Жабайы табиҒатта аман Қалу / Егер сіз адасып ҚалсаҢыз (если вы заблудились)
- Тоқтап және қай жерде жүргенің аңықтауға ұмтылыныз.
- Жердің астында қанша жүргенің аңықтаңыз және де кері қайтуға сізде қанша уақыт кететіңдігін ойлаңыз.
- Өз тұрған жеріңді белгіліңіз (пирамидкамен немесе қабырғада бір белгімен).
- Шығу жолын (выход) тауып көріңіз. Жол бойы кері қарап жүріңіз. Журген жолды жаттап жүріңіз. Коридорлар әр бағытта әр түрлі қөріну мүмкін.
- Жүрген жолынды белгілеп тұрыңыз (пирамидкалармен не/се белгілермен қабырғада).
- Энергияны сақтау үшін, жиі демалып тұрыңыз. Демалғанда светті сөндіріңіз. Әр коридорды зертеп тұрыңыз, лабиринтта да шығу жолын табуға болады.
- Егер сіз жұка коридорда қысылып шығалмай қалсаңыз, онда бұлшық етті босатып (расслабьте) жиі дем алмауға ұмтылыныз, өйткені ол дененің қөлемін үлкейтеді. Шықанда бүкіл денемен жұмыс істеңіз.
ЕГЕР СІЗ КҮНДІЗ АДАСЫП ҚАЛСАҢЫЗ.
Сіздің іс-әрекетіңіз:
- Егер сізде карта бар болса, онда оны алып шығып қай жерде жүргенінізді аңықтап қөріңіз.
- Жан жақты қарап шығыңыз, картада бар ориентирлар іздеп көріңіз.
- Картада болған жеріңде іздеп көріңіз және де содан жүрген жолды есіңе түсіріңіз (ағымдар, тастар және т.с.с.).
- Картада өз тұрған жеріңді тапқаннан кейін, оларды ориентирлармен салыстырып, сіздің қай бағытта жүргенің дұрыс деп ойлаңыз (трассаға ма әлде адам тұратын пункке).
- Өз жүретің жодлы таңдағанда өзеннен немесе таудан өтпеуге үмтылыңыз. Өйткені бұл кедергілерден өту үшін сізде көп уақыт кетеді.
- Жол жүргенде жан жақта орналасқан ориентирларға қөніл аударып тұрыңыз.
ЕГЕР СІЗ КАРТАСЫЗ АДАСЫП ҚАЛСАҢЫЗ.
Егер сізде карата, компас жоқ болса онда қөңіліңізді түсірмеңіз.
Сіздің іс-әрекетіңіз:
- Жан жақты қараңыз, мүмкін жолдың жақындығының белгілерің табасыз (телеграф столбтары, зданиялар).
- Олар жоқ болса? Онда кері қайтып қөріңіз.
- Егре есіңізге ештене түспесе, онда күннің көзіне ориентир жасап жүріңіз. Күннің көзі шығыста шығады, батыста батады. Тал түсте ол оңтүстік бағытында тұрады. Егер күннің көзі бұлттармен жабық болса, онда оның орыналасқаны жөніңде кез келген көленкіден аңықтауға болады. Ол үшін перочинный пшакты алып баспармақтың тырнағына үшімен қойыңы, содан кейін пшакты ақырын оның көленкіні қөргенше бұрап қөріңіз. Күннің көзі кері бағытта болады.
- Егер сізде сағатыңыз бар болса, онда оңтүстік қай бағытта орналасқаның одан да жеңіл. Сағаттың кішкентай стрелкасы күннің көзіне қарай бағыттандар. Күннің көзіне бағытымен және 12 циферблаттағы санымен бұрышты екіге бөліп , бұл бағыт оңтүстік бағытты көрсетеді. Мысалы сағат төрте бұл сызық екі сан арқылы өтеді.
- Егер күннің көзі бұлтпен түгел жабық болса, солтүстік қай бағытта орналасқанның ағаштарға және үлкен тастарға карап аңықтауға болады. Мох көленкіде жақсы өскесің, біздің полушарияда көленкіде солтістік және солтүстік-шығыс бағыттары болады, және де осы жақтарда мох жақсы өсуге тиісті.
ЕГЕР СІЗ ЖАМАН АУА РАЙЫНДА (плохую погоду) АДАСЫП ҚАЛСАҢЫЗ.
Сіздің іс-әрекетіңіз:
- Егер сізде қону үшін пластик капка сиятың спальник бар болса, онда мүмкін сіздің нашар ауа райы біткенің күткені дұрыс шығар деп ойланып көріңіз.
- Егер сізде ешқандай құралдар жоқ болса және де сіз биіктікте тұрсіз, ауа райы одан да бұзылып баратса, онда төмен түсіңіз.
- Жол бойы тропинкаларды іздестіріңіз. Олар сізді адам тұратын жерге апаруы мүмкін.
ЕГЕР СІЗ ТУМАНДА АДАСЫП ҚАЛСАҢЫЗ.
Егер сізде картамен компас бар болса және туманнан сіз он метрден артық қөрмесеңіз онда:
- Өзіңін орналасқанын картада тауып көріңіз. Қай бағытыңызда жүргені дұрыс деп шешіңіз. Осы бағытында бір ориентир тауып (мысалы: тау, үлкен ағаш), сол ориентирге жеткенше жүріңіз.
- Ориентирге жеткен соң компастың көмегімен ар қарай жүріңіз.
- Туманнан шықанша осы әдісті бірнеше рет қайталауға болады. Егер сізде карта және компас жоқ болса, онда туман кеткенше күтіңіз.
ЕГЕР СІЗ АҚ ҚАРАҢҒЫДА ТЬМАДА (белой тьме) АДАСЫП ҚАЛСАҢЫЗ.
Егер жарық қармен шағылса, онда оның түсі аспанның түсімен бірдей болады. Кері (горизонт) жоғалады, мұндайда алыстығын және биіктігін дәл айтуға мүмкіндік болмайды.
Сіздің іс-әрекетіңіз:
- Тоқтаңыз және кішкене күтіп көріңіз, мүмкін осындай күйі өзімен өзі аяқталады.
- Егер сізде ұйықтауға кап (спальный мешок) бар болса, оның ішіне бар киіммен жатыңыз. Рукавтаң колдарынызды босатып кеудесіне немесе қойыңызға қойыңыз. Олай жылырақ болады.
- Егер сізге алға жүру керек болса және сізде компаспен карта бар болса, онда жүргенде өзіңіздің алдыңызға қар (снежки) лақтырып тұрыңыз. Егер снежки дөңгеленіп жатса сколонның қисықтың бағытын (направление склона) аңықтауға болады. Егер олар мүлде көрінбей кетсе, онда сіз аңғардың (пропастьтін) алдында тұрғаныңыз болуы мүмкін.
ЕГЕР СІЗ ТҮНДЕ АДАСЫП ҚАЛСАҢЫЗ.
Сіздің іс-әрекетіңіз:
1. Егер аспанда ай бар болса, онда оның жарығымен сіз қараңғыда жолды тез тауып аласыз.
2. Жұлдыздарды байқаңыз. Солтүстікті темірқазық жұлдыздың көмегімен табуға болады. Темірқазықа Үлкен Аюдың ковштің екі шеткі жұлдызы көрсетеді.
3. Егер түн өте қараңғы болса және сіз тауда болсаңыз, онда тоқтап спальный мешокка орналасып жылы жерде ұйықтауға қалғаны жөн.
4. Егер сіз жалғыз емес блсаңыз (целая группа), онда түнде бір біріне жақын орналасқандарыңыз дұрыс.