Ii чааһа. Дьарык сҮрҮн чааҺа.
( 20 мүнүүтэ)
УЧУУТАЛ: А.Е. Кулаковскай саха норуота кэлии дьоҥҥо, улахан омукка баһыйтаран, сүтэн-симэлийэн хаалбакка, сайдыылаах омук буолуон баҕарара. Үөрэхтээх дьон олус аҕыйах диэн хараастара. Ол санаатын «Саха интеллигенциятыгар» суругу, Хаҥалас Хачыкаатыгар олорон, 1912 с. суруйбута.
Сурук 7 түһүмэхтээх:
1.Сири туһаныы.
2. Сир оҥоһуута.
3. Балыктааһын.
4.Сүөһү иитиитэ.
5. Оскуола уонна уопсастыба олоҕо.
6. Экономическай балаһыанньа уонна предприятиелар.
7. Дохуот төрүтэ.
Оччолорго оҕолор үөрэнэр оскуолалара аҕыйах, үөрэх бырагыраамата саха олоҕун оҥкулугар сөп түбэспэт диэн хомойоро. Сахалыы сурук-бичик киирэн, оҕолор төрөөбүт тылларынан үөрэниэхтэрин баҕарара. Саха омук илдьэ кэлбит төрүт дьарыгын тутан, үлэни өрө тутан олороллорун бэлиэтээн, ремесленнэй оскуолалар аһыллаллара олус наадалааҕын тоһоҕолообута. Интеллигенция саха литературатын үөскэтэр соругу ылыныахтаах, онто суох сахаларга суругу-бичиги тарҕатар, үөрэҕириини сайыннарар кыаллыбатын суруйбута.
Биир дьоһуннаах хардыынан нууччалыыттан сахалыы тылбаас буолуохтааҕын ыйбыта. Общественнай бибилэтиэкэлэр наадаларын, онно атын дойдулар хайдах тэринэн олороллорун, үөрэнэллэрин, сайдалларын туһунан билэргэ периодическай уонна аналлаах сурунааллары сурутар тоҕоостооҕун бэлиэтээбитэ.
Оҕолоор, Өксөкүлээх Өлөксөй бу маны 1912 с. суруйбута билигин тоҕоостоох (актуальнай) дуо?
(Оҕолор эппиэттииллэр)
УЧУУТАЛ: Мин эһиэхэ бу маннык закладкалары тарҕатабын. Манна А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй «Саха интеллигенциятыгар сурук» айымньытыттан киирбит кэрчик баар:
«Саҥарар саҥа үөскээһинэ киһиэхэ аҥаардас кыыл эйгэтин эрэ кытта охсуһууга буолбакка, айылҕа алдьатыылаах уонна уодаһыннаах күүстэрин кытта туруулаһарыгар модун төһүү буолбут сурук-бичик уонна наука төрүттэнэллэригэр үктэл буолбута».
Манна тирэҕирэн, бүгүҥҥү олорор олохпутун Өксөкүлээх Өлөксөй курдук анааран көрүөххэйиҥ. Ону кимиэхэ, ханна ыытыа этигитий? Ол туһунан кэпсэтиэххэйиҥ.
Кэпсэтэллэр.
(10-12 мүн).
III чааһа. ТҮМҮК
(3 мүн.)
УЧУУТАЛ: Оҕолоор, бүгүҥҥү дьарыктан туох саҥаны биллигит? Ылбыт билиибитин чиҥэтэн, кыра тургутук толоробут.
(Оҕолор толороллор, эппиэттииллэр)
У ЧУУТАЛ: Үөрэхтээх, билиилээх эрэ норуот — норуот быһыытынан сайдар. Атын улахан норуокка баһыйтарбакка, сүтэн-симэлийэн хаалбакка, сайдар-үүнэр суолун тобулар. А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй 1912 с. саха сайдыытын түстээбит «Саха интеллигенциятыгар» суруга күн бүгүн да тоҕоостоох. Биһиги улуу убайбыт инникини өтө көрөн, сайдыы суолун тобулар санаалара киһини сөхтөрөр. Оҕолор, уруокка көхтөөхтүк кыттыбыккыт иһин махтанабын! Көрсүөххэ диэри.