1.Таухиду Рубубия - Аллаһ Тағаланы Рабб екендігінде бір деп білу.
ТАУХИД
Бисмилахир рахманир рахим
Алхамдулиллахи Раббиль галамин Уассалату уассаламу гәланабийу әл кәрим Мухаммаддин ибн Абдуллахи уәаллихи уә асхабихи аджмагин Ассаламу галейкум уә рахматуллахи уә баракатуху
Сөзсіз, мадақ Аллаһқа тән. Біз Оған мақтау айтамыз және Одан көмек әрі кешірім сұраймыз. Нәпсілеріміз бен амалдарымыздың жамандығынан Одан пана тілейміз. Аллаһ кімді тура жолға салса, оны ешкім адастыра алмайды. Ал кімді адастырса, оны ешкім тура жолға сала алмайды. Жалғыз серіксіз Аллаһтан өзге құлшылыққа лайықты ешкім жоқ екеніне және Мұхаммед Оның елшісі әрі құлы екеніне куәлік беремін.
Адам баласы бұл өмірге келгеннен кейін, ақылдылық және кәмелет жасына жеткеннен бастап одан талап етілетін алғашқы нәрсе - Аллаһ Тағалаға сену. Аллаһқа сену дегені - бүкіл әлемнің жалғыз жаратушысы бар екеніне әрі бір екеніне сенуден бастап, Оның періштелеріне, кітаптарына, пайғамбарларына және ақырет күніне сенуге дейінгі болған біртұтас ғылым және сенім жиынын өз ішіне алады. Бұл – иман, ақида, таухид секілді айтылуы, әр түрлі болса да, мазмұны бір сөздермен аталады. Таухид бұл - Аллаһ Тағаланы бір деп білу.
Ислам адамзатты екі дүние азабынан құтқарып, бақыт-сағадатқа жеткізу үшін келгендіктен адамдарды алғашқыда амал қылуға емес, барлық амалдардың негізі болмыс иман келтіруге шақырады. Егер адам баласы Аллаһ бұйырғандай иман келтіріп, таухидын әдемілеп, дұрыстап алатын болса, ол міндетті түрде игі амалдар жасау керектігін, тек иман келтірдім дегенмен ғана мақсатқа жетіп болмайтынын жақсы біледі. Иман келтірген соң дереу жақсы, игі амалдар жасауға кіріседі. Осыдан "таухид - ислам дінінің негізі" деген тұжырым шығады. Таухид ғылымы - ғылымдардың ең жақсысы, ең ұлысы және ең қажеттісі. Өйткені бұл - Аллаһ Тағаланы, Оның есімдері мен сипаттарын және Оның пенделер үстіндегі хақтарын білу болып табылады.
Таухид ғылымы - Аллаһ Тағалаға болған жолдың кілті және шариғаттардың негізі. Сондықтан да бүкіл пайғамбарлар таухидке шақырған. Аллаһ Тағала айтады: "(Мұхаммед) сенен бұрын бір пайғамбар жіберсек, оған: "Күдіксіз Менен басқа тәңір жоқ. Онда Маған ғана құлшылық етіңдер"- деп қана уахи етіп, жібердік".
("Анбия" сүресі, 25-аят).
Таухидтың қажеттілігі осынша дәрежеде болғандықтан әрбір мұсылман өз дінінде жақсы нәтиже-жетістіктерге жету үшін оны үйренуге әрі басқаларға үйретуге ерекше көңіл аударуы керек.
Таухид мұсылман өміріндегі ең негізгі нәрсе болып табылады. Өйткені қиямет күні адам баласының не жаннат, не тозақта болуы осы таухидты орындаған, орындамағанына қарап болады. "Таухид - Аллаһ Тағаланы бір деп білу" үш түрлі болады.
1.Таухиду Рубубия - Аллаһ Тағаланы Рабб екендігінде бір деп білу.
2 Таухиду Улуһия - Аллаһ Тағаланы ғибадатта бір деп білу.
3 Таухиду әсма,и уа сифат - Аллаһ Тағаланы есім-сипаттарында бір деп білу.
Бірінші: Таухиду Рубубия - Аллаһ Тағаланы Рабб екендігінде бір деп білу. Рабб - жаратушы, ие, басқарушы, ырызық беруші және т.б. мағыналарды білдіреді. Демек, мұсылман адам Аллаһ Тағаланың жаратушы, бүкіл әлемнің иесі әрі басқарушысы екеніне сенеді. Бұл таухид қалған екеуіне іргетас тәрізді. Құран кәримде бұл таухидке ерекше көңіл аударылған. Онда бұл туралы айтылмаған бет мүлде таппаймыз. Тіпті Құран кәримнің бірінші беті, бірінші сүресі және алғашқы аяты "Барлық мақтау бүкіл әлемнің Раббы Аллаһқа тән" - деп басталған. Және: "...Әлемдердің Раббына бой ұсынуға бұйырылдық".
("Аньам " сүресі, 71-аят).
Және біздің барша амалымыз бүкіл әлемнің Раббы Аллаһ үшін болуын ескертіп былай деген: ""Намазым, құлшылығым, тіршілігім және өлімім бүкіл әлемнің Раббы Аллаһ үшін"-де".
("Аньам " сүресі, 162-аят).
Және дұға қылуда да Раббымыз үшін болуға бұйырған: "...Қапы болмаңдар: жарату және бұйрық беру тек Оған тән. Өте жоғары Аллаһ бүкіл әлемнің Раббы. Раббыларыңа жалбарынып, жасырын түрде дұға етіңдер...".
("Аъраф" сүресі, 54-55-аят).
Адамзатты ғибадатқа бұйырғанда да Рабб сөзін қолданған: "Ей, адамдар! Сендерді де сендерден бұрынғыларды да жаратқан Раббыларыңа құлшылық қылыңдар".
("Бақара " сүресі, 21-аят).
Бұлардан бізге көрінетіні, бүкіл әлемнің жаратушысы, басқарушысы, иесі - Аллаһ. Перғауыннан және материалисттерден басқа адамзат тарихында бұл таухидты жоққа шығарған, сенбеген ешкім болмаған. Перғауын: "Мен сендердің ең ұлы Раббыларыңмын"-деді.
("Назиъат " сүресі, 24-аят).
Ал, материалисттер мүлде жаратушыны жоққа шығарып, бүкіл жаратылысты табиғат жаратқан дегенді айтты. Бірақ олар тілдерімен бұлай дегенімен, жүректерінде сенген еді. Бұл жөнінде Аллаһ Тағала былай деген: "Олар бұған көңілдері сенген бола тұра зұлымдық, менмендікпен қарсы шықты...".
("Исра " сүресі, 102-аят).
Пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) заманындағы мушриктер де Аллаһқа басқаны серік етіп, ғибадат етіп тұрса да, Оның Раб екенін мойындайтын. ""Егер білсеңдер, жер жүзі және жер жүзінде болғандар кімдікі?"- де. Олар дереу: "Аллаһтыкі"- дейді. "Ал сонда да зер салмайсыңдар ма?"- де. "Жеті көктің Раббы және ұлы арыштың Раббы кім?"- де. "Егер білсеңдер әр нәрсенің басқаруы қолында, өзі қорғаушы, қорғалмайтын кім?"- де. Олар дереу: "Аллаһ"- дейді. "Ал онда қалайша жадыландыңдар?"-де".
("My 'минун " сүресі, 84-89-аяттар).
"Егер олардан: " Көктер мен жерді кім жаратты?"- деп сұрасаң, Әрине: "Оларды өте үстем, аса білуші Аллаһ жаратты"- дейді".
("Зухруф " сүресі, 9-аят).
"Егер олардан: "Кім жаратты?" деп сұрасаң, әлбетте: "Аллаһ" дейді".
("Зухруф " сүресі, 87-аят).
Бірақ бірінші түрдегі таухидке сенгенмен адам шын мұсылман бола алмайды. Тозақтан құтылып, жаннатқа кіре алмайды. Шын мумин-мұсылман болу үшін және жаннатка кіріп, тозақтан құтылу үшін міндетті түрде қалған екі таухидті орындау керек. Өйткені, кез келген адамнан "Сізді кім жаратқан?" деп сұраса, ол: "Аллаһ" - дейді. Тіпті жоғарыда айтылғандай, пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) заманындағы бұт-мүсіндерге сиынып жатқан мушриктер де бұны мойындайтын. Бірақ ғибадатын бір Аллаһқа жасамағаны үшін кәпір, мушрик деп аталды және олар тозақтық болды.
Екінші; Таухиду Улуһия - Аллаһ Тағаланы ғибадатта бір деп білу. Аллаһ - жаратушы, басқарушы. Сондықтан ғибадат тек Оның Өзіне қылынады. Аллаһтан басқа еш нәрсе біздің ғибадат қылуымызға, бас июімізге, қорқуымызға лайық емес. Бір сөзбен айтқанда, ғибадат серіксіз тек қана Аллаһ тағаланың Өзіне болу керек деген ұғымды аңғартады.
Таухидтің бұл түрінің қажеттілігі:
1. Қайсыбір пайғамбар жіберілген болса, таухидтің осы түріне шақырған. Аллаһ Тағала айтады: "Расында әр үмметке: "Аллаһқа ғибадат қылындар, тағуттан1 аулақ болыңдар" дейтін елші жібердік..."
"Тағут" - Аллаһтан басқа сиынылған әрбір нәрсе.
("Нахл " сүресі, 36-аят).
2. Пендеге бірінші болып бұйрылған нәрсе -таухидтің осы түрі: Аллаһ Тағала айтады: "Олар
ғибадатты Аллаһқа шынайы ынтамен бір беткей түрде орындаулары, намаз оқулары, зекет берулері үшін әмір етілген...".
("Байина сүресі, 5-аят).
3. Адамдар мен жындар таухидтің осы түрін орындау үшін жаратылған. Аллаһ Тағала айтады: "Жын мен адамзатты Өзіме ғибадат етулері үшін ғана жараттым".
("Зарият "сүресі, 56-аят).
4. Барлық үмметтер пайғамбарларға таухидтің осы түрінде қарсы шықты. Яғни, олар Аллаһтың бар екенін білді, бірақ Аллаһпен бірге басқа нәрселерге де ғибадат қылды. Олардан "He үшін бұларға ғибадат қыласындар?" деп сұралса, олар: Бұлар бізді Аллаһқа жақындатады"- деп жауап беретін.
5. Таухидтің бұл түрі мұсылман мен кәпірдің арасын ажыратады. Адам баласы Аллаһты бар дегенмен, таухидтің бұл түрін орындамаса, онда ол мұсылман емес. Расында, иман жүректе болады. Иман болғаннан кейін Аллаһқа ғибадат ету де болады. Осы орайда мына бір жағдайды мысал ретінде келтіре кетсек. Пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) немере ағасы Абуталиб (пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) әкесінің ағасы) пайғамбарымызға (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын), дінге көптеген жәрдем берді. Ол кісі бұл діннің шын екенін білді. Бірақ "Лә илаһа иллаЛлаһ" сөзін айтпады. Сондай-ақ Аллаһқа ғибадат етпеді. Сондықтан да ол кісі дінге қаншалықты қол ұшын беріп, жәрдемдескен болса да, тозақта. Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) айтқандай оның аяғының астына бір шоқ қойылады. Сол шоқтың ыстығынан оның миы қайнайды. Бұл - тозақтағы азаптың ең жеңілі. Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сұрауымен бұл кісіге азаптың ең жеңілі беріледі.
6. Таухидтің бұл түрі жаннатқа кіруге себеп болады. Кімде-кім таухидтің осы түрін біліп, амал қылып өтсе,ол күмәнсіз жаннатқа кіреді. Ал кімде-кім таухидтің бұл түрін біліп, білгенімен амал қылмаса, ол күмәнсіз тозаққа кіреді. Сондықтан да пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)
Аллаһ Өзінің ризалығын қалап "Лә илаһа иллаЛлаһ" деп өткен кісіге тозақты харам етті",- деген. Демек, таухидтің бұл түріне шын сеніп, беріле орындау керек. Сонымен таухидтің бұл түрі бізден ғибадат, ниет, тілектеріміздің Аллаһ үшін болуын талап етеді. Таухидтің бұл түрінің бірнеше тіректері бар. Соларды орындау керек:
1. Шынайы махаббат. Яғни, біздің жақсы көруіміз тек Аллаһ үшін болуы керек. Бұл махаббатқа ешкім тең етілмейді. Аллаһты бір деп білген мұсылман ешкімді Аллаһты жақсы көргендей жақсы көрмейді. Аллаһ Тағала айтады: "Адамдардың кейбіреулері Аллаһқа өзгені теңдес етеді де, оларды Аллаһты сүйгендей сүйеді...".
("Бақара " суресі, 165-аят).
Әрине, адамның жүрегінде мал-дүние, бала-шаға, үй-жайын жақсы көру болады. Бірақ Аллаһқа деген махаббат барлығынан жоғары болуы керек. Егер жүрегімізде Аллаһқа деген махаббат пен мал-дүние, бала-шаға, үй-жайға деген махаббат қатар келсе, онда Аллаһқа деген махаббатты бірінші қоямыз.
2. Дұға, тәуекел, үміт ету - бұлардың бәрі Аллаһ үшін болу керек. Аллаһ Тағаладан өзгеге дұға, тәуекел етілмейді. Аллаһ Тағала айтады: "Және де Аллаһтан өзге саған пайда, зиян келтіре алмайтын нәрселерге жалбарынба. Сонда егер оны істесең, онда күдіксіз сен залымдардан боларсың".
("Юнус " суресі, 106-аят).
"...Егер мумин болсаңдар, Аллаһқа тәуекел етіңдер".
("Мәида " суресі, 23-аят).
3. Қорқу. Қорқу тек қана Аллаһ Тағаладан болады. Кімде-кім пайда немесе зиян келтіруі мүмкін деп Аллаһтан өзгеден қорықса, онда ол адам Аллаһқа серік қосқан болады. Қорқу екі түрлі болады:
a) Ғибадат дәрежесіндегі қорқу. Бұған мысал жоғарыда айтып өткеніміз. Неге? Себебі, пайдаға да, зиянға да ие Аллаһ Тағаланың Өзі. Кімде-кім өзгелердің пайда, зиян келтіруге шамасы жетеді десе, онда ол Аллаһқа серік қосқан болады. Бұның белгісі қалай білінеді? Бұның белгісі - сол қорқып жатқан нәрсе айтылса, оның жүрегінде қорқу пайда болады.
ә) Табиғи қорқу. Бұл адамның жаратылысында бар нәрсе. Мысалы: жыртқыш аңнан, қараңғыдан, қару ұстап тұрған кісіден қорықса, бұндай қорқу адам баласының жаратылысында болған қорку. Пенде бұған есеп бермейді. Бұл қорқудың белгісі - сол корқылып тұрған нәрсенің кетуімен ғайып болады. Аллаһ Тағала айтады; "...Менен ғана қорқыңдар".
("Нахыл " суресі, 51-аят).
Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) айтады: "Біліп қой! Барша адамдар саған бірер нәрседе пайда береміз деп жиналса, Аллаһ саған тағдыр еткен нәрседен басқа пайда бере алмайды. Сондай-ақ, адамдардың барлығы саған бірер нәрседе зиян береміз деп жиналса, Аллаһ саған тағдыр еткен нәрседен басқа зиян келтіре алмайды ".
4. Денемен, сөзбен болатын ғибадаттардың баршасын Аллаһ Тағала үшін ету керек. Денемен жасалынатын ғибадаттарға мысал: намаз, рукуғ, сәжде, таууаф, құрбандық т.б. Сөзбен болатын ғибадаттарға мысал: дұға, кешірім сұрау, ниет, нәзір (арнау), т.б. Таухидтің бұл түрінің өте қажеттілікпенен пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)
"Лә илаһа иллаЛлаһ" сөзін діннің бірінші тірегі деді.
Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын):"Ислам бес нәрсе үстіне құрылған: "лә илаһа иллаЛлаһ Мухаммад расулуЛлаһ " деп куәлік беру, намазды толық орындау, рамазан айында ораза ұстау, зекет беру және шамасы жеткен адам қажылыққа бару "- деген.
"Лә илаһа иллаЛлаһ" сөзі Исламның бірінші шарты. Бұл сөзді айтумен адам кәпірліктен мұсылмандыққа кiретiн болады. Алайда, бұл - осы сөзді айтса болды, адам мұсылман болады дегені емес. Бұның да орындалуы керек болған бірнеше шарттары бар:
1. Білім. Яғни, бұл сөздің мағынасын білу. Бұл сөз екі бөлектен тұрады:
а) Нафи - жоққа шығару. Бұл "Лә илаһа" -"бірде-бір тәңір жоқ"-
. ә) Исбат - бар ету. Бұл "иллаЛлаһ" - "Тек Аллаһтың Өзі". Аллаһ Тағала айтқан: "Енді біл! "Шын мәнінде Аллаһтан басқа ешбір тәңір жоқ..."".
("Мухаммад " суресі, 19-аят).
'- 2. Күмәнді кетіретін дәрежедегі сенім. "Лә илаһа иллаЛлаһ" деген адам шын көңілден шынайы сенуі керек. Көңілінде ешкандай күмән болмауы керек. Аллаһ Тағала айтады: "Шынайы муминдер Аллаһқа, елшісіне иман келтіреді, сосын күдіктенбейді....міне солар, шыншылдар".
("Хужурат " суресі, 15-аят).
Бұл аят сенімде күмән болмау керектігін көрсетеді. Мумин адам Аллаһқа және пайғамбарға еш күмәнді болмау керек. Мысалы: пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)
миғражға шығып келген соң, кәпірлер Абу Бакр радияллаһу анһуға: "Досың солай деп жатыр, сенесің бе?"- деп сұрағанда, Абу Бакр радияллаһу анһу: "Ол кісі айтып жатқан болса, сенемін",- деген. Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)
тағы: "Қайсыбір пенде "Лә илаһа иллаЛлаһ Мухаммадур расулуЛлаһ " сөзіне кумәнданбай Аллаһқа жолықса, жаннатқа кіредi,- деген.
3. Қабылдау. Яғни, бұл сөзді шын көңілмен, шынайы жүрекпен кері қайтармай қабылдау. Бұл сөзге қарсы сөздерді, сенімдерді және амалдарды қабыл етпеу. Аллаһ Тағала кәпірлерге "лә илаһа иллаЛлаһ" делінгенде, олардың такаппарлықпен қабылдамағандықтарын баяндап былай деген: "Оларға: "Аллаһтан өзге тәңір Жоқ" делінсе, менменситін".
("Саффат " сүресі, 35 -аят).
Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)
"Лә илаһа иллаЛлаһ" деңіздер десе, олар бұның орнына қаншама сөз болса да айтамыз, бірақ бұл сөзді айтпаймыз- деп қабылдамайтын еді.
4. Мойынсұну. Бұл сөзге және бұл сөздің талаптарына мойынсұну. Бұл сөз жалпы түрде
ғибадаттың тек қана Аллаһ үшін болу керек екенін, оны Аллаһтан өзгеге қылмау керектігін талап етеді. Аллаһ Тағала айтады: "Кім өзін Аллаһқа тапсырып, игілік істесе, сонда ол; расында берік тұтқаны ұстаған болады...".
("Лукман " суресі, 22 -аят).
5. Шынайылық. Яғни, бұл сөзді адам баласы тілінде де, жүрегінде де шынайы айтуы керек. Пайғамбарымыз(оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): "Кімде-кім "Лә илаһа иллаЛлаһ, Мухаммадур расулуЛлаһ " сөзін шынайы айтса, Аллаһ оған тозақты харам етті",- деген. Тілінде айтып, бірақ амал қылмай жүрген тілі басқа ділі басқа екіжүздіде бұл шынайылық болмайды.
6. Ықылас. Яғни,ширктен мүлде қайтаратын, істеп жатқан игі амалдарын басқалардың көруін қалап емес, тек қана Аллаһ үшін iстеу. Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)
-"Қиямет күнi менің шапағатыммен ең бақытты болатын адам "Лә илаһа иллаЛлаһ" сөзін шын жүрегімен айтқан адам ",- деген
7. Махаббат. Яғни, бұл сөзді, бұл сөздің шарттарын жақсы көру және бұл сөзге амал қылып жатқан игі-жақсыларды жақсы көру. Сондай-ақ бұл сөзге қарсы болған сөздерді, істерді, адамдарды жақтырмау.
Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)
айтқан: "Үш нәрсе бар, сол нәрселер қайсыбір адамда болса, ол адам иманның тәттілігін біліпті. Аллаһ және пайғамбарды басқалардан гөрі артық жақсы көру. Бір адамды Аллаһ үшін дос тұтуы және Аллаһ тура жолға салып қойғаннан кейін, кәпірлікке түсіп кетуден, отқа түсіп кетуден қорыққандай қорқады ".
Бұл айтқан шарттарымыз "Лә илаһа иллаЛлаһ" сөзін айтқан әрбір мұсылманда болу керек. Сонда ғана ол нағыз мұсылман болмақ. Егер айтылып өткен шарттардың
қайсыбірі болмаса, онда ол адамның иманы шала, әлсіз
болып қалады.
Үшінші; Таухиду Әсма:и уа сифат - Аллаһ Тағаланы есім-сипаттарында бір деп білу.
Біз Аллаһ Тағаланың өз ұлылығына жарасар, көркем есімдері мен сипаттарының бар екеніне, және сол есімдер мен сипаттар Аллаһтың Өзіне ғана тән, өзге ешкім серік бола алмайтынына ашық, кескін иман келтіруіміз керек. Мұсылман адам Раббысына, Оның есімдері мен сипаттарына иман келтіруі үшін төмендегі нәрселерді білу керек:
1. Аллаһ Тағаланы басқа жаратылғандарға ұқсатпау. Аллаһ Тағаланың есімдері мен сипаттарына ұқсайтын ешқандай жаратылыс жоқ. Кімде-кім Аллаһты жаратылғандардың біріне ұқсатса ол адам кәпір болып қалады. Мысалы: бір адам "Аллаһтың көзі менің көзім
тәрізді, Аллаһтың білуі менің білуім сияқты" десе, ол адам кәпір болады. Аллаһ Тағала айтады: "...Еш нәрсе Ол сияқты емес. Ол әр нәрсені естуші, толық көpyшi".
("Шура " суресі, 11-аят).
Біз Аллаһ Тағаланы шын танымақшы болсақ, онда көңілімізге не нәрсе түссе, Аллаһ одан пәк. Оның ешқайсысына ұқсамайды
2. Аллаһ Тағала қандай да бір нұқсан, кемшілік атаулыдан пәк. Мысалы: ұйықтау, шаршау сияқты. Аллаһ Тағала үлкен құдіретке ие. Ол ұйықтамайды, қалғымайды, өлмейді.
Аллаһ Тағаланың есімдері мен сипаттары аса әдемі кәміл. Аллаһ Тағала айтады: "Ең жақсы атаулар Аллаһқа тән. Оған сол атаулармен жалбарыныңдар...".
("Аъраф " суресі, 180-аят).
Бұл аят Аллаһ Тағаланың есімдерінің көркемдігіне дәлел бола алады.
4 Аллаһ Тағаланың есімдерінің мағынасы мәлім. Бірақ біз олардың кейпін, пішінін білмейміз. Мысалы:Аллаһ Тағала Құранда Өзін "білуші" деді. Бірақ сіз бен біз Оның білімінің қаншалықты дәрежеде екенін білмейміз. Сондай-ақ Аллаһ Тағала Құранда Өзінің қолы бар екенін айтқан. Біз "қол" дегенде өзіміздің қолымызды түсінеміз. Әрбір нәрсенің қолы әр түрлі. Аллаһтың айтқан қолы сіз бен біз айтқаннан басқа. Аллаһ Тағаланы тек қана Өзінің және пайғамбарының атаған есімдерінен атап, Өзінің және пайғамбарының сипаттаған белгілерімен сипаттауымыз керек. Демек, бұдан біз ойымыздан Аллаһ Тағалаға есімдер мен сипаттар ойлап шығармауымыз керек деген тұжырым түсініледі. Себебі Аллаһ Тағаланың есімдері мен сипаттарын Өзі және пайғамбары білушірек.
6. Аллаһ Тағаланың есімдерінен бірнеше сипаттар алуымыз мүмкін. Мысалы: "Басир" - "Көруші" десе, көру сипатын "Самиъ" - "Естуші" десе, есту сипатын аламыз. Бірақ Аллаһ Тағаланың сипаттарынан есім ала алмаймыз. Мысалы: Құранда: Олар (кәпірлер) айлакерлік істеді, Аллаһ та айлакерлік істеді. Аллаһ айлакерлердін жақсысы". ("Әл-ъимран" сүресі, 54 -аят).- делінген. Бірақ бұл сипаттан Аллаһ "Айлакер" деген есім ала алмаймыз. Сондай-ақ "...Расында Аллаһ тәубе етушілерді және таза болушыларды жақсы көреді"- делінген.
("Бақара " суресі, 222 -аят).
"Жақсы көру" сипат. Бірақ біз Аллаһ Тағаланың "Мухиббун" - "Жақсы көруші" деген есімі бар дей алмаймыз.
7. Біз Аллаһ Тағаланың есімдері мен сипаттарының мағыналарына қарап ғибадат етіп, Оған жақын болуымыз керек. Мысалы: Аллаһ Тағаланың "ъалим" -"Білуші", "Басир"- "Көруші" есімдерін үнемі жадыңызда сақтасаңыз, онда жамандық пен күнәлардан өзіңізді тыя білесіз.
Сипаттардың түрлері:
Аллаһ Тағаланың сипаттары екіге бөлінеді:
1 Сифатун затия - Аллаһ таъаланың Өзінде болған сипаттар. Мысалы: көру, білу, есту т.б. Бұл сипаттарға қарама-қарсы болған сипаттармен сипаттау дұрыс емес. Көру-көрмеу, білу-білмеу, есту-естімеу т.б.
2 Сифатун фиълия - Аллаһ Тағаланың жасайтын сипаттары. Мысалы: өлтіру, тірілтіру, ырызық беру т.б.Бұл сипаттарды қарама-қарсы сипаттармен сипаттауға болады. Тірілтеді-өлтіреді т.б.
Сипаттардың екі түрін де Аллаһ Тағаланың ұлылығына лайық болған мағыналармен түсіне біліп, оларды Аллаһта бар деп сенуіміз керек.
Аллаһ Тағаланың есімдері мен сипаттарына деген сенімді бұзатын нәрселер:
1. Ұқсату. Кімде-кім Аллаһ Тағаланың сипаттарын мақұлықтардың сипаттарына ұқсатса, онда ол таухидтің осы түрін бұзған болады. Мысалы: христиандар Иса пайғамбарды Аллаһ Тағалаға ұқсатумен кәпір болды. Сондай-ақ яһудилер Узайр деген кісіні "Аллаһтың ұлы" деп кәпір болды. Және пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) дәуірiндегі мушриктер де өздерінің табынатын бұттарын Аллаһқа теңеумен кәпір болды. Демек, кімде-кім үлкенді-кішілі нәрседе Аллаһты мақұлыққа ұқсатса, онда ол да таухидтің аталмыш түрін бұзып кәпір болады.
2 Өзгерту (бұрмалау). Яғни есімдер мен сипаттардың мағыналарын өзгертіп жіберу. Кейбір
адамдар есімдер мен сипаттарды көзделген мағынадан басқа мағынаға өзгертіп жібереді де, соңында өздері хақ дін жолынан шығып қалады. Мысалы: "Аллаһтың қолы" дегенді "Аллаһтың нығметі" деп өзгертеді. Дұрысы қайсы? Дұрысы - бұл сипаттарды бар деп сену, бірақ қандай екенін білмейміз. Демек біз "Аллаһ Тағаланың қолы бар" деп сенеміз. Алайда оның қандай екенін
білмейміз.
3 Қайтару (жоққа шығару). Кейбір кісілер Аллаһ Тағаланың Құранда айтқан, пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) хадисінде айтылған сипаттарды жоққа шығарады.
4 "Қандай?" деу. Кейбір кісілер келтірілген есімдер мен сипаттарға иман келтіріп қоя салмайды. Қандай,қандай?- деп, с сұрақты жаудыртады. Алайда, біз қандай? деген сауалды бере алмаймыз. Өйкені, біз Аллаһтың қандай екенін білмейміз.
Аллаһ Тағаланың есімдері
Аллаһ Тағаланың Құран мен хадисте келген есімдері бізге Аллаһты тануға жол ашады. Аллаһ Тағаланың бір ғана есімінен бір, кейде бірнеше сипаттар келіп шығуы мүмкін. Аллаһ тағаланың есімдерінің әр-бірi ұлық мағыналарды аңғартқандықтан сипаттары да ұлық. Ал, Аллаһ Тағаланың есiмдерінің санына келер болсак, олардың санын Аллаһтың Өзі ғана біледі. Сахих
Муслимде Әбу һурайра радияллаһу анһудан жеткен хадисте пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)
"Аллаһ Тағаланың 99 есімі бар бар. Бірі кем жүз. Кім соларды санаса, жаннатқа кіреді"- деген. "Санаса"- дегені, әуелі оларды жаттап, мағыналарын білу. Екіншіден, оларға дұрыс жолмен сену. Үшіншіден, сол есімдердің мағынасын әрдайым жадында сақтау. Сондай-ақ сол есім, сипаттармен Аллаhқа жалбарыну. Ал, енді "Бірі кем жүз"- дегені Аллаһ Тағаланың есімдерінің тек 99 екенін көрсетпейді. Бұл тек бізге белгілі болғандары. Мысалы: бір адам: "садақаға жүз тенге арнадым" десе, ол адамның тек қана жүз теңгесінің бар екенін көрсетпейді емес пе?
Аллаһ Тағаланың есiмдерінен:
1 "Аллаһ" - "Аллаһ" дегені "маъбуд", яғни ғибадат етілетін, сиынылатын, жақсы көрілетін деген мағынаны білдіреді. "Аллаһ" сөзі Аллаһ Тағаланың басқа есімдерінің баршасын өз ішіне алады.
2 "Рабб" - Жаратушы, Ырызық беруші, Басқарушы, Тәрбие қылушы деген мағыналарды білдіреді.
3-4. "Рахман" және "Рахим" бұл екеуі "Рахман -мейірім" сөзінен алынған. "Рахман" - рақымды, өзі мейірімді. "Рахим" - басқаларды да мейіріміне алушы. Аллаһ Тағаланың рахмат-мейірімі екіге бөлінеді.
а) Жалпы мейірім. Бұл мейіріммен Аллаһ Тағала барша мақұлықтарды - момындар мен кәпірлерді, хайуандар мен адамдарды мейіріміне бөлендіреді.
ә) Жеке мейірім. Бұл мейіріммен Аллаһ Тағала тек қана муминдерді бөлендіреді. Аллаһ Тағаланың жүз рахмат-мейірімі бар. Бұл дүниедегі барша мақұлықтарға соның жүзден бірін бөліп берді. Сол мейіріммен хайуан өз баласын емсін деп аяғын көтереді. Сол бір мейіріммен жыртқыш аң да өз баласын қорғаштайды. Бұл Аллаһ Тағаланың берген бір ғана мейірімі. Ал, қалған 99-ын қиямет күніне муминдер үшін сақтап қойған.
5 "Әл-Ахад" - "Жалғыз". Яғни, Аллаһ Тағала істеп жатқан істерінде де, есімдері мен сипаттарында да жалғыз.
6 "Әс-Самад" - "Барлық нәрседе өзі жетерлі". Ешнәрсеге мұқтаж емес, басқалар Оған Мұқтаж деген мағынаны білдіреді.
7 "Әл-Хай" - "Тірі". Барлық жағынан толық болған тірілік. Яғни, Аллаһ ұйықтамайды, маужырамайды, шаршамайды. Аллаһ бүкіл әлемді басқарып тұрғаннан кейін Оған қандай шаршау, мүлгу-қалғу лайық болсын?!
8 "Әл-Қайюм" - барлық нәрсені тұрғызып, басқарып тұрушы. Яғни, Аллаһ Тағала Өзі еш нәрсеге мұқтаж емес. Ал өзге нәрселер Оған тұруда, жүруде мұқтаж.
9 "Әл-ъалию" - Барлық жағынан жоғары дегенді білдіреді. Яғни, Аллаһ Тағала біріншіден: ең жоғарыдағы зат. Екіншіден: есімдері мен сипаттары да жоғары зат. Үшіншіден: Барлық нәрсені басқарып тұрудағы ең жоғары зат. Сәждеде айтылатын "Субханә раббиял-аъла" - "Аса жоғары Раббым пәк"- дегендегі "аъла" осы"ъалию" сөзінен келіп шыққан.
10 "Әл-ъазыим" - барлық жағынан ұлық, биік дегенді білдіреді. Сондықтан да рукуғда "Субханараббиял-ъазыим" - "Ұлы Раббым пәк"- делінеді.
11 "Әл-Әууәл" - "Бірінші". Одан алдын ешнәрсе жоқ. Ол бұрыннан бар. Оны ешкім жаратпаған.
11 "Әл-Әхиру" - "Соңғы". Яғни, одан кейін ештеңе жоқ. Бұл - барлық нәрседе болғандай, Аллаһ Тағаланың да әуелі мен соңы бар дегені емес. Бұдан мақсат: Аллаһ Тағала ежелден бар, әуелі жоқ. Соңы дегені - Ол мәңгі, соңы жоқ.
12 "Әз-Заһиру" - Одан жоғарыда ешкім жоқ.
14 "Әл-Батину" - Одан төменде ешкім жоқ.
15 "Әл-ъалиму" - "Білуші". Аллаһ Тағаланың білімі барлық нәрсеге жетеді. Одан жасырын қалатын ешнәрсе жоқ. Демек, Аллаһ Тағала барша нәрсені біледі. Кейбір адамдар көпшілік арасында өздерін жақсы ұстап, мумин етіп көрсетеді. Олар Аллаh Тағаланың "ъалим - Білуші" екендігін жақсы білмеген екіжүзділер. Оларға қиямет күнінде күшті азап бар. Негізінде Аллаһ Тағаланың бұл есімін білген адамның іші мен сырты, жеке болғаны да, көпшілікпен болғаны да бірдей болады. Хадисте келген:"Қиямет күні бір адам өзінің тау-тау жақсылықтарын
көреді. Ол бұған қатты қуанады. Бірақ Аллаһ Тағала оның тау-тау жақсылықтарын тозаң-топырақ етіп тастайды. "Ол кім?" деп сұралғанда пайғамбарымыз, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын: "Олар жалғыз болған кезінде Аллаһ Тағаланың харам еткен нәрселерін істей беретін адамдар",- деген.
Аллаһ Тағаланың сипаттарынан:
Негізінде жоғарыда айтылған есімдерден бір немесе бірнеше сипаттар алуға болады. Біз төменде кейбір сипаттарды айтып өтеміз:
1. "Әл-каламу" - Сөз деген мағынаны. Яғни, Аллаһ Тағала сөйлеуші. Ол қашан, нені, кімді қаласа сөйлетуі мүмкін. Сол сияқты Аллаһ қиямет күні пенделерге сөйлейді. Олар естиді. Аллаһтың сөздері таусылмайды. Аллаһ Тағала айтқан: "(Мұхаммед): "Егер Раббынның сөздері (жазылу) үшін теңіз сия болса, тағы бірсондайды көмекке әкелсек те, әлбетте Раббымның сөздері таусылудан бұрын теңіз таусылар еді"- де".
("Каһф " суресі, 109-аят).
2. Әл-махаббату" - Жақсы көру. Аллаһ Тағала муминдерді, жақсылықтарды жақсы көреді. Сонымен бірге кәпірлерді, жамандықтарды жаман көреді.
3 "Әр-рида" - Риза болу. Аллаһ Тағала мумин пенделерден риза болады. Сондай-ақ кәпірлерге
ашуланады.
4 "Әл-мулкия" - Егелік. Бұл әлемдегі барлық нәрсенің егесі Аллаһ. Бәрі Аллаһ Тағаланың мүлкі. Оның мүлкіне ешкім ортақ емес. Және оның мүліктерінің белгілі уақыты жоқ. Оның мүлкі мәңгі. Адамдардағы мүліктер де Аллаһтыкі. Негізі адамзаттың өзі Аллаһтыкі. Адам баласының қолындағы нәрселердің баршасы бітеді. Сондықтан да хадисте: "Адам баласы: "Мүлкім-
мүлкім" дейді. Негізі оның мүлкі - жеп бітіргені және киіп тоздырғаны. Қалғаны болса аманат. Сондықтан да қиямет күні болғанда Аллаһ Тағала: "Патшалар қане? Мұрагерлер қане? Бұл мүлік бүгін кімдікі?" деп, соңынан Өзі: "Дара болған, қаһарлы болған Аллаһтыкі" деп жауап
береді",- делінген. Кімде-кім осы түсінікті жүрегіне жақсылап орнатып алса, онда бұның бірнеше пайдасы бар:
а) Барға қанағат етеді.
ә) Жоққа ызаланып, өкініп, өзін-өзі жеп қоймайды.
б) Қолы ашық жомарт болады. Пайғамбарымыз оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын
: "Аллаһтың бергеніне қанағат қыл, ең бай адам
боласың",- деген. Бұны түсінбеген адам ашкөз, бір нәрсе болмай қалса өкінетін сараң болып қалады. Бұлар кейбір сипаттар. Біздің білмеген сипаттарымыз қаншама.