АлҒашҚы жӘрдем / Егер адам Өз сананы жоҒалтыса (потерял сознание).
Санасыз болудың үш түрі бар:
- үмітқан (забытье) – бұл күйден адам тез шығып қайтадан түсу мүмкін.
- оцепенение – мас адамға ұқсайтын, сіздің сұрақтарыңызға анық жауап бермейді.
- кома – бұл күйде адам ештенеге назар аудармайды (не реагирует ни на что).
Сіздің іс-әрекетіңіз:
- Адамның алдында дізесіне отырып оның басын өзіне қаратып бұрыңыз, сізге жағын қолынды кеудесіңе тура жазығып, екінші қолынды кеудеге қойныз, адамның аяғын бірдің үстіне бір етіп қойыңыз.
- Өз қолымен адамның басын ұстап отырып, адамды кеудесіне жатқызыңыз. Адамның басы солға не оңға қарап тұруы керек.
- Адам жақсы дем алу үшін оның подбородокті шамалы көтеріңіз. Мұндай жағдайда адамның тілі де тамаққа түспейді.
- Адамның денесі осындай күйде тұрақты болу үшін оның аяғын тізеде бөгіңіз, ал екінші қолынды, адам айналмау үшің, созыныз.
АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМНЫҢ ТАМАҒЫНА БӨТЕН ЗАТ КІРСЕ (что- попало в горло ).
Тамағына кірген үсақ заттардан адам дем аламау мүмкін. Оған көмектесуге болады, егер арқадан қатты соқсаңыз.
АДАМ САНАДА БОЛСА.
Егер үлкен адамның тамағына бөтен зат кірсе:
- Адамның басын иктен төмен түсіріп еңкейту керек.
- Адамның арқадан қатты соғу керек.
- Адамның тамағынан бөтің зат шықаннан кейін оны отырғызып су ішкізу керек.
Егер жеті жасқа дейін баланың тамағына бөтен зат кірсе оның арқаннан бір қолымен соққанда екінші қолымен кеудесін үстап тұрыңыз.
Егер нарестегі балаңын тамағына бөтен зат кірсе оның бір қолына бетімен төмен жатқызып, екіші қолының саусағымен арқадан соғыңыз.
Егер арқадан соғу көмектеспесе оның іштен басып қөріңіз:
- Адамның арт жағынан тұрып, адамның ішің екі қолымен құшақтаңыз.
- Жүдірік жүміп кіндікпен қеуденің ортасына оны қойыңыз.
- Екінші қолымен бірінші қолдың жүдірікті алыңыз және өзіне жоғары қаратай тартып жіберініз. Мұнда өкпедегі ауа тамағынан шыққанда бөтен затты сыртқа итеріп жіберу керек.
- Мұны 3-4 рет қайталаңыз.
- Нәрестегі баланы өз тізеңізге бетімен жоғары жатқызып, балаңыз басын шалқайтып кіндіктен жоғары екі саусақпен іштен басу керек.
ЕГЕР АДАМ САНАСЫЗ БОЛСА
Егер адам санасыз болса, онда оның тамағының бұлшық еттері әлсіз (расслабленном состоянии) болады және өкпеге ауа бөтен затты айналып кіру мүмкін. Сондықтан мұндай жағдайға оларға жасанды дем беруды болады.
- Егер бұл көмектеспесе, онда адамды бетімен төмен жатқызып адамның кеудесіңе тізеңізді қойып, арқадан 3-4 рет соғыңыз.
- Адамның ауызыңа қараңыз, егер онда бөтің затты көрсеңіз одан оны алып шығыңыз.
- Егер жоғарыда айтылған әдістер көмектеспесе, адамды басын шалқайтып арқаға жатқызыңыз. Кіндіктен жоғары екі қолымен 3-4 рет қатты басып қөріңіз.
- Егер тағыда ештеңе көмектеспесе, онда жасанды дем беруды, арқадан соғу, іштен басу кезекпен бірнеше рет қайталаңыз.
АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ ҮСІК АЛСА (обморозился).
Үсіктің 2 түрі бар: жалпы және аймақтық (общее и местное).
ЖАЛПЫ ҮСІК
Суықта көп болғанынан пайда болады.
Белгілері:
- Озноб
- Салқын тері (Ненормально холодная кожа).
- Бетің ағаруы (Бледное лицо).
- Апатия. Ұйықыңын келуі.
- Қозғалудың координациясының жоғалуы.
Сіздің іс-әрекетіңіз:
1. Адамды жылу көрпеге ораңыз.
2. Оған ыстық және тәтті шәй немесе кофе берініз.
3. Құрғақ матадан жасалған орамалмен терісі қызғанша ұқалап жіберініз.
4. Ал егер өзініз зардап шегіп қалсаңыз, мүмкіндігінше ыстық ваннаға түсіп және орамалмен құрғақтай денені сүртіп жіберіңіз.
АЙМАҚТЫҚ ҮСІК (Местное обморожение)
Төрт дәрежелі үсіктер болады. Олардың дәрежесін бірден аңықтау мүмкіндігі жоқ. Тек қана дене жыбығаннан кейін үсіктің дәрежесін айтуға болады.
Бірінші дәрежелі үсігінде адамның терісі алдымен ағарады (бледнеет), сезбельнеді (становится нечувствительной), сосын ісіп қызарады (припухает и краснеет).
Екінші дәрежелі үсігінде аздап қанды сұйықпен толтырылған көпіршік пайда болады.
Үшінші дәрежелі үсігінде қаны бар пузырьлар пайда болады. Адам терісі өле бастайды.
Ал егер суық ұзақ бойы әсер етсе одан да терең ораналасқан тканьдар өле бастайды. Бұл үсігінің төртінші дәрежесі.
Сіздің іс-әрекетіңіз:
- Еш қайсызда үсік жерлерін қатты ұқалауға болмайды, терінізге зақым келтіру арқылы микроптарға жол ашу мүмкін. Содан кейін ірік (нагноение) пайда болуы мүмкін.
- Үсік жерін дұрыстап спиртпен ұқалап жіберу керек. Содан кейін ақырындап ғана жұмсақ құрғақтай матамен қызырғанша ұқалау керек және тұзсыз маймен жағып жіберу керек.
- Егер үсігі бар жерде көпіршік пайда болса, онда бұл жерді спиртпен жағып, бинтпен орап дәрегерлерге көрсету керек.
Пайдалы кеңестер:
- Суыққа шықпастан бұрын дұрыс тамақтаңыз.
- Киімініз сізді желден және суықтан жақсы сақтау керек.
- Жол сапарға шықсаңыз, өзіңізбен бірге құрғақ ішкі киім алыныз.
- Үсік жел бығытымен күшееді.
- Егер үсіп кеткен адам демалмаса, онда оған тезірек (искусственное дыхание) қолдан дем беру керек. Егер адам есін жинаса, оған вино, тәтті шай беріп жылы көрпелермен және грелкалармен жабу керек.
АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ ТҰНШЫҒЫП ЖАТСА (задыхается).
Тұңшығу (асфиксия) әр түрлі себебтен пайда болуы мүмкін.
Олардын ішінде негізгілер:
- Демалатын жолы құсықпен, қанмен, сыңған тіспен, тілмен жабылыпқалған. Мұнын бәрі көбімен санасыз түрде адаммен пайда болады.
- Кеуденіз кысып немесе өкпеге зақым келу.
- Газбен улану, мысалы көміртек қышқылгазбен.
- Электротогімен зақым келтіру.
- Мойынызға ілгек қыса.
- Астма немесе бронхит қатты приступтарында.
Осының барлық жағдайларында адамға демалу өте қиын және демалу мүлде тоқтап қалу мүмкін, самай (висках) және мойынызда тамырлары көгеріледі. Адам ақырын сананы жоғалтады (теряет сознание).
Сіздің іс-әрекетіңіз:
- Егер адам өз санамен тұрса (в сознании), одан тұншығудың себебі жайлы сұрап көру керек, немесе өзініз бұл себебін іздестірініз.
- Тұншығудың себебіне сәйкес адамға алғашқы көмекті көрсетініз.
- Жедел жәрдем көмекті (скорая помощь) шақырыныз. Ол келгенше ауырған адамнын жанынан кетпеніз, өйткені тұншығу кез келген уақытта қайталау мүмкін.