№7 Дәріс. Тізбектеп айдау технологиясы.
№7 Дәріс. Тізбектеп айдау технологиясы.
Тізбектеп айдау мақсатына лайықтылығы. Тізбектеп айдау кезіндегі араласудың физикалық маңызы. Қоспа көлемінің анықтамасы. Тізбектеп айдау кезіндегі гидравликалық құбырдың есеп-қисап ерекшеліктері. Тізбектеп айдау кезіндегі цилдер саны. Тізбектеп айдау кезін бақылау әдістері. Тізбектеп айдау кезіндегі қоспа көлемін азайту шаралары.
Тізбектеп айдау технологиясы магистральді құбырлардың қолдану коэффициентін үлкейтеді, толық айдалуын қамтамасыз етеді, аз диаметр құбырларының қолдануымен салыстырумен ірі магистральдермен қотару өзндік құны төмендетуге рұқсат етеді. Тізбектеп айдау ұйымы жанында жеткілікті таяу физикалық - химиялық қасиеттермен мұнайға байланысушыға қажетті теріп алу.
Тізбектеп айдау ды жүзеге асырады :
- түзу түйісу әдісімен мұнайды жүйелі айдауымен :
- бөлгіштердің қолдануымен.
Құбыр қабырғасына тұнба түзілуінің басты себебі құбыр қимасымен конвективті тасымалдау кезіндегі мұнай айдау жылдамдығын дұрыс анықтамау. Құрылушы қоспа көлемі құбырдың ішкі полюсі, күй-жағдайынан тәуелді болады және оның геометриялық параметрлердің, қотару гидро - термодинамикалық тәртіптерінің, насосты станциялардың орап байлау схемалары, технологиялық уақыт тәртібі деңгейіне байланысты болады.
Айдау ламинарлық тәртібі кезінде қоспа көлемі құбырдың 4.5 % алады. Ал турбуленттік тәртіпте - 0.5-1%. Жүйелі қотаруды сондықтан ламинарлық тәртіп жанында бөлгіштерсіз өндірмейді.
Қоспа көлемінің есеп-қисабы, ысырмалардың ауыстырып қосу уақыты келесі жүйелілікте жүзеге асырылады :
- ағымның орта жылдамдығын анықтайды;
- мұнайдың байланысушы орта тұтқырлығын анықтайды;
- рейндольдс санын есептейді;
- нәтижелі турбулентті диффузия коэффициентін анықтайды;
- пекленің диффузиялық параметрін есептейді;
- мұнайдың мүмкін концентрацияларын анықтайды;
- графикпен шапшаң концентрациялардың мағыналары анықтайды .
Егер «бастың» концентрациясы «аяғының» концентрациясының шамасынан асатын болса, онда құбырдағы қалған тұнба арнайы резервуарларға құйылады. Ағымды бір резервуардан екіншісіне ауыстыру интервалы шапшаң концентрацияда болуы қажет.
Егер қоспа «бас» концентрациясы «аяғы» концентрациясынан азырақ болса, онда шұғыл концентрация қимасының арасында орналасқан тұнбаның жартысын бөлек резервуарға орналастыру керек. Құрылушы қоспа, бөлек резервуарға қабылданғанда, физикалық - химиялық көрсеткіштеріне байланысты керекті шамаға дейін таза мұнайға қоспа қосу арқылы сұйытылады. Егер олай болмаған жағдайда қоспа МӨЗ-ға жөнелтіледі. Қоспаны түзету мақсатында МҚӨ-ң ақырғы пунктісінде орналасқан ректификаттық бағананы жөндейді.
Қысым шығындарының есеп-қисабын , насосты станциялардың сан анықтамасын, жол профилінде орналасуын тұтқырлығы ең жоғары мұнаймен жүзеге асырылады.
Жүйелі айдау циклі деп - құбырдың қимасы арқылы өтетін жүйелі қотаруының белгілі бір уақыт аралығын айтады. Мұнайлардың кезектілік сапарлары байланысушы сұйықтықтардың тығыздығында ең аз айырмадан аралап шығуға орналастырады. Сондықтан циклда сұйықтардың бөлімі ең ауыр және ең жеңіл мұнайлардан басқа симетриялы партиялармен жүргізілуі қажет.Себебі циклде олар бір-бірден қотарылады.
Жұмыс тұрақтылығына байланысты сұйыты ауыстыру аралығын, мұнай партияларының ұзындығын айдау кезінде бір ғана аралықта тұнба түзетіндей, ал қолданған кезде екеуден көп болмайтындай қабылдау қажет.Мұнайдың кейбір оңтайландырылған көлемі қоймалар мен мұнай айдау станцияларын пайдалануға кеткен шығынын азайтады.Бұл көлем цикл сандарына байланысты болады. Цикл саны көп болған сайын қойма көлемінің паркі де аз қажет етіледі. Бірақ цикл саны көбейген сайын мұнайдың араласып кетуі салдарынан шығын көбейеді. Оңтайландырылған цикл санына мұнайды тізбектеп айдау мөлшерінің саны бірлік ретінде алынады. Себебі қойма паркіне кеткен шығынының саны аз болады.
Мұнайды тізбектеп айдаудың технологиялық регламентін бақылау үшін бірнеше әдістер қолданылады, физикалық шамалардың біреуін ( тығыздық, жану температурасы, статикалық электр мөлшерлері, тұтқырлығын, диэлектрлік өткізгіштігін) өлшеу үшін. Бұл шамаларды өлшейтін өшеуіш құралдары МАС және БП-не қойылады.Бұл қоспаның көлемінің және дәл орнын анықтайды. Қазіргі заманғы бақылау құралдары бағдарламалық жетектеу форматында құрылған қоспа таратуын қамсыздандырады :
- айдалатын сұйықтықтың тығыздығында айырма болған кезде оны өлшеу. Қасқағымда өнімдер жиналған кезде сырғыманы іске қосады. Үздіксіз қозғалыс аспабына қалқымалы тығыздық өлшегіш (мұнай денсиметр) жатады. Бұл БП алдынағы бос жүйеге орналастырылады. Өнімді өлшеп және оны арнайы үлгілерлмен салыстыру үшін пайдаланылатын аспап гаммплотномер деп аталады;
- ультра дыбыс құралдары әрәкет приципі ультра дыбыстарды өлшеуге негізделген, ол мына орта арқылы өтеді (ЭКП-ТЗП,Т-7);
- әдіс «Таңбаланған атомдар жатады» қоспа түзгіш қоспаларға сәйкес (радиоктивтік изотоптар болып, флуорусентті бояуыштары, галойдты көмірсутектер, фреон, фтор-хлорлыгалоидты көмірсутектер) қоспа аумағында әрекеттесу концентрация өлшеміне сәйкес қоспа ұзындығымен анықталады. Қоспалардың қозғалыс индикаторы, құбырдағы түзілетін ортаға байланысты таралады. Қоспа ортасының жоюлынуына байланысты индикатордың құрамы азаяды. Ысырмалардың ауыстырып қосылуына команда беріледі;
- калориметрлік әдістің негізі жарық ағынының жұтылуына негізделген.Бұл қайта айдау өнімі арқылы өтеді.( СК-2 ) мұнай өнімдерінің диэлектрлік тұрақтысын бақылауы қоспа аумағының шекарасындағы диэлектрлік тұрақтының өзгерісін, ысырмалдардың қосылуын және қоспалардағы резервуарларды анықтайды;
- қоспа текті аумақтағы қозалысын кернеу өзгерісі бойынша анықтау;
- температура ауытқуындағы бақылау, жылжымалардың қосылуы және қоспалардың таралуы температура ауытқуы коиандасы бойынша беріледі.
Мұнайды сору тиімділігін УПРС-2 қамтамасыз етеді. Бұл қоспалардың автоматты түрде таралуын қамтамасыз етеді.
Жұмыс барысында қоспа саны азайып және келесідей нәтижелер болады.
1. Турбулентті режим Re>10-4, v=0.6-2м\с.
2. Электр өткізгіштік тез жылжитынды қолдану аумағы біріншілік технологиялық қоспа 5-5-10 м3.
3. МАС байламасының оңтайланған схемасы қоспа периодында лупинг өшеді.
4. Сораптар құбырлардың тасымалында жұмыс атқарады.
5. Өнімдер келесідей нәтижелерде болады , олар тұтқырлық бойынша қоспа қосылысы бойынша 10-15 % құрайды.
6. Қоспаларды ыдырату түзілетін өнімді бірнеше есе азайтады.
Бөлгіштер сұйық және қатты болып бөлінеді. Сұйық ретінде мұнай өнімдеріне қолданады, эмульсия түзбейді, сору кезінде ерімейді. Сұйық бөлгіш ретінде гель текті полимерлі, кинетикалық тұтқырлығы жоғары материалдар қолданылады.қозғалыс жанында жабысқақ серпінді поршень сияқты материал өзін өзі ұстайды, аумақтағы қисық сызықты қамтамасыз етеді. Полимерлердің қатары полиизобутилен, полиакриламид тығындарды 0,5% қамтамасыз етеді және бұл қоспа қосылыстарының қасиеттерін арттырады.
Қазіргі уақыттағы механикалық бөлгіш дискілі, манжетті, поршеньді, сфералық, комбинирленген болып бөлінеді. Механкалық бөлгіштердің ең тиімдісі әрі қарапайымы дискілі бөлгіш, жылдам қозғалысты, герметикалығы 30-50 км, бұндай тәсіл түрін біз құбырларға қолданамыз. Манжетті бөлгіштің жылдамдығы 600-700 км, бұл тәсіл өте аз диаметрлі құбырларға тиімді. Қиын конструкциялы қондырғылар үшін поршеньді бөлгіштер олданылады. Шарлы бөлгіштерде көп тралған, оларды эластомерден қайта қайтқыш клапоны бар, жұмыс аумағында тиімді жұмыс тқару үшін. Жұмыс уақтындағы бөлгіштің диаметрі d, әсерлесу ауданы 10-15% d, қолданылатын бөлгіштер үшін 10% болады. Ырғақ 1500 км. Ең басты кемшілік қарсы қозғалысқа төмен тиімділік, берілген ортады әсерлесу нашар болады. Бұларды жақсарту үшін коминерленген бөлгіш, манжетті шарлы бөлгіштердің қоспалары қолданылады.
Бұл бөлгіштер жіберу камерасында жұмыс істейді.
Әдебиеттер: 2 нег. [186-233]
Бақылау сұрақтары:
1. Айдау негізі.
2. Әр түрлі ағындағы араласу механизмі.
3. Айдау циклдің түсінігі.
4. Айдауды бақылау әдісінің негізгі түсінігі.