«Минералды тыңайтқыштар» «Казфасфат» ЖШС-нің Тараз филиалы немесе алғашқы атауы суперфосфат зауыты облыс бойынша алғашқы ірі кәсіпорын болып табылады.

Дата: 2025-06-02; Просмотры: 11

Оценка:

0.00 из 5.00 — оценок

Скачиваний: 0

Скачать

МАЗМҰНЫ

Кіріспе..............................................................................................................2

Минералды тыңайтқыштар зауытының тарихы...........................................2

Кәсіпорынның өндірістік құрылымы ........................................................5

1 Негізгі бөлім...................................................................................................6

1.1 Экстракцилық фосфор қышқылын өндіру...........................................6

1.2 Шығарылатын өнімнің сипаттамасы.....................................................9

2 Экстракциялық фосфор қышқылын алу әдістері...................................10

2.1 Экстракциялық фосфор қышқылын дигидраттық әдіспен алу.........10

2.2 Экстракциялық фосфор қышқылын ретурлы әдіспен алу………….12

3 Экстракциялық фосфор қышқылының құрамындағы қоспалардың әсерін зерттеу.......................................................................................................17

4 Талдау әдістемесі....................................................................................21

5 Өндірістегі техника қауіпсіздігі.................................................................29

Қорытынды......................................................................................................44

Қолданылған әдебиеттер................................................................................45

Кіріспе

«Минералды тыңайтқыштар» «Казфасфат» ЖШС-нің Тараз филиалы немесе алғашқы атауы суперфосфат зауыты облыс бойынша алғашқы ірі кәсіпорын болып табылады.

1950 жылы, көмекші цехтары мен ғимараттары бар кешенімен бірге алғашқы цех пайдаланысқа енгізілді, ал 1951 жылдың наурыз айында – мұнара цехы салынды, соның нәтижесінде жан-жақтан күкірт қышқылының жеткізілуі тоқтатылды.

1955жылы суперфосфаттың түйіршіктелу бөлімі іске қосылды, 1956 жылы - байланыс күкірт қышқылын өндіру бойынша цехы.

1962ж Кеңесте алғаш рет зауытта апатит негізінде ұнтақ тәрізді аммофосты ала бастады, экстракция бөліміне (4 желілі сүзгіш, банкалық экстрактордың 4 желісі) жататын аммофос цехы құрылды және үш тозаңдатқыш кептіргіштері бар бөлім ашылды.

1965 жылы қаңтарда сульфокөмір цехы салынды және сульфокөмірдің жаңа өнім түрлері шығарыла бастады: суды жұмсарту үшін энергетиялық өндірісте қолданылатын катионит.

1966ж, 1972-1975 жылдары КОФ-1,2,3 цехына пайдаланысқа енгізілді. Әлемде алғаш рет, жаңа гидротермиялық әдіс бойынша фосшикізаттан - ауыл шаруашылық жануарларының жеміне қоспа ретінде қолданылатын Қаратау жемдік фторсыздандырылған фосфат алынды.

1973 жылы, төрт секциялы экстрактор, КВФ – 50 сүзгішінің каруселді вакуум және РКСГ түйіршіктегіш тозаңдатқыш кептіргіш қондырғысымен аммофос цехының қайта құрылуы жүзеге асырылды, ары қарай РГСГ жұмыс істеу принципі бойынша екі тозаңдатқыш кептіргіштер қайта құрылды.

1979-1980 жылдары, мұнаралық және байланыс әдістері бойынша моральды және табиғи тозғкан күкірт қышқылының өндірісі және суперфосфат цехы жабылды, және кешенді польшалық құрылғылар негізінде СК-31 байланыс күкірт қышқылының цехы іске қосылды.

1985 жылы ЭФК -1 бөлімінде моральды және табиғи тозған желілі сүзгіштер және КВФ-50 орнына, 2 КВФ-100 орнатылды.

1987жылдың желтоқсан айында, аммофос өндірісі цехының екінші кезегі пайдаланысқа берілді, оған екі төрт секциялы экстрактор, КВФ – 100 сүзгішінің 2 карусельді факуумы және БГС кептірнішінің 2 барабан түйіршіктегіштері жатады.

2001 жылы зауыт «Казфосфат» ЖШС құрамына енді.

Бұл уақытта филиалдың өндірістік алаңдарында консервация сатысындағы өндірістік цехтар болды: аммофос, жемдік фторсыздандырылған фосфаттар, сульфокөмір және көмекші заттар: энергиямен жабдықтау, электрмен жабдықтау, транспорт, автотранспорт.

Бүгінгі таңда, «Минералды тыңайтқыштар» «Казфасфат» ЖШС-нің ТФ қызметі - өндіріс қуатын кеңейтуге және шығарылатын өнімнің сапасын арттырумен ассортименті көбейтуге, сондай-ақ қалдығы аз өндірісті құруға, өндіріс қалдықтарын қайта өңдеуге бағытталған. Техникалық- экономикалық мүмкіндіктерді егжей-тегжей талдаудан соң даму бағдарламасы белгіленді [1].

Осы бағдарламаның мақсаты - ішкі және халықаралық нарықтардың сұранысын қанағаттандыру, өнім сапасын арттыру, өнімнің ассортименті кеңейту және өзіндік құнды төмендету.

Суперфосфаттың, аммофос өндірісінің құрылғылары негізінде нитроаммофостың жаңа технологиялары ендірілді.

2003жылы бес жылдық консервациядан кейін, жемдік фторсыздандырылған фосфаттарды өндіру бойынша цех пайдаланысқа ендірілді.

Цех құрылғыларының негізінде, нәрлі заттардың құрамын арттырумен жемдік фосфатты алудың жаңа технологиялары бойынша тәжірибелі-өндірістік сынақтар жасалынды.

Үш жыл бойы жұмыс істеп келе жатқан, суперфосфатты алудың жаңа қалдықсыз технологиясына ұқсас технологиялар жоқ, осының арқасында зиянды заттардың атмосфераға шығарылу деңгейі төмендетілді.

Өндірістік процесті жетілдірумен шығарылатын өнімнің көлемі артып келеді. Сонымен, 164мың тонна/жылына аммофосты өндірудің жобалық қуатында, аммофос цехының жеткен қуаты - 210 мың/т аммофос және 80мың/т суперфосфат, 50мың/т нитроаммофосты құрайды. Сондықтан осы өнім жобалық құрылғыларды пайдаланумен паралельді өндіріледі.

Өндірістік стратегия қазіргі таңда, өндіріс қуатын кеңейтуге және шығарылатын өнім сапасын арттырумен өнім ассортиментін көбейтуге, қалдығы аз өндірісті құруға, өнім қалдықтарын қайта өңдеуге бағытталған

§ КВФ-50 екі карусельді сүзгіштердің қондырғысымен экстракциялық фосфор қышқылы бөлімдерінің қайта ұрылуы жүргізілді. Өндіріс қуаты 30 %-ға суде.

§ Фосфор қышқылының өндірісі - фосфогипсті құрғақ күйде алып тастауға ауыстырылды, бұл фосфогипс қалдықтарының пайда болуын 30 кг-ға қысқартуға мүмкіндік береді;

§ Суды ағымсыз пайдалану схемасы іске қосылды, бұл шламжинақтағыштың 3 картасын пайдалуды жоюға мүмкіндік берді;

§ Минералды тыңайтқыштарды алудың жаңа технологиялары дайындалуда, олардың тәжірибелік-өндірістік сынақтары жасалуда. Қазіргі таңда, өткізу нарығының маркетинингтік зерттеулеріне - арттырылған нәрлі заттардың теңдестірілген қатынасымен жоғарғы сортты жем фосфаттары ұсынылады. Аммоний сульфаты, қазіргі құрылғыларға байланыстырумен баяу әсер ететін тыңайтқыштардың нитроаммофосын алудың технологиялары дайындалған;

§ Инновациялық салалық бағдарламасына өндірістің (фосфогипс, құйрықтар, коттрельді шаң) қалыптасқан қалдықтарын өңдеу бойынша іс шаралар ендірілген;

§ Экстракциялық фосфорлы қышқыл негізінде арттырылған нәрлі заттар құрамымен тыңайтқыштарды алу мақсатында экстракциялық фосфор қышқылын тазарту бойынша зерттеулер жүргізіледі және термиялық фосфор қышқылының негізінде оның өндірісінің өзіндік құнын төмендету мақсатында ЖЖФЗ-да натрий үшполифосфат өндірісіне тарту;

§ Ұқсас технологиялары жоқ, қойылмаған пульпа негізінде суперфосфатты алу технологиялары дайындалды, меңгерілді 2 жыл бойы жұмыс істеуде, атмосфераға зиянды заттардың ұйымдастырылмаған шығарындыларын алып тастауға мүмкіндік береді.

Экстракциялық фосфор қышқылын өндіру келесі сатылардан тұрады:

1) реагенттерді процеске беру; 2) фосфатты шикізатты ыдыратумен экстракциялық қойыртпақ алу; 3) экстракциялық қойыртпақты сүзу, тұнбаны жуу; 4) фосфогипсті кептіру; 5) тасталынатын газдардан фторлы қосылыстарды абсорбциялау.

Фосфатты шикізатты ыдыратумен экстракциялық қойыртпақ алу: Фосфатты шикізатты ыдыратумен экстракциялық қойыртпақ алу экстракторларда жүргізіледі. Экстракциялық қойыртпақ – фосфор қышқылындағы кальций сульфатының суспензиясы.

Экстракцияның басында реакциялық массаның температурасын 72-75⁰С аралығында ұстайды, ал соңында 65-68⁰С болуы керек. 68-75⁰С темперасының диапазоны аралығында кристалдардың өсуі және ықшамдалған құрылымдағы гипстің бөлінуі жүзеге асады. Үлкен көлемдегі қойыртпақтың циркуляциясы экстрактордағы ықшамдалған температуралық режимді ұстап тұрады.

Кәсіпорынның өндірістің құрылымы

«Минералды тыңайтқыштар» филиалының өндірістік құрылымына келесі құрылымдық бөлімшелер кіреді:

· Басқарма - атқаратын жұмыс көлемі мен сапасына қарай филиалдың бүкіл бөлімшелеріне жалпы басшылық жасайды;

· Азотты-фосфорлы тыңайтқыштар өндіру цехы - дайын аммофос, суперфо-фат, сульфоаммофос өнімдерін шығарады. Цех құрамына экстрациялау, кептіру, бейтараптандыру, шикізаттар (фосфат шикізатын, күкірт қышқылын, аммиак) дайындау, дайын өнімді өткеру бөлімшелері кіреді. Шамалы көлемде аккумулятор қышқылы мен аммиакты су өндіріледі. Өндірістік қалдық ретінде шығатын фосфогипс сатуға шығарылады.

· Азықтық фосфаттар өндіру цехы – азықтық қосымшалар үшкальцийфосфатын, кальцийнатрийфосфатын шығарады.

· Күкірт қышқылын өндіру цехы – күкірт қышқылын өндіретін күкірт қышқылы жүйесінің күрделі құрылысы аяқталып келеді; 2013 жылы іске қосылады деп жоспарлануда.

· Қуат күшімен жабдықтау цехы - бу беретін қазандықтарға, магистральды газ құбырының газреттегіш қондырғыларына, артұңғыма суымен қамтамасыз ету жүйесіне және кәріз жүйесіне күтімдік қызмет көрсетеді.

· Электр қуатымен жабдықтау цехы - телефон мен электр желілеріне, шағын стансалар мен электр қуатын филиалға жеткізетін трансформаторларға қарайлап, қызмет көрсетеді; электр құрал-жабдықтарына жөндеу жұмыстарын жүргізеді.

· Жөндеу цехы - филиал цехтарында құрылыс және жөндеу жұмыстарын жүргізеді.

· Өлшеп-бақылау аспаптары мен автоматты аппаратуралар цехы - өлшепбақылау аспаптары мен автоматика аппаратураларын, теміржолдық және автомашиналық таразыларды жөндеп,тексеру, монтаждау сияқты жұмыстар жүргізіп, күтімдік қызмет көрсетеді

· Техникалық бақылау бөлімі (ТББ), Сынақ жүргізуші өнеркәсіптік-санитарлық зертхана (СЖӨСЗ) - дайындалған өнімдердің өндірілу барысы мен сапасына, бөлінетін өндіріс заттектерімен қоршаған ортаның ластанбауына бақылау жасайды

· Шаруашылық-тұрмыс цехы - оған шайынатын су себізгілері бар тұрмыстық ғимараттар мен монша және кір жуатын комбинат қарайды.

· Орталық қойма - филиал қоймаларындағы тауарлық-материалдық заттарға есеп жүргізіп, олардың дұрыс сақталуын қамтамасыз етеді.

· Өндіріс қалдықтарын жинастырып, сақтайтын алаңқай - оның ауқымына шламжинағыштардың 4 картасы, 2 үстемелеп тұндыру байламасы, насос стансиясы, шламкөлігі, құрғақ фосфогипс сақтайтын алаңқай (үйінді) сиыстырылған.

· Санитарлық - қорғаныс аймағы - суару жүйесі бар, филиалдан бір шақырымдай қашықтықта орналасқан, айнала отырғызылған ағаш көшеттері.

1 Негізгі бөлім

1.1 Экстркциялық фосфор қышқылын өндіру

Фосфор қышқылы фосфорлы және күрделі концентрлі тыңайтқыштар және басқа құрамында фосфоры бар қосылыстар өндірісіндегі аралық өнім болып табылады.

Оны алудың кең тараған әдістерінің бірі – күкірт қышқылды әдіс – күкірт қышқылы табиғи фосфаттардың ыдырауы. Ол экстракциялық немесе сулы әдіс деп аталады [1].

Экстракциялық фосфор қышқылы, әткеншекті вакуум-фильтрлерде фосфогипсті бөлумен, фосфатты шикізатты күкірт қышқылымен ыдыратумен алынады. ЭФҚ алудың технологиялық процесіне келесі кезеңдер кіреді:

1) процеске реагенттерді беру; 2) 80-95ºС температурада фосфатты шикізатты ыдыратып экстракциялық қойыртпақ алу; 3) экстракциялық қойыртпақты сүзу; 4) 95ºС температурадаға дейін қыздырылған сумен тұнбаны жуу және фосфогипсті кептіру; 5) әк суымен абсорбциялық ағындарды бейтараптау; 6) БелАЗ автотастағышпен (автосамосвал) тастау үшін құрғақ түйіндердің астынан кетіруге фосфогипсті шығару.

Фосфатты шикізатты ыдырату төрт құтылы экстракторда күкірт және фосфор қышқылдарының сулы қоспасымен жүргізіледі.

Күкірт қышқылды әдіспен алынған фосфор қышқылы негізінен концентрлі тыңайтқыштар өндіруде қолданылады. Бұл мақсатта АҚШ-та барлық экстракциялық фосфордың 80% қолданылады. Фосфор қышқылын күкірт қышқылды әдіспен алу әлемнің көптеген елдерінде, концентрленген тыңайтқыштармен қатар, оның күкірт қышқылы фосфаттары ыдырау кезінде пайда болатын, жанама өнімдеріне де (уранның, ванадийдің және фтордың қосылыстары) сұраныс жоғары болғандықтан кең етек жайып жатыр. Экстракциялық фосфор қышқылының термиялықпен салыстырғанда құнының төмендігінің де мәні бар.

Экстракциялық фосфор қышқылын техникалық қажеттілікке пайдалану үшін келесі техникалық талаптар белгіленген: Н₃РО₄ болуы 50% кем емес; SО₃ есептегенде сульфаттар 2,5% артық емес; фтор 0,5% артық емес; жүзгін бөлшектер 1,5% көп емес; меншікті салмағы 1,5-1,6.

Қазақстан Республикасында фосфор тыңайтқыштарын алуда негізгі шикізат ретінде Қаратау фосфориттері пайдаланылады. Қаратау бассейнінде 45 кен орны бар, оның қоры 1260 мл.т. құрайды және құрамындағы Р₂О₅-тің концентрациясы 22-26% аралығында. Фосфаттарды өңдегенде оның пайдалы компонентінің (Р₂О₅) тек 80% ғана өнімге өтеді, қалған 20% өндіріс қалдығы ретінде қоршаған ортаға тасталады.

Қаратау фосфоритінің көп мөлшері электротермиялық әдіспен сары фосфор алуға пайдаланылады. Оның тек 80% пайдаланылады, ал қалған бөлігі фосфорит ұнтағы, шлак, феррофосфор және коттрельдік шаң түрінде қалдық ретінде шығарылады. Оның ішінде фосфор ұнтағы агломерация процесіне қайтарылады, шлак құрылыс материалдарын алуда, феррофосфор қараметалургия өндірісінде пайдаланылады. Ал, коттрелдік шаң әзірге толық пайдалану аймағын таппаған [1]

/P Cpu7cKAN7repFhxCMbcGmpT6XMpYNehtnIUeiW9fYfA28TrU0g32wOG+k5lSS+ltS/yhsT3eN1h9 b0dvAN+fnvH4Uo9jtfr5pMew8R+qMebyYrq7BZFwSn8wnPRZHUp22oWRXBSdgbnOVozykM01CCaW 6noBYmdgobQGWRbyf4fyFwAA//8DAFBLAQItABQABgAIAAAAIQC2gziS/gAAAOEBAAATAAAAAAAA AAAAAAAAAAAAAABbQ29udGVudF9UeXBlc10ueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhADj9If/WAAAAlAEA AAsAAAAAAAAAAAAAAAAALwEAAF9yZWxzLy5yZWxzUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAP25ifmxAgAAVgUA AA4AAAAAAAAAAAAAAAAALgIAAGRycy9lMm9Eb2MueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAMLQ3pXhAAAA CwEAAA8AAAAAAAAAAAAAAAAACwUAAGRycy9kb3ducmV2LnhtbFBLBQYAAAAABAAEAPMAAAAZBgAA AAA= " fillcolor="white [3201]" strokecolor="black [3200]" strokeweight="2pt">

] И11 1 HF, SiF₄ абсорбцияға

H₂O

1-сурет. Экстракциялық фосфор қышқылының алу технологиялық үлгісі

Қазіргі кезде үлкен мөлшерде жиналған өндіріс қалдықтарын химиялық өңдеудің тиімді әдістерінің болмауы шикізаттағы пайдалы компоненттерді толық пайдалануға мүмкіндік бермейді де, экологияға үлкен зиянын тигізеді. Сондықтан да өте көп мөлшерде жиналған өндіріс қалдықтарын қайта өңдеп минералдық тыңайтқыштарды алу экономикалық және экологиялық тұрғыдан әзірге толық шешімін таппаған өзекті проблемалардың бірі. Сағат сайын көлемі өсіп жатқан өндіріс қалдықтарын өңдеп, жаңа минералдық немесе кешенді тыңайтқыштардың түрін алу біріншіден экологиялық, екіншіден экономикалық жақтарынан тиімді болар еді [2].

1.2 Экстракциялық фосфор қышқылын өндіру жолы және өнімге сипаттама

Экстракциялық фосфор қышқылын өндіру келесі сатылардан тұрады:

1) реагенттерді процеске беру; 2) фосфатты шикізатты ыдыратумен экстракциялық қойыртпақ алу; 3) экстракциялық қойыртпақты сүзу, тұнбаны жуу; 4) фосфогипсті кептіру; 5) тасталынатын газдардан фторлы қосылыстарды абсорбциялау.

Реагенттерді процеске беру: Шикізат дайындау бөлімі силостарынан шикізат пневмоқұбыр арқылы пневмокамералы насостың камерасына түседі. Пневмокамералы насостар жұмысқа қашықтықтан қосылады. Шикізаттың шығыны экстракциялық қойыртпақтағы сульфат-иондардың мөлшерімен реттеледі. Моногидраттың массалық үлесі 92,5 пайыздан кем емес техникалық күкірт қышқылы, аммофос цехының шикізат дайындау қоймаларынан ЭФҚ бөліміндегі экстракторларға немесе күкірт қышқылының жинақтағышына беріледі.

Фосфатты шикізатты ыдыратумен экстракциялық қойыртпақ алу: Фосфатты шикізатты ыдыратумен экстракциялық қойыртпақ алу экстракторларда жүргізіледі. Экстракциялық қойыртпақ – фосфор қышқылындағы кальций сульфатының суспензиясы.

Кальций сульфатының біркелкі ірі кристалды тұнбасы түзілу үшін, экстракторлардың экстракциялық қойыртпағында күкірт триоксидіне SO₃ шаққанда сульфат–иондардың қанығуын ұстап тұру қажет: 1) бірінші құтыда – 1,5-2,0% масс.; 2) екінші құтыда – 1,8-2,5% масс.

Екінші құтыдағы экстракциялық қойыртпақтағы фосфор ангидридінің Р₂О₅ массалық мөлшері 20% кем болмауы тиіс, ал қойыртпақтың қозғалысын қамтамасыз ету үшін, қатты және сұйық фазалардың (Қ:С) қатынасы 1:1,8÷1:3,0 шегінде болуы тиіс. Экстракцияның оптималды режимін ұстап тұру үшін, реагенттердің экстракторлардың бірінші құтыларына үздіксіз және бірқалыпты түсу есебінен экстракциялық қойыртпақтың 80-95ºС температурасын қамтамасыз ету қажет.

Экстракциялық қойыртпақты сүзу, тұнбаны жуу: Экстракциялық қойыртпақты сүзу – екі фазаға бөлу: қатты (фосфогипс) және сұйық (фосфор қышқылы) – К-100-15Н-2 үш әткеншекті вакуум–фильтрлерде және К-50-11/К4 әткеншекті вакуум–фильтрлерде жүргізіледі [7].

Бірінші сүзгіде фосфогипсті жумайды. Екінші жуудың алдында фосфогипсті 2 сағат аралығында екінші сүзіндімен (15,5% Р₂О₅) араластырады. Мұнда фосфаттың соңғы ыдырауы жүреді және сұйық фазадағы сүзгі матадағы тұнбалардың түйіршіктенуін болдырмайтын тұздардың тепе-теңдігі алынады. Үшінші сүзудің алдында фосфогипсті төртінші сүзіндімен (2,5% Р₂О₅) 1 сағат аралығында күкірт қышқылын қойыртпаққа шамамен 2% SО₃ болғанша қосып араластырады. Фосфогипстің шаю дәрежесі 98-99% құрайды, ал фосфор қышқылына Р₂О₅ шығуы 95% жоғары.

Фосфогипсті кетіру: Технологиялық желімен фосфогипсті кетірудің екі әдісі қарастырылады: әткеншекті вакуум–фильтрлердің тартпаларынан – гидро- және құрғақ кетіру.

Фосфогипсті гидрокетіруде әткеншекті вакуум–фильтрдің тартпасын аударғанда, фосфогипс бункерлердің блогына мөлдірлетілген сумен шайылады, ал сүзгі мата тартпада сумен шайылады.

Фосфогипсті құрғақ кетіруде тартпаны аударғанда фосфогипс бункер блогының бірінші блогына беріледі. Бункерлерден фосфогипс жолақты конвейерлерге тиеледі.

Тасталынатын газдардан фторлы қосылыстарды абсорбциялау: Шикізатты экстракциялық фосфор қышқылына өңдегенде, экстракциялық қойыртпақты алу және оны сүзу сатысында, фосшикізаттың құрамындағы фтор кремнийдің тетрафториді және сутектің фториді түрінде газ фазасына бөлінеді. Фторлы газдарды сулы абсорбциялау кезінде кремнегелмен қаныққан кремний-фторлы-сутекті қышқыл, ал әктік абсорбциялауда – кальцийдің кремнефториді және фториді түзіледі.

Экстракциялық қойыртпақтан бөлінетін құрамында фтор бар булы–ауалы қоспа, сүзу кезінде әткеншекті вакуум–фильтрден сорылады және мөлдірлетілген су багынан шашыратылып бір сатылы жылдамдықты АПС абсорберінде тазартудан өтеді. Шашыратуға кететін судың көлемі 5 м³/сағ кем емес [9].

Экстракциялық фосфор қышқылы ФС РК ОКПО 3908381201421.0-2006 техникалық талаптарын қанағаттандыруы тиіс (1-кесте):

1-кесте - Экстракциялық фосфор қышқылына қойылатын талаптар

Қышқылдың тығыздығы оның концентрациясы мен температурасына тәуелді өзгереді. Концентрациясы көтерілгенде және температурасы төмендегенде, қышқылдың тығыздығы жоғарылайды.

Фосфор қышқылының сулы ерітінділерінің қайнау температурасы, қышқылдың концентрациясының жоғарылауымен көтеріледі: Р₂О₅–тің 18% массалық мөлшерінде, фосфор қышқылының қайнау температурасы 102,44ºС.

Фосфор қышқылының тұтқырлығы оның концентрациясы мен температурасына тәуелді. Концентрациясы жоғарылағанда және температурасы төмендегенде, қышқылдың тұтқырлығы өседі [8].