1 НӘРУЫЗДАРДЫҢ АМФОТЕРЛІК ҚАСИЕТІ. БелокмолекуласыныңзарядынаортарН -ң әсері, белоктардың ИЭН-і.
Белоктардыңамфотерлікқасиетіолардыңмолекуласындағы
диссоциациялануғақабілетті бос функционалдықтоптарға: полипептидтік
тізбектіңшетіндегі карбоксил және амин топтары, қышқыл амин
қышқылдарының (асп, глу) карбоксил тобы, негіздік амин қышқылдарының
(лиз) амин тобы; аргининніңгуанидинтобы, гистидиннің имидазол сақинасы
жатады.Карбоксилжәне амин топтарыныңкӛпшілігіпептидтікбайланыстүзуге
жұмсалады.Егербелокқасуды қосса, онда белок гидраттанады.Белоктардыңмұндайкүйіизоэлектрлікдепаталады, ал белоктыңизоэлектрлік
күйінқамтамасызететінортаның рН-ы изоэлектрлікнүкте (ИЭН) депаталады.
Сілтіқосқанда амин тобыныңдиссоциациялануытӛмендеп, карбоксил
тобыныңдиссоциациялануыжоғарылайды да, белок терісзарядталып,
қышқылдыққасиеткеиеболады. Ал қышқылқосса, керісінше, белок
молекуласыоңзарядталып, негіздікқасиеткеиеболады.
2 ГИСТОНМЕН ПРОТОАМИН-Ң ҚАСИЕТТЕРІ МЕН МАҢЫЗДЫ-Ы
Белоктар құрылысына қарай екі топқа бӛлінеді: жай белоктар – протеиндер
және күрделі белоктар – протеидтер. Протеиндер тек амин қышқылдарының
қалдықтарынантұрады. Протеидтержайбелоктанжәне белок емесбӛліктен
тұрады. Белок емесбӛлігінпростетикалық топ депатайды. Жайбелоктардың
ӛкілдері: альбуминдер, глобулиндер, гистондар, протаминдер,
склеропротеиндер.Жануарлардыңнуклепротеидтерініңқұрамындагистондаркӛп, ал теңіз
жануарларындапротаминдеркӛп.
ГИСТОН-негіздік қасиет көрсететін жай белок.Гистондар 5 түргебӛлінеді — Н1 Н2 , Н2 , Н3, Н4. Н1 гистонынанбасқа
гистондардан октет құрылады.
3ПРОТЕОГЛИКАНДАР.Гликопротеидтер құрамындағыкӛмірсулардыңжәнебелоктардыңмӛлшерінежәнесапасынақарайнағызгликопротеидтержәне
протеогликандардепбӛлінеді.Протеогликандараздаған 2-2,3% белоктан( 10%), ал қалғаны
простетикалықтобыкӛмірсулардан – 90-98% тұрады. Протеогликандар
құрамындағыкӛмірсулардыңқұрылысыжүйелітүрдеболады.
Протеогликандар– күрделібелоктар. Оларүлкентерісзарядтыполианион
болғандықтанкатиондарменбайланысып, олардыңдиффузиясынқамтамасыз
етеді, фибриллярлы структура түзугеқатысады, базальдымембрананың
құрамынакіреотырып, заттардыңдиффузиясынқамтамасызетеді.
Протеогликандарқұрылымдықбелоктарменбайланысып, молекулалықелек
түзеді, оларметаболиттердің, судыңдиффузиясынреттейді, катиондардың
30
алмасуынқамтамасызетеді. Протеогликандардыңпростетикалықтоптары
гликозамингликандар (ГАГтар). Оларүштопқабӛлінеді: гиалуронқышқылы,
хондроитинсульфат, гепарин.
4 ЦИТОХРОМ С
Өкілдері: цхсжәне цхс1.Коферменттері гемтүріндебірдей, апоферменттері
әртүрліекікомпонентті фермент. Гемніңааталуы:
-1,3,5,8- тетраметил, -2,4-диэтил, -6,7- дипропионқышқылыныңтемір(ІІ)
порфині. цхс1 –діңбиологиялықрӛліолцхв- нытотықтыруарқылыодан
электрондардыалыпӛзітотықсызданады:
Цхс1(Fe3+)-------- цхС1(Fe2+) оданкейінцхс цхс1 дітотықтырып, ӛзі
тотықсызданады: Цхс(Fe3+) →цхс(Fe2+)
5 АРГИНИН,ФЕНИЛАЛАНИН,
13-билет
1. Табиғи белоктардың құрамына кіретін амин қышқылдарының кӛптігіне
қарамастан, белок молекуласындағы амин қышқылдарының байланысу тәсілдері
кӛп емес. Амин қышқылдарының арасындағы байланыстар екі түрлі болады: 1)
ковалентті, берік байланыс; 2) ковалентті емес, әлсіз байланыс.
Белок молекуласындағы амин қышқылдарының арасындағы негізгі байланыс
– пептидтік байланыс. Пептидтік байланыс бір амин қышқылының карбоксил
тобы екінші амин қышқылының α-амин тобымен әрекеттескенде түзіледі
(1сурет). Егер пептидтік байланыс арқылы екі аминқышқылы байланысса,
дипетид, үш амин қышқылы – трипептид, кӛп амин қышқылдары әрекеттессе –полипептид түзіледі. Пептидтік байланыс – ӛте берік байланыс. Бұл амин қышқылдарының
карбониль тобының кӛміртегісі мен имин тобының азотын байланыстыратын
осьті айналуына кедергі жасайды. 