3. Нейросенсорлық естімеушілік және диабет синдромы (Ольстрема синдромы)
4. Пендреда синдромы
5. Леопард синдромы
6. Синдром генерализаванного шиповидного гиеркератоза
7. Норри синдромы
8. Кератоконус синдромы т.б
Көздің көрмеуі бұл синдромдардың барлығында дерлік кездескенімен пайда болу себебі әр түрлі болған. Бұндай қорытындыға анамнестикалық және клинико-генеалогиялық зерттеу барысында келген.
Баланың нәресте кезінде не дүниге келген уақытта сепсис, менингоәнцефалит, екіжақты пневмномиямен ауыруының салдары көру қабілетінен айыруы мүмкін. Көру және есту қабілетінен айырлыған баланың интеллектісі зақымданган болса бұл педагогикалық процеске қиын болады.
3. Тұқым қуалайтын көру қабілетінен айырылғандардың, әкзогенді есту қабілетінен айрылғандармен үйлесімділігі
Бүл топқа жататын балалардың көру қабілетінің бүзылуы әкзогенді есту қабілетінің бүзылуымен қатар жүреді. Есту қабілетінің айырлуының басты себебі сепсис, менингоәнцефалит және екі жақты естімеушіліктің дұрыс емдемеуінің салдарынан, антибиотиктерді көп пайдалануынан болады. Бүл топқа 3 синдромды жатқызды.
1. Марфана синдромы ( нейросенсорлық естімеушілік)
2. Бера ауруы (түқым қуалайтын атрофия)
3. Сьегрен-Ларсена синдромы
Бұл топтагы балаларга диагностика жасау қиын болып табылады.
4. Белгісіз түқым қуалайтын көру және есту қабілетінен айырылғандар
Бұл топқа кездейсоқ екі кемістіктің қатар келуін жатқызады. Бірақ бұл кемістіктердің пайда болу себебі әртүрлі болып табылады және бір-біріне ешқандай жақындығы жоқ. Көптеген зерттеулер тұқым қуалайтын катарактаның кемістікке әкеліп соғатынын көрсетеді. Катарактаны тасымалдайтын ген доминатты түрде кездеседі. Кейбір зерттеулерде катаракта мен қан аралас адамдардың некелесу салдарынан пайда болған балаларда кездеседі екен. Белгісіз тұқым қуалайтын күрделі кемістіктің кездесуі катарактаның доминатты түрде тұқым қуалауынан және нейросенсорлық есту қабілетінің төмендеуінен болады.
5.Экзогенді есту және көру қабілетінен айырылғандар
Бұл топқа жататын балалардың есту және көру қабілетінен айырлуы түрлі экзогенді фактордың әсерінен болады. Бүл факторлардың ішіндегі алдыңғы орында - қызамық түр. Ғ.Ғгазег I. ]\Гога(1978) зерттеуі бойынша бұл ауру туа пайда болатын естімеушіліктің 56%, туа пайда болатын катарактаның 40% на себепші болады екен. Қызамықпен әйел жүктіліктің алғашқы кезінде ауырса бүл өмірге келген баланы Гергг үштағанына әкеліп соқтырады. Сонымен қатар туа пайда болған естімеушіліке, ерте пайда болатын катарактаға, туа пайда болған жүрек ауруына, азқазанның ауруына әкеліп соқтырады. Қызамықтың себебінен пайда болған кеміс балалардың бет-әлпеті бір-біріне үқсаа болады. Бас сүйектері домалақ микроцефальдық формада көрінеді, гипотония, жыныс мүшесінің дамымау, әпикант, мүрны кішкентай қысқа болады.
Отандық және шетелдік ғалымдардың әдебиеттерінде екіқабат кезінде қызамықпен ауыруы күрелі кемістіктерге әкеліп соғатыны жайында баяндалған. Токсоплазма, ауыр түрдегі гепатит, сифилис, эпидемиялық пароит, грипппен т.б аурулармен екі қабат кезінде ауырса олардың инфекциялары жатырдағы балаға жетсе онда ол бала көрмейтін-естімейтін-сөйлемейтін болып күрделі кемістікпен дүниеге келеді. Сонымен қатар анасының қан тобы, резус-конфлик, анасының жүрек аурумен ауыруы да күрделі кемістікке әкеледі.
Зерттеулер нәтижесінде этиологиялық күрделі кемістіктің пайда болуы түқым қуалаудан екендігі белгілі болды.
4. Аралас бұзылысы бар баланың психофизикалық даму кезеңі
1. Қарым-қатынасқа дейінгі кезең;