Начальная точка оси; вращения или [Объект/X/Y/Z] <Объект>:- а йн алу өсінің бастапқы нүктені көрсетіңіз
Конечная точка ocи— айналу өсінің соңгы нуктені көрсетіңізз
Угол вращения или [Начальный угол] <360>:-айн ал у бурышты к ө рсет іңі з
Команданың опциялары:
• Объект - айналу өci көрсетілген объект болып табылады;
• X - агымдагы ПКЖ-де айналу өci Х-тің он өci болып табылады;
• Y - агымдагы ПКЖ-де айналу өci Y-тің оң өci болып табылады;
• Z – агымдап ПКЖ-де айналу өci Z-тің оң өci болып( табылады;
• Начальны й угол - айналдыру объектінің жазығынан буру ушін ығысу беріледi;
Айналдыру объектілер ретінде мынадай объктілер болу мумкін: кескіндер, доғалар, Эллиптикалық догалар, eKi елшемді полилиниялар, екі өлшемді сплайындар, шеңберлер, эллипстер, жазықты үш өлшемді кырлар, екі өлшемді фигуралар, куыстар, аймактар, денелердегі жазык беттер немесе кырлар,
Объектіні кескін, полилинияның сызыкты сегменттер, eкi берілген нуктелер, денелердің немесе беттердің сызықты денелердің жиектері.
53-б
1. AutoCAD-та сызба файлдармен жұмыс істеу AutoCAD-тағы файлдар
.dwg – AutoCAD-та жасаланатын сызбалар;
.dws – шаблон-файлдар;
.dxf – басқа программалармен деректерді алмасу үшін пайдаланатын мәтіндік немесе екілік форматтағы сурет файлдар.
AutoCAD-та жаңа сызба жасау
AutoCAD іске қосылғанда жаңа сызба жасау үшін екі тәсілмен болады:
· миллиметрлер бірлік өлшемімен үңсіз бойынша (өлшемі А3 420х297мм.) параметрлемен жаңа бос сызба немесе
· Начало работы (Startup) арнаулы диалогты терезе жүктеледі. Оны AutoCAD іске қосылған кезінде жүктету үшін командалық жолында _startup теріп және Enter басу керек. «Новое значение STARTUP <0>» хабарлама жауабына 1 еңгізу қажет.
Команда: _startup Новое значение STARTUP <0>: 1
Начало работы (Startup) терезесінде мынадай төрт батырма бар:
· Открытие чертежа (Open a Drawing) – бұрын жасалған сызбаны ашу, сонымен қатар Обзор батырма арқылы басқа орнынан сызбаны ашуға болады;
· Простейший шаблон (Start from Scratch) – британдық (футтар және дюймдар) немесе метрлік бірлік өлшемдермен жаңа сызбаны жасау;
· По шаблону (Use a Template) – шаблон көмегімен жаңа сызбаны жасау. Шаблонда дайын баптаулар бар және оны Выберите шаблон тізімнен таңдайды;
· Вызов мастера (Use a Wizard) – шеберлер көмегімен жаңа сызбаны жасау: Быстрая подготовка немесе
Детальная подготовка. Шеберлер сызбаның параметрлерін таңдаумен (бірлік өлшемдері, сызбаның аймағы, бұрыштар, нөлдік бұрышы, бұрыштардың есептеу бағыттары) жаңа сызбаны дайындауға мүмкіндік береді.
Жаңа сызбаны жұмыстын процесінде жасауға болады, ол үшін командалардың біреуің орындау керек:
· тез іске қосу панелде БСоздать батырманы шерту;
· құрал-саймандар панелде БСоздать батырманы шерту;
· А →Файл→Создать меню команданы орындау ;
· Ctrl + N пернелер тіркесін басу.
Командалардың біреуін орындағанан кейін экранда Создание нового чертежа (Create New Drawing) диалогты терезе пайда болады. Терезеде Начало работы терезесіндегідей батырмалары бар, бірақ Открытие чертежаактивті емес. Сызбаның бірлік өлшемдеріСызбаның бірлік өлшемдері Единицы чертежа диалогты терезеде орнатылады. Терезені Формат (Format)→Единицы (Units) меню командамен немесе командалық жолында _units команданы орындап шақыруға болады. Команда: _units Единицы чертежа терезесінде бірлік өлшемдердің мынадай параметрлер орнатылады:
· Линейные тобында бірліктің форматы (архитектуралық, оңдық, бөлшектік, инженерлік, ғалымдық) және ондық нүктеден кеін дәлдік таңдалады;
· Угловые тобында бірліктің форматы (град/мин/сек, градтар, оңдық градустар, радиандар, топографиялық бірліктер) және ондық нүктеден кеін дәлдік таңдалады.
Егер По часовой стрелке жалаушасы қосылған болса, оңда бұрыштарды есептеу үшін он бағыты сағаттың тілсызық жүру бойынша есепке алынады, үңсіз бойынша ол өшірілген;
· Масштаб вставки тобында Единицы тізімнен кірістірілген элементтерді өзгерту үшін сызбаның бірлігі таңдалады;
· Направление батырмасы Выбор направления терезені іске қосуға мүмкіндік береді.
Бұл терезеде нөлдік бұрыштың бағытың баптауға болады, осыдан бұрыштар есептеледі.Сызбаның өлшеміСызбаның өлшемін орнату үшін А → Формат (Format)→ Лимиты чертежа (Limits) меню команданы орындау қажет немесе командалық жолға _limits команданы теру керек. Содан кейін төмендегі сол жағындағы координаталар беріледі, жақшаның ішінде үңсіз бойынша 0,0 мәндері ұсынылады. Enter үңсіз бойынша мәндерді растайды. Содан кейін жоғарыдағы оң жағындағы координаталар беріледі, мұнда сызбаның ені мен биіктікті көрсетеді. А4 формат үшін 210,297, ал А3 үшін 420,297.
3. AutoCAD-та күрделі объектілерді тұрғызу: блок және оны жасау, блокты кірістіру және бөлу.
БЛОКТАР— құрамында байласқан қарапайымдар бар және бір нысан ретінде ӛңделетін күрделі нысандар.
Командасы орындалады:
1) Главная —› Блок—› Создать
2) А—›Рисования —› Блок —› Создать
3) Рисования —›Создать блок
4) Блок, _block
Блоктарды құру оның суреттемесінен басталады. Блоктың суреттемесін құрастыру үшін әмірлік жолға BLOCK (Блок) әмірін енгізу қажет. Сол кездеBlock Definition (Блоктың суреттемесі) диалогтық терезесі ашылады.Осы терезені шақыру үшін Draw Block Make (Сурет салу Блок Ендірме) әмірін орындау қажет немесе басқару пультінде 2D Draw (Екіӛлшемді сурет салу) тақтасындағы Make Block (Блок ендіру) батырмасын басу қажет.Block Definition (Блоктың суреттемесі) терезесінің кӛмегімен блок жасау үшін келесі әрекеттерді жүзеге асыру қажет.Name (Аты) алаңына блоктың атын және Description (Суреттеме) оның суреттемесін енгізіңіз.Жобаға блокты енгізу нүктесін таңдау үшін Pick point (Нүктені нұсқау) батырмасын басыңыз. Содан соң Block Definition (Блоктың суреттемесі)
терезесі уақытша кӛрінбей қалады, ал сізге кірістірмені енгізу нүктесінің координаттарын кӛрсету қажет болады. Таңдап алынған қажетті нүктені шерткен соң Block Definition (Блоктың суреттемесі) терезесі қайта шығады және тапсырылған координаттар Base point (Негіз нүктелері) аймағында кӛрінеді.
Блоктың құрамына енетін қарапайымдарды анықтаңыз. Сіз Select objects(Нысанды таңдау) немесе QuickSelect (Жылдам таңдау) батырмаларын пайдалануыңызға болады. Бірінші жағдайда блоктың құрамына енетін қарапайымдарды жұмыс аймағында бӛліп кӛрсету қажет, ал екіншісінде – Quick Select (Жылдам таңдау) терезесінде. Сіз сондай-ақ, нысандарды терезе жабылған соң да Specify On-screen (Экранда нұсқау) жалаушасын қоя отырып, нұсқауыңызға болады. Objects (Нысандар) аймағында блокты құрғаннан кейінгі бастапқы нысандардың әрекетін анықтаңыз. Егер ауыстырып-қосқышты Retain (Сақтау) қалпына қою керек, сонда барлық қарапайымдар ӛз орындарында сақталады. Convert to block (Блокта жаңғырту) қалпын таңдаған жағдайда олар блокта жаңғыртылады. Және соңында, ауыстырып-қосқыштың Delete (Удалить) қалпында бастапқы нысандар жойылады. Behavior (Сипат) аймағында блоктың кейбір сипаттамаларын нұсқаңыз. Егер блок қысқа мазмұнды болуы керек болса, онда Annotative (Қысқа мазмұн) жалаушасын қойыңыз. Ол кезде Match block orientation to layout (Блоктың бетшеге қатысты бейімделуі) жалаушасы қолжетімді болады, ол блоктың бетшеге қатысты бейімделу-бейімделмеуін анықтайды. Егер блокты әртекті масштабтауға рұқсат еткіңіз келсе, Scale uniformly (Әртекті масштаб) жалаушасын және құрамдас бӛліктерге бӛлуге рұқсат ету үшін Allow exploding (Бӛлуге рұқсат ету) жалаушасын орнатып кетіңіз. Қажеттілікке қарай, блоктың басқа сызбаларға ауысу кезінде қолданылатын ӛлшемдер бірлігін ӛзгертіп қойыңыз. Ол үшін Block unit(Блоктың ӛлшемі) тізімінде керекті маңызды таңдаңыз. Үнсіз келісім бойынша миллиметр (Millimeters) ӛлшемі қолданылады.
Блокты құру үшін ОК батырмасын басыңыз.
Блокты кірістіру үшін INSERT (Ендірме) әмірі қолданылады. Блоктарды бағдарламаның келесі мүмкіндіктерін пайдалана отырып, ендіруге де болады:Insert Block (Ендірме Блок) әмірі;
Басқару пультінде 2D Draw (Екіӛлшемді сурет салу) тақтасындағы Make Block(Блок ендіру) батырмасы;
Insert (Ендірме) (6.2 сурет) аспаптар тақтасындағы Insert Block (Блокты ендіру)батырмасы. Енгізілетін блокты таңдау үшін Name (Аты) тізімі пайдаланылады. Терезе ашылған соң, онда соңынан енгізілген блоктың аты кӛрсетіледі. Егер суретте тек бір ғана блок болса, онда тек соның ғана аты кӛрінеді.
Сызбаға тек бұрын сақталған блокты ғана енгізуге болады, сондай-ақ, басқа да сызбаны енгізуге болады. Ол үшін Browse (Шолу) батырмасын басу қажет және ашылған Select Drawing File (Сызба файлын таңдау) терезесінде қажетті файлды нұсқау қажет. Себебі, сызба үшін, блокқа қарағанда оның базалық нүктесі тапсырылмайды, ол үшін сызбаның алғашқы нүктесі қызмет
етеді. Insertion point (Енгізу нүктесі) аймағында блоктың базалық нүктесімен сәйкес келетін нүктені нұсқау қажет. Оны координаттар нүктесін қолмен сала отырып тапсыруға болады. Нүктелердің орналасуын экранда кӛрсету үшін Specify On-screen (Экранда нұсқау) жалаушасын орнату қажет. Бұл жағдайда нүктені Insert (Ендірме) терезесі жабылған соң таңдау қажет болады. Rotation (Айналдыру) аймағының параметрлері блоктың ендіру нүктесіне қатысты айналдыру бұрышын анықтауға мүмкіндік береді. Егер Angle (Бұрыш) параметрінің маңызы дұрыс болса, блок сағат тілінің бағытымен берілген бұрышқа бұрылады, егер де теріс болса – оған қарсы айналады. Егер сіз айналу бұрышын тышқанның кӛмегімен қолдан қойғыңыз келсе, онда Specify On-screen (Экранда нұсқау) жалаушасын орнатыңыз. Бұл жағдайда Insert (Ендірме) терезесі жабылған соң бұрышты экранда кӛрсету қажет болады.
Егер блокты енгізу кезінде оны құрамдас қарапайым бӛліктерге бӛлу қажет болса, онда Explode (Бӛлу) жалаушасын орнатыңыз
54-б
1. AutoCAD-қа кіріспе: AutoCAD туралы мәлімет, терезенің элементтері, кұрал-саймандар таспасы.
AutoCAD бағдарламасы жобалау және сызудың автоматтандырылған жүйесі болып табылады. Аталмыш жүйенің заманауи әдіснамалары жазықтықта (2d графика, жазықтықты сызба) екіөлшемді объектілермен ғана емес, жазықтықтағы үшөлшемді модельдермен (3d графика, 3d модельдеу) жұмыс істеуге мүмкіндік береді. AutoCAD 1982 жылы Американдық Autodesk фирмасымен құрастырылып, фирманың бастапқы дамуына түрткі болған. Қазіргі күні AutoCAD жүйесі – әлемде ең кең тараған АЖЖ болып табылады. Ол бұл жетістікке сызбалаудың ең тиімді және жеңіл құралдарының арқасында қол жеткізіп отыр.
Сызу және тетіктерді бөлщектеу аясында AutoCAD мүмкіншілігі: жобалау идеяларын тиімді қолдану; жұмыс үрдісін оңтайландыру; бірлесіп атқаратын жұмыстарды ұйымдастыру болып табылады. AutoCAD – бұл жобалаушының еңбек өнімділігін едәуір арттыруға ықпал ететін және салалық стандарттарға сай құжаттар дайындауға мүмкіндік беретін кәсіби шешім.
3. AutoCAD-та күрделі объектілерді тұрғызу: блок және оны жасау, блокты кірістіру және бөлу.
БЛОКТАР— құрамында байласқан қарапайымдар бар және бір нысан ретінде ӛңделетін күрделі нысандар.
Командасы орындалады:
1) Главная —› Блок—› Создать
2) А—›Рисования —› Блок —› Создать
3) Рисования —›Создать блок
4) Блок, _block
Блоктарды құру оның суреттемесінен басталады. Блоктың суреттемесін құрастыру үшін әмірлік жолға BLOCK (Блок) әмірін енгізу қажет. Сол кездеBlock Definition (Блоктың суреттемесі) диалогтық терезесі ашылады.Осы терезені шақыру үшін Draw Block Make (Сурет салу Блок Ендірме) әмірін орындау қажет немесе басқару пультінде 2D Draw (Екіӛлшемді сурет салу) тақтасындағы Make Block (Блок ендіру) батырмасын басу қажет.Block Definition (Блоктың суреттемесі) терезесінің кӛмегімен блок жасау үшін келесі әрекеттерді жүзеге асыру қажет.Name (Аты) алаңына блоктың атын және Description (Суреттеме) оның суреттемесін енгізіңіз.Жобаға блокты енгізу нүктесін таңдау үшін Pick point (Нүктені нұсқау) батырмасын басыңыз. Содан соң Block Definition (Блоктың суреттемесі)
терезесі уақытша кӛрінбей қалады, ал сізге кірістірмені енгізу нүктесінің координаттарын кӛрсету қажет болады. Таңдап алынған қажетті нүктені шерткен соң Block Definition (Блоктың суреттемесі) терезесі қайта шығады және тапсырылған координаттар Base point (Негіз нүктелері) аймағында кӛрінеді.
Блоктың құрамына енетін қарапайымдарды анықтаңыз. Сіз Select objects(Нысанды таңдау) немесе QuickSelect (Жылдам таңдау) батырмаларын пайдалануыңызға болады. Бірінші жағдайда блоктың құрамына енетін қарапайымдарды жұмыс аймағында бӛліп кӛрсету қажет, ал екіншісінде – Quick Select (Жылдам таңдау) терезесінде. Сіз сондай-ақ, нысандарды терезе жабылған соң да Specify On-screen (Экранда нұсқау) жалаушасын қоя отырып, нұсқауыңызға болады. Objects (Нысандар) аймағында блокты құрғаннан кейінгі бастапқы нысандардың әрекетін анықтаңыз. Егер ауыстырып-қосқышты Retain (Сақтау) қалпына қою керек, сонда барлық қарапайымдар ӛз орындарында сақталады. Convert to block (Блокта жаңғырту) қалпын таңдаған жағдайда олар блокта жаңғыртылады. Және соңында, ауыстырып-қосқыштың Delete (Удалить) қалпында бастапқы нысандар жойылады. Behavior (Сипат) аймағында блоктың кейбір сипаттамаларын нұсқаңыз. Егер блок қысқа мазмұнды болуы керек болса, онда Annotative (Қысқа мазмұн) жалаушасын қойыңыз. Ол кезде Match block orientation to layout (Блоктың бетшеге қатысты бейімделуі) жалаушасы қолжетімді болады, ол блоктың бетшеге қатысты бейімделу-бейімделмеуін анықтайды. Егер блокты әртекті масштабтауға рұқсат еткіңіз келсе, Scale uniformly (Әртекті масштаб) жалаушасын және құрамдас бӛліктерге бӛлуге рұқсат ету үшін Allow exploding (Бӛлуге рұқсат ету) жалаушасын орнатып кетіңіз. Қажеттілікке қарай, блоктың басқа сызбаларға ауысу кезінде қолданылатын ӛлшемдер бірлігін ӛзгертіп қойыңыз. Ол үшін Block unit(Блоктың ӛлшемі) тізімінде керекті маңызды таңдаңыз. Үнсіз келісім бойынша миллиметр (Millimeters) ӛлшемі қолданылады.
Блокты құру үшін ОК батырмасын басыңыз.
Блокты кірістіру үшін INSERT (Ендірме) әмірі қолданылады. Блоктарды бағдарламаның келесі мүмкіндіктерін пайдалана отырып, ендіруге де болады:Insert Block (Ендірме Блок) әмірі;
Басқару пультінде 2D Draw (Екіӛлшемді сурет салу) тақтасындағы Make Block(Блок ендіру) батырмасы;
Insert (Ендірме) (6.2 сурет) аспаптар тақтасындағы Insert Block (Блокты ендіру)батырмасы. Енгізілетін блокты таңдау үшін Name (Аты) тізімі пайдаланылады. Терезе ашылған соң, онда соңынан енгізілген блоктың аты кӛрсетіледі. Егер суретте тек бір ғана блок болса, онда тек соның ғана аты кӛрінеді.
Сызбаға тек бұрын сақталған блокты ғана енгізуге болады, сондай-ақ, басқа да сызбаны енгізуге болады. Ол үшін Browse (Шолу) батырмасын басу қажет және ашылған Select Drawing File (Сызба файлын таңдау) терезесінде қажетті файлды нұсқау қажет. Себебі, сызба үшін, блокқа қарағанда оның базалық нүктесі тапсырылмайды, ол үшін сызбаның алғашқы нүктесі қызмет
етеді. Insertion point (Енгізу нүктесі) аймағында блоктың базалық нүктесімен сәйкес келетін нүктені нұсқау қажет. Оны координаттар нүктесін қолмен сала отырып тапсыруға болады. Нүктелердің орналасуын экранда кӛрсету үшін Specify On-screen (Экранда нұсқау) жалаушасын орнату қажет. Бұл жағдайда нүктені Insert (Ендірме) терезесі жабылған соң таңдау қажет болады. Rotation (Айналдыру) аймағының параметрлері блоктың ендіру нүктесіне қатысты айналдыру бұрышын анықтауға мүмкіндік береді. Егер Angle (Бұрыш) параметрінің маңызы дұрыс болса, блок сағат тілінің бағытымен берілген бұрышқа бұрылады, егер де теріс болса – оған қарсы айналады.
55-б
1. AutoCAD-қа кіріспе: AutoCAD туралы мәлімет, терезенің элементтері, кұрал-саймандар таспасы.
AutoCAD бағдарламасы жобалау және сызудың автоматтандырылған жүйесі болып табылады. Аталмыш жүйенің заманауи әдіснамалары жазықтықта (2d графика, жазықтықты сызба) екіөлшемді объектілермен ғана емес, жазықтықтағы үшөлшемді модельдермен (3d графика, 3d модельдеу) жұмыс істеуге мүмкіндік береді. AutoCAD 1982 жылы Американдық Autodesk фирмасымен құрастырылып, фирманың бастапқы дамуына түрткі болған. Қазіргі күні AutoCAD жүйесі – әлемде ең кең тараған АЖЖ болып табылады. Ол бұл жетістікке сызбалаудың ең тиімді және жеңіл құралдарының арқасында қол жеткізіп отыр.
Сызу және тетіктерді бөлщектеу аясында AutoCAD мүмкіншілігі: жобалау идеяларын тиімді қолдану; жұмыс үрдісін оңтайландыру; бірлесіп атқаратын жұмыстарды ұйымдастыру болып табылады. AutoCAD – бұл жобалаушының еңбек өнімділігін едәуір арттыруға ықпал ететін және салалық стандарттарға сай құжаттар дайындауға мүмкіндік беретін кәсіби шешім.
3. AutoCAD-та үш өлшемді объектілерді редакциялау: қырларда фаска алу, қырларды қабысуы (сопряжение), команданы шақыру тәсілдері, команданың сұраныстары мен опциялар. ФАСКА (CHAMFER) командасы денелердің жакын турган кырлар кыйылыста фаска жасауга мумкіндік береді Команданы пайдалану кезжде аллымен базалык бетп тандау кажет, содан кешн фасканьщ елшемдерш ецгфп жэне кабыргаларды уандау. Команданы келеа тэсш^ермен шакыруга болады:
• Главная —» Редактирование —> Фаска батырманы басу;
• Редактирование к--с.п. Фаска батырманр1 басу;
• А —► Редактирование —> Фаска;
командалык жолда фаска немесе _ chamfer команданы орындау.
Команданың сұраныстары Команда: _chamfer
(Режим С ОБРЕЗКОЙ) Параметры фаски: Длина1 = 200.0000, Длина2 = 200.0000 -фасканыц агымдагы параметры
Выберите первый отрезок или [оТменить/полИлиния/Длина/ Угол/Обрезка/Метод Несколько] : -6 ipi нші немесе кома н даныц опциясын та ң д аңыз
Выбирается базовая поверхность... –базал ық бе т та ң далады
Задайте опцию выбора поверхности [Следующая/ОК (текущая)] <0К>: егер керек бет та ң далса, о н да ОК та ңд а ң ыз немесе Enter nep н e н i басы ң ыз, ә йтпесе Следующая опцияны ж ә не бас қ а 6 emmi та ң да ң ыз
Длина фаски для базовой поверхности <200.0000>: - базалы қ бет у шін фаска ұзындық м ә н ін е нгізіңі з
Длина фаски для другой поверхности <200 .0000>^- бас қ а бет уш ін фаска узы н ды қ м ә н ін е н г і з іңі з \
Выберите ребро или [КОнтур] : - қ абырга та ң дацыз
Выберите ребро или\[КОнтур] : -қ абырга тацдацыз
Команданың опциялары:
• оТменить - команДада алдыңғы амалды болдырмау;
· полИлиния - барлық полилинияның жанында фаска тургызу;
• Длина - фаска ушін узындык беру, ягни тандалган қыйылыстан фаска линия соңына дейін кашыктык;
• Угол - фаска параметрлер ретінде 6ip узындыкты жіне бурыш шамасын беру;
• Обрезка – фасканң сонгы нуктелер бойынша таңдалган кырлар кесілетінді аныктайды;
• Метод – фаска тургызу ушін екі узындык пен бурыш мәндері пайдаланатынды акыктайды;
• Несколько - бірнеше жиынтык кромкалар ушін фаска жасау.
Кырларды ка б ысу . СОПРЯЖЕНИЕ (FILLET) командасы кырларды кабысуга (дөнгелектеуге) мУмкіндік береди Кабысуы тісәлдері радиус беру жэне кабыргаларды көрсету, әр кабырга ушін дөнгелекгеу радиусын беру, жанасу кабаргаЛарды тізбекті денгелету. Команданы келесі тәсілдермен шакыруга болады:
• Главная —> Редактирование —» Сопряжение батырманы басу;
• Редактирование к.-с.п. Сопряжение батырманы\басу;
• А —> Редактирование —► Сопряжение;
• командалык жолда фаска немесе_fillet команданы ^рындау.
Команданин, сураныстары: Команда: _fillet
Текущие настройки: Режим = С ОБРЕЗКОЙ, Радиус сопряжения = 0.0000 –агымдагы баптаулар