Люминесценттiк лампалар
Люминесценттiк лампалар – бұл адам көзі үшін көрінбейтін ультракүлгін сауле шығару көрнектi жарыққа люминофор жамылғысы болып өзгеретін газ разряды нәтижесінде пайда болатын төмен қысымның газ разрядты шамдары.
Люминесценттiк лампалар сынаптың булары жүктелген электродтары бар цилиндрлiк тұрбаны көрсетеді. Электр разрядының әсерінен сынаптың булары өз кезегінде, тұрбаның қабырғаларына енгізілген люминофордан көрнектi жарықтарды шығаруды мәжбүрлейтін ультракөгiлдiр сауле шығарады
Люминесценттiк лампалар жұмсақ, бiр қалыпты жарықтарды қамтамасыз етедi, бiрақ сауле шығарудың үлкен бетіне байланысты, кеңiстiкте жарықты үлестiруді басқару қиын. Форма бойынша сызықты, сақиналық, U - бейнелi, сонымен бiрге тығыз люминесценттiк шамдар өзгешеленедi. Тұрбаның диаметрi (мысалы, T5 = 5/8'' = 15,87 мм) дюймның сегіз бөлiгінде жиi көрсетiледi. Шамдардың тiзбелерiнде диаметр негiзiнде миллиметрлерде көрсетiледi, мысалы, T5 шамдары үшiн 16 мм. Шамдардың көпшiлiгi халықаралық стандарттарға ие. Өнеркәсiп жалпы тағайындаудың люминесценттiк шамдарының 100 шақты әр түрлi өлшемдi түрлерiн шығарады. 127-шi кернеуге 15, 20, 30 Вт және 220 В кернеуге 40,80,125 Вт қуатты шамдар аса таралған. Шамдардың жануының орташа ұзақтығы 10 000 сағ. құрайды
Люминесценттiк лампалардың физикалық мiнездемелерi қоршаған ортаның температурасына тәуелдi болады. Бұл шамда сынап буларының қысымының ерекше температуралық тәртiбiне шартталған. Төмен температураларда қысым төмен, осыдан сәуле шығару процессіне қатыса алатын атомдардың саны өте аз болады. Өте жоғары температура кезінде булардың биiк қысымы шығарылған ультракөгiлдiр сәуле шығарудың үдеуші жұтылымына бағытталды. Колбаның 40°C температурасы кезінде шамдар индукцияны құрайтын ұшқынды разрядтың максималды кернеулерiне және осылай ең жоғарғы жарық серпуiне жетеді.
Люминесценттiк лампалардың ерекшеліктері:
1. 75 лм/Вт жететiн жоғарғы жарық серпуi
2. Үйреншiктi лампаларда 10000 сағ. дейiн жететiн үлкен қызмет мерзiмi.
3. Қыздыру шамдарына қарағанда түрлердiң көпшiлiгi үшiн жақсы түс беру кезінде әр түрлi спектрлiк құрамның жарық көздерiн алу мүмкiндiгi.
4. Жарықтықтың біршама аздығы (алайда, құрастырылған соқырайлық) жағдайлардың қатарында ерекшелік болып табылады
Люминесценттiк лампалардың негізгі кемшіліктері:
1. Шектелген жеке қуат және осы қуаттың кезінде үлкен өлшемдер
2. Қосындының салыстырмалы күрделiлiгi
3. Тұрақты тоқпен шамдардың қоректенуiнiң мүмкiн еместiгi
4. Мiнездемелердiң қоршаған ортаның температурасына тәуелдiлiгі. Кәдiмгi люминисценттi шамдар үшiн қоршаған ауаның ұтымды температурасы18-25С. Температураның ұтымдыдан ауытқуы кезінде Ұтымды жарық ағыны және жарық серпуі төмендейді. +10 С температура кезінде оталдыру кепiлдiк бермейдi.
5. Жиiлiкпен олардың жарық ағынының периодты соғулары электр тоғының екi есе еселенген жиiлiгiне тең. Адам көзі көру инерциясының арқасында жарықтың бұл жылтырауларын байқай алмайды, бiрақ егер бөлшектiң қозғалысың жиiлiгi жарықтың импульстерiнiң жиiлiгiмен дәл келсе, бөлшек жылжымайтын немесе стробоскопиялық эффекттен қарсы жаққа қарай баяу айналмалы болып көрінуі мүмкін. Сондықтан, өндiрiстiк бөлмелерде люминесценттiк шамдар (жарық ағынының соғулары әртүрлi жартылай периодтарда болады) үш фазалық тоқтың әртүрлi фазаларында қосылуы керек.
Люминесценттiк шамдардың таңбалауларын белгiлерде келесi әрiптердi қолданады: Л - люминесценттiк, Д - күндiзгi, Б - ақ, ХБ-суық-ақ, ТБ – ыстық-ақ түс, Ц - жақсартылған жарық берiлу, - амальгамалық.
Егер люминесценттiк шамның тұрбасын спиральге «бұраса», онда КЛЛ-тығыз люминесценттiк шам алынады. КЛЛ өз параметрлері бойынша (75 Лм/втке дейiн жарық серпуi) сызықты люминесценттiк шамдарға жақындатылады. Ең алдымен, олар түрлi қолдануларда қыздыру шамдарының алмастыруы үшiн арналған.