Б - броня екі болат таспалардан тұрады
Г – қорғаныс жабудың болмағаны
Маркасы АВВГ 3х150 (ож)+ 11х70(ож)-1 кабелдің конструкциялық элементтері
1. Алюминий ток өткізгіш сым (жила):
•бір сымды өткізгіштің қимасы ауданы 25-240 кв.мм - "ож",
• көп сымды өткізгіштің қимасы ауданы 70-800 кв.мм;
2. Тұтқыр ақпайтын қою қоспаменен сіңірілген қағаз фазалы оқшаулағыш материал,
Өткізгіш материалдың (жил) маркировкасы;
• цифрлы: 1, 2, 3, 4,
• түрлі-түсті: ақ немесе сары, сия көк немесе жазыл, қызыл немесе қою қызыл, қоңыр немесе қара;
3. Қағаз жгутпен толтырылған;
4. Тұтқыр ақпайтын қою қоспаменен сіңірілген қағаз белбеу оқшаулағыш;
5. Шамасы 6 кВ одан да жоғары кернеуге арналған ток өткізетін экран;
6. Қорғасын қаптама;
7. Қатайған қағаз бен битумнан жасалған жастықша;
8. Болат таспалардан жасалған броня
Маркасы АВВГ 3х150 (ож)+ 11х70(ож)-1 кабелдің қолдану аймағы:
Маркасы АВВГ 3х150 (ож)+11х70(ож)-1 кабел жиілігі 50Гц, кернеуі 10 кВ электр энергиясын стационар қондырғылар мен электрлік торабтарға таратуға қолданылады;
- Кабель, суық тропикалық климатты микроклиматты аудандарда
- эксплуатациялау барысында механикалық зақымдану қаупі бар ортада
- механикалық зақымдану қаупі жоқ В-Iг и В-II өрт қаупті ортада
- механикалық зақымдану қаупі бар В-Iг и В-II өрт қаупті ортада
Кабелді жеке төсеген кезде (нормы МЭК 60332-1) нормасы сақтау кезінде өртті таратпайды.
Маркасы АВВГ 3х150 (ож)+ 11х70(ож)-1 кабелдің жұмыс істеу уақыты 30 жыл.
Маркасы АВВГ 3х150 (ож)+ 11х70(ож)-1 кабелдің параметрлері 1-кесте көрсетілген.
Кесте Маркасы АВВГ 3х150 (ож)+ 11х70(ож)-1 кабелдің параметрлері
| № | Ток өткізгіштің қима ауданы, мм2 | Құрылыстық ұзындығы, м |
| 1 | 70-ке дейін | 300- 450 |
| 2 | 95-120 дейін | 250-400 |
| 3 | 150 жоғары | 200-350 |
3 тарау. Электртехникалық қондырғылар және жүйелер
3.1. Электр доғалық разряд
Электр разрядының сипаты газ қысымына, электр өрісінің кернеулігіне және ток тығыздығына тәуелді.
Тыныш разряд - 105 Па қысымда және электродтар арасындағы потенциал айырымының салыстырмалы жоғары мәндерінде пайда болады; қалдық иондану әсерінен газдың өткізгіштігіне негізделген.
Тәж разряды – тыныш разрядтан электр өрісінің жоғары кернеулігінде пайда болады, біртекті емес өрісте қисықтық радиусы кіші электрод жанында тәж пайда болады, онда газдың соқпа иондануы жүзеге асады, ол тәждан тыс жағдайда болмайды.
Ұшқындық разряд – тәж разрядынан ток күшін көбейткенде түзіледі; разряд процесінде разряд аралық радиустың өзгеруінен үздікті жүзеге асады.
Шоқтанушы разряд - 104 Па-ға тең және одан төмен қысымда пайда болады. Оң жарқырау облысында газ плазма түрінде болады; кернеу – жүздеген және мыңдаған вольт.
Доғалық разряд – шоқтанушы разрядқа қарағанда жоғары ток тығыздығында пайда болады; электродтардың булануынан спектрде электрод металының сызықтары басым болады; газ плазма түрінде; потенциалдар айырымы үлкен емес (ондаған вольт).
Плазмохимиялық процесс технологиясы:
1) төмен температуралық плазма генераторын;
2) шикізаттың плазмамен араласуын (реагенттерді енгізуді);
3) плазмохимиялық түрленулерді;
4) өнімдерді құрыштауды қажет етеді.
Мұнда плазмохимиялық реактор конструкциясы қарастырылмайды. Плазма генераторын таңдау зерттелетін немесе жүзеге асырылатын процестің кинетикалық және термодинамикалық ерекшеліктерін қанағаттандыру қажет.
Плазма генераторларының (плазмотрондар) түрлері:
1) доғалық;
2) шоқтанушы разряд;
3) тәж разряды;
4) индукциялық жоғары жиілікті;
5) сыйымдылықты жоғары жиілікті;
6) аса жоғары жиілікті және т.б.
Тұрақты және айнымалы токты өнеркәсіптік жиіліктегі электрдоғалық плазмотрондар кең қолданылады. Олар - өте қуатты, қуаты 50 МВт-қа дейін жетеді. Газ катод пен анод арасында жанатын доғадан өтіп, анодтағы шырақ саңылауынан плазма ағыны ретінде құйылады. Газды құйынды түрде беру арқылы доғалық бағананы тұрақтандырады, бұл кезде анод шырақ саңылауындағы доғаның дағын айналдырады. Сөйтіп, оның балқуын немесе эрозияға ұшырап, бүлінуін болдырмайды. Газдың ось бойынша жылдамдығы неғұрлым үлкен болса, доға соғұрлым ұзын болады. Бірақ оның ұзаруына сәйкес анод қабырғасына қатысты қимасының теріс потенциалы да өседі, кейбір қималарда газ қабырғаны бұзып өтеді. Бұл кезде доға қысқарады да, процесс бірнеше кГц жиілікпен қайталанады. Электродтар балқымайтын вольфрам, молибден, цирконий, гафний немесе сумен салқындатылатын мыс, темір сияқты металдардан жасалады. Эрозия әсерінен жұмыс істеу уақыты шамамен 100 сағатқа дейін созылады. Егер плазма электрод материалымен ластанатын болса, онда эрозиясы төмен плазмотрондар (тұтанушы разряд және т.б.) немесе электродсыз разряд (оның қуаты төмен ~ 0,1 мВт, бірақ жұмыс істеу мерзімі – бірнеше мың сағат) пайдаланылады.
Өндірістің барлық салаларында да, тұрмыста да, негізінен, айнымалы ток қолданылады. Бірақ тұрақты токты пайдалану қажет болатын кездер де бар. Мысалы, теледидарды қоректендіруде, радиоқабылдағыштарда, электрқозғалтқыштарда, электролиз тәсілімен аса таза металдарды алуда және басқа да көптеген мақсаттарда тұрақты ток колданылады. Тұрақты ток айнымалы токты түзету арқылы немесе тұрақты токтың генераторларынан алынады.
Тұрақты токтың генераторлары айнымалы ток генераторлары сияқты жұмыс істейді. Бірақ бір айырмашылығы - тұрақты ток генераторларында коллектор деп аталатын қондырғы бар. Якорьдің ұштарын оңашаланған сақиналарға емес, изоляциялаушы материалмен бөлінген екі жарты сақинаға жалғайды. Олар ортақ бір цилиндрге кигізіліп, якорьмен бір осьтен айналады (3.1-сурет). Жарты сақиналарға жабысып тұрған щеткалар арқылы ток сыртқы тізбекке шығарылады. Рама әрбір жарты айналым жасаған сайын токтың бағыты қарама-қарсы бағытқа өзгереді. Ал, бірақ жарты сақиналарға дәнекерленген раманың ұштары әрбір жарты айналым сайын бір щеткадан екінші щеткаға ауысып отырады. Сонымен, рамадағы токтың бағыты өзгерген мезетте коллектор оның ұштарын ауыстырып қосып отырады. Осының нәтижесінде щеткалардың бірі үнемі генератордың оң полюсі болса, екіншісі теріс полюсі болып табылады.
Сурет 3.1- Якорь
Сыртқы тізбектегі ток өзінің бағытын өзгертпейді, бірақ оның шамасы периодты түрде нөлден максимумға дейін өзгеріп отырады. Мұны тура лүпілдеуші (пулъсациялық) ток деп атайды. Осыған сәйкес генератордың қысқыштарындағы кернеу де лүпілдеп өзгеріп отырады. Кернеудің мұндай өзгерістерін жаймалау үшін генератордың якорін бір-бірінен белгілі бір бұрышқа ығысып орналасқан бірнеше бөлімнен құрастырып жасайды. Соған сәйкес коллекторды да якорьмен ортақ осьтен айналатын цилиндрдің бетіне бекіткен бірнеше пластинадан жасайды. Якорьдің әрбір бөлімінің ұштарын әрбір пластина жұптарымен дәнекерлейді. Генератор якорінде туатын ЭҚК әрбір бөлімдегі ЭҚК-тің қосындысынан тұрады және фаза бойынша бір-бірінен ығысқан, сондықтан олар қосылған кезде лүпілдің (пульсация) жаймасы алынады.
Тұрақты ток генераторы, керісінше, электрқозғалтқыш ретінде де жұмыс істей алады. Ол үшін генератор қысқыштарына қандай да бір сыртқы ток көзін қосу керек. Егер генератордың якорі мен индукторы арқылы ток өткізсе, якорь айнала бастайды. Якорьдің өзегін станокпен қосып, оны қозғалыска келтіруге болады. Бұл жағдайда генератор электр энергиясын механикалық энергияға айналдырып, электрқозғалтқыш ретінде жұмыс істейді. Магнит өрісінде тогы бар рамаға айналдырушы момент әсер ететіні бізге белгілі. Рама магнит өрісінің бағытына параллель жазықтықта жатқанда айналдырушы моменттің мәні максимал болады, ал рама магнит өрісіне перпендикуляр орналаскан кезде айналдырушы момент нөлге тең. Рама бұдан әрі айналғанда айналдырушы моменттің таңбасы өзгереді. Сондықтан, егер коллектор болмаса, әрбір жарты айналым сайын айналдырушы моменттің таңбасы өзгеріп отырар еді де, нәтижесінде якорь айналысқа түсе алмас еді. Ал, бірақ коллектор якорь орамындағы токтың бағытын ол өріске перпендикуляр тұрған мезетте өзгертеді, сондықтан айналдырушы моменттің таңбасы өзгермей қалады, сөйтіп, қозғалтқыш жұмыс істейді. Сонымен, кез келген тұрақты токтың генераторын кері қайыруға болады: егер якорьді сыртқы күшпен айналдырса, машина генератор ретінде жұмыс істейді. Ал, егер якорь арқылы ток өткізсе, машина электркозғалтқыш ретінде жұмыс істейді.
3.2. Электролиздің физикалық негіздері
Электр химиялық өндеу негіздері. Электр химиялық ертіндіде ионның қасиеттерін, қатты дене мен ерітіндінің арасындағы шектің құбылыстары талданады. Ол электролитті пайдалануға негізделген.
Электролит дегеніміз электролиттік диссоциация нәтижесінде түзілген иондармен электр тогын өткізе алатын ерітінділер мен балқымалар. Металл мен жартылай өткізгішке қарағанда, ерітінділер мен балқымалар электролиттері иондық өткізгіштікке ие.
Молекулалық электролиттік дисcоцациялану теориясына сәйкес кейбір заттар, тұздар, сілтілер, негіздер және т.б. полярлы екі қарсы бірдей заряд иондары бар, олардың арасындағы тартылыс күші молекулалардың тұтастығын қамтамасыз етеді.
Егер мұндай молекулалар еріткіш (су) молекулалардың арасында тұрса, онда ион арасындағы байланыс әлсірейді. Бұл жағдайда жылулық қозғалыстан екі молекула соқтығысса, молекулалар ионға бөлінеді және т.с.с. Олардың диссоциациясы болады, сәйкесінше, электролитті дисоцация дегеніміз заттың әр түрлі зарядталған ерітудің немесе балқытудың ыдырау үрдісі. Электролиттің диссоциация үрдісіне шыққан оң және теріс иондарының сандары бір біріне тең болады. Оның иондары бір немесе бірнеше электроннан айырылған атом немесе молекулалар, ол теріс иондар бір немесе бірнеше артық электрондары бар атомдар немесе молекулалар.
Мысалы: ас тұзын суда ерітсек, оның молекулары екі ионға- Na+ және Ce- ыдырайды. Кейде ион жеке атом қайта кері иондардың жеке молекулаға бірігу үрдісі болуы мүмкін.
Бұл екі үрдістің бір уақытта болу нәтижесінде ерітіндіде түзілген ион мен оған қосылатын ионның тепе тендігін сақтап отырады. Егерде электродты ерітіндіге салсақ, жүйеде электрод–электролит тепе тендік жағдайы орнайды, сонымен қатар атомдар тобы пайда бола алады. Мысалы: суда мырышты күкірт қышқылының екі ионы түзіледі: оң - Zn+ және теріс - So24- .
Еріткіштің молекулалардан бір бөлігі диссоциациялануы мүмкін. Электролиттерде диссоциация үрдісімен металл-ерітінді шекарасы арқылы сыртқы ток өтпейді, себебі электрод сыртқы электр тізбегіне қосылған. Электрод–электролит жүйесінде металл мен электролитте бірдей иондар жүреді.
Металл кристалл тор түйінінде, ал электролитте ерітінді молекуласымен байланысқан. Ион кристалл тордың түйінінен электролитке өту үшін энергия жұмсалу керек, ол металлдан ион шығару жұмысы деп аталады. Ионның электролиттен металлға шығуы үшін, гидротация энергиясына тең жұмыс жасауы керек. Кристалл торының иондық байланыс энергиясы гидротация энергиясынан артық, алғашқы моментте металл иондар ерітіндіден кристалл торына өтеді. Металдың ішкі қабатынан артық электродтар шеткі бетіне жақындайды, оң иондар тереңнен бетіне көтеріліп, қос элеткрлік қабат түзеді.
Жалпы жағдайда ерітіндідегі Men+ ион энергиясымен кристалл торы ыдырайды, Me атом энергиясы тең емес. Ерітінді – металл шегі арқылы зарядталған бөлшектер өтеді, электр потенциалының теңдігі анықталады. Кристалл торының иондық байланыс энергиясы гидротация энергиясынан артық, алғашқы моментте металл иондар ерітіндіден кристалл торына өтеді. Металлдың ішкі қабатынан артық электродтар шеткі бетіне жақындайды, оң иондар тереңнен бетіне көтеріліп, қос электрлік қабат түзеді
Тепе тендік жағдайында Men кері реакциялар жылдамдығына тең, сәйкесінше Ne - атомның тотығуы және Men+ - ионның тотықсыздану жылдамдығы.
Электролит арқылы электр тогының өтуі. Электролитте иондар, молекулалар ретсіз қозғалады. Егер де электролитке түсірілген электродқа электр тогын қосса, ретсіз жылу қозғалысынан басқа бағытталған ион қозғалысы туады. Оң иондар (катиондар) катодқа, ал теріс (аниондар) –анодқа бағытталған. Сәйкес электродқа жеткен соң, ион өзінің зарядын беріп, қарапайым атом немесе молекулаға айналады, электродтан бөлінеді немесе электронмен химиялық реакцияға түседі. Сонымен электролиттердегі электр тогы электр өрісінде бағытталған иондар қозғалысын береді. Металлдағы және жартылай өткізгіштегі электр тогының өсуі, зат массасының электролиттен тасымалдануы арқылы жүреді.
Электролит ерітіндісі арқылы электр тогының өтуінің арқылы электродтан бөлінген зат мөлшері Фарадей заңымен анықталады.
Электр химиялық эквивалент (α) - бір кулон электр өткенде электролиттен бөлінген зат мөлшері. Сандық химиялық эквивалент заты Фарадей саны қатынасына тең. Фарадей саны (Fф) – бір грамм эквивалент затта қажетті электр көлемі Fф = 96485Кл/(г*экв) тең.
Электролиттегі үрдістер Ом заңына бағынады. Мұны дәлелдеу үшін электр өрісінің әсерінен болатын электролиттегі ион қозғалысын қарастырамыз. Өріс әсерінен электролитте иондар қозғалысы молекулалар кедергісіне ұшырайды. Бұл молекулалардың ретсіз қозғалысының әсерінен электролит қыздырылады.
Иондар «бос жүріс ұзындығы» болмағандықтан, ортада барлық уақытта әсер етеді. Ионға әсер ететін кедергі күші (тұрақты үйкеліс күші) (К - үйкеліс коэффициенті) реттелген қозғалыс жылдамдығының бірінші дәрәжесіне тәуелді. Электрон қозғалысының бағыты бойынша жер бетінде электр күші , мұндағы е – ион заряды.
Егер бастапқы ион жылдамдығы аз болса, онда Fэ күші оны арттырады, сонымен бірге үйкеліс күші артады. Бұл күштер ион қозғалысының барлық уақытында теңеседі.
Қозғалыстың орташа жылдамдығын, электр күшінің eE=kv қатынасынан анықтаймыз:
Теріс және оң иондардағы токтың тығыздығын ескерсек, сәйкесінше оң және теріс иондар концентрациясы мен қозғалтқыштығы болып саналады.
Электролиттегі токтың тығыздығы j электр тогының кернеуіне пропорционал және Ом заңына сәйкес. Электролит өткізгіштігінің ионының концентрациясы қозғалтқыштың артуымен өседі. Температура артуымен электролиттің өкізгіштігі өседі, қозғалтқыштың (сұйықтықтың тұтқырлығы азаяды) артуымен диссоциация дәрежесі түсіндіріледі.