Hoca kuş olup uçamaz ya... (Ходжа же не птица, чтобы летать: «птицей летать не может ведь»; kuşптица, uçmakлетать). Mutlaka evdedir (он точно дома).

Kadıncağız (бедная женщина) bu ağızları kalabalık çömezlerle baş edemeyeceğini anlar (понимает, что не справится с этими бойкими на язык студентами; baş etmek — справляться с кем-либо; çömez — студент медресе, ağız — рот, kalabalık — толпа, скученность; ağızları kalabalığı — поток слов). Ne yapacağını bilemez (не знает, что делать: «не может знать»). Tekrar (еще раз/повторно):

— Hoca evde yok! (Ходжи нет дома) diyerek kapıyı yüzlerine kapar (говоря, закрывает дверь у них перед носом; yüz — лицо, kapamak — закрывать).

Mollalar ise oradan ayrılmayıp yeniden gürültü etmeye başlayınca (когда же ученики, не уходя оттуда, начали опять шуметь; ayrılmak — расставаться, разлучаться ; оставлять, покидать , ayırmak — разделять, отделять, разъединять, gürültü — шум, gürültü etmek — шуметь), bütün bu konuşulanları dinlemiş olan Hoca (Ходжа, слышавший все это: «все произносимое»; bütün — все, konuşulmak — быть произнесенным, сказанным) daha fazla dayanamadan başını pencereden uzatır (больше не выдержав, высовывает голову в окно; dayanmak — выдерживать, baş — голова, pencere — окно, uzatmak — высовывать):

— Siz de amma uzun ediyorsunuz, der (ну вы тоже уж не знаете меры, говорит; uzun etmek тянуть, затягивать, терять чувство меры; uzun — длинный). Evin iki kapısı olamaz mı? (разве у дома двух дверей не может быть?) Ben de bu kapıdan girdikten sonra karıma görünmeden öbür kapısından çıkıp gitmiş olamaz mıyım? (и я не мог, что ли, войдя в дом через эту дверь, незамеченный женой выйти через другую; sonra — после, karı — жена, görünmek — быть замеченным, увиденным, görmek — видеть, увидеть, öbür — другой, çıkmak — выходить)

 

Belki kapı iki tanedir

 

Nasreddin Hoca merhum bir gün evine yemeye giderken, peşine dört beş molla takılır. Kendisini övmeye başlarlar. Hoca ise, işin içyüzünü pek güzel anlamıştır. Mollaların maksadı yemeğe ortak olmaktır. Halbuki Hoca'nın bütçesi buna hiç de müsait değildir. Olsa bile bu doymak bilmez aç adamlara rızkını yedirmeye hiç hevesi yoktur.

Yolda bir iki defa bir bahane ile onları savmak ister ama, hepsi de biribirinden pişkin mollalar, oralı bile olmazlar. Bunlar, Hoca'nın sofrasına iyice göz koymuşlardır.

Nihayet bu şekilde konuşa konuşa evin önüne kadar gelirler. Oraya varınca Hoca mollalara:

— Siz bir dakika şurada bekleyin! diyerek kendi içeri girer. Onları da kapının dışında bırakır. Karısına da bir yere saklanacağını, kapının önünde bekleşen fodlacı mollaları bir bahane ile savmasını söyler...

Kadın bir dakika sonra kapıyı aralayarak mollalara orada ne beklediklerini sorar.

Mollalar, Hoca'yı beklediklerini söyleyince:

— Hoca Efendi evde yok! der.

Pişkin mollalar hemen itiraza başlarlar:

— Böyle şey olur mu? Beraber geldik.

— Şimdi yanımızda idi.

— Eve az önce gözümüzün önünde girdi.

— Onun içeri girdiğini gördük ama dışarı çıktığını görmedik..

— Hoca kuş olup uçamaz ya... Mutlaka evdedir.

Kadıncağız bu ağızları kalabalık çömezlerle baş edemeyeceğini anlar. Ne yapacağını bilemez. Tekrar:

— Hoca evde yok! diyerek kapıyı yüzlerine kapar.

Mollalar ise oradan ayrılmayıp yeniden gürültü etmeye başlayınca, bütün bu konuşulanları dinlemiş olan Hoca daha fazla dayanamadan başını pencereden uzatır:

— Siz de amma uzun ediyorsunuz, der. Evin iki kapısı olamaz mı? Ben de bu kapıdan girdikten sonra karıma görünmeden öbür kapısından çıkıp gitmiş olamaz mıyım?