6.6.5. Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. М., 2003. С.11-14.
6.6.6.Ю.С. Ченцов. Введение в клеточную биологию. Москва ИКЦ «Академкнига» 2004. С 8-17, 216-274
6.6.7. Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология. М., 2005. С. 73-114.
6.6.8.Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007. С. 9-30, 107-110, 127-129, 146.
6.6.9. Бочков Н.П. Клиническая генетика. М.: Гэотар-Мед, 2006. С. 27-32.
6.6.10. Медицинская генетика: учеб.пособие/ Роберт Л. Ньюссбаум, РодерикР, Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад. РАМН Н. П. Бочкова.- М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010. С. 19-20.
6.7. Бақылау:
6.7.1. Когнитивті (білім) құзыреттілікті бағалау:
6.7.1.1. Тақырып сұрақтары бойынша ауызша жауаптарды бағалау
6.7.1.2. Тестік тапсырмалар – 10 сұрақтардан тұратын 3 нұсқа бойынша бағалау
6.7.2. Тәжірибелік дағды құзыреттілігін бағалау:
6.7.2.1. Ситуациялық есептерді шығару
1. Туа біткен лизосомды ауруларда жасушада көптеген ыдырамаған заттары бар вакуолдер жиналады. Мысалы, Помпе ауруында лизосомда гликоген жинақталады. Жасуша органоидының қызметтік рөліне қарай, мұндай жағадай немен байлыныстылығын түсіндіріңіз.
2. Егер жасуша патологиясы бауыр және бүйрек жасушаларында пероксисом болмауымен байланысты болса, онда ағза тіршілік ете алмайды. Осы органоидтың қызметтіне байланыстыра, осы фактыны түсіндіріп беріңіз.
3. Қыс мезгілінде ұйқтайтын суырлар мен қысқы жарқанаттардың жүрек жасушаларында митохондрия саны күрт төмендейді. Неліктен түсіндіріңіз.
4. Сирек кездесетін полисахарид байланысын ыдырататын, гидролаза жетіспеуіне байланысты, гликопротеин жинақталатын ауру. Бұл аномалия неврологиялық бұзылыстарымен және түрлі соматикалық көріністерімен сипатталады. Фукоцидоз және маннозидоз жас нәресте өліміне әкелетін ауру, аспартилглюкозаминурия жинақталып кеш басталатын созылмалы писихикалық ауру. Қай органоид қызметінің бұзылысы? Түсіндіріңіз.
5. Жасуша органоиды қызметінің жетіспеуінен жасушада энергетикалық қызметінің - ұлпа тыныс алуы, спецификалық белоктардың түзілуінің бұзылумен байланысты тұқым қуалайтын ауру. Қай органоидтағы өзгеріс? Түсіндіріңіз.
6. Патология жағдайында жасушада лизосома саны артады, сонымен қатар олар жасуша өлімінде белсенді болуын ескерейік. Бірақ лизосом мембранысының бұзылысынан, сыртқа бөлініп шыққан гидролаза ферменті өз белсенділігін жоғалтады, себебі цитоплазма ортасының сілтілігі төмен. Лизосома қызметін ескере бұл жағдайдағы лизосома рөлін түсіндіріңіз.
7. Талшықтәрізді нейрон липофусцинозы түрлі жаста көрінуі мүмкін (балалық шақта, жас кезде, ересек кезде), негізі жоғарғы гидролитикалық ферметі бар мембраналы органоид қызметінің бұзылысмен жинақталған ауру. Симптомдары ми атрофиясымен байланысты ұстамалы ОНЖ бұзылысы. Диагноз тек электронды микроскопияарқылы көптеген ұлпа жасушаларында патологиялық қосындылардың анықталуымен қойылады. Түсіндіріңіз. Бұл қай органоидтқа байланысты жасуша қызметін бұзылысы болуы мүмкін?
8. Тіршілік барысында жасуша ЭПТда каналдар мен цистерн саны артады. Жасушада қандай заттар синтезінің белсенділігі?
9. Микроманипулятор көмегімен жасушадан Гольджи кешенін алында. Бұл қандай жағдайға әкелуі мүмкін?
10. Жасушаға митохондрия нуклеотидтерін фосфорилденуін болдырмайтын үрдісі бар заттармен әсер етті. Жасуша тіршілігінің қандай үрдісі?
11. Миосимпласт электроннограммасында екі мембранамен қоршалған, ішкі қабаты қуыстарға енген қуысты денешік көрінеді. Бұл қай құрылым анықтаңыз және оның атқаратын қызметі қандай?12. Панкреоцит цитоплазмасының электроннограммасынан каналдары мен цистерндері айқын мембраналы денешік көрінеді, мембрана бетінде көптеген дән тәрізді құрылымдары бар. Бұл қай органелла? Мембрана бетіндегі дән тәрізді құрылым не болуы мүмкін және олардың қызметтері қандай?
13. Төрт хлорлы көмірсуды иіскегенде, гепатоцит лизосома мембранасы бұзылады. Онда қандай өзгеріс болады?
14. Жара беттерінде құрамында біріншілік лизосома, көптеген фагасомдар, екіншілік лизосомалары бар үлкен жасушалар пайда болады. Бұл жасушалар санының маңызы неде?
6.7.2.2. Кесте толтыру «Органеллалардың негізгі қызметі»
| Органеллалар | Негізгі қызметі |
| Рибосома | |
| Ядрышко | |
| Ядро | |
| ЭПР | |
| Аппарат Гольджи | |
| Пероксисома | |
| Лизосома | |
| Цитоскелет | |
| Плазмолемма |
6.7.2.3. Жануар жасушасының органоидтарын жазу
2 – сурет .
6.7.2.4. Схеманы толтырып, органоидтарды тізіп жазу.
Мембраналы органоид бөлінеді:
6.7.2.5. Кесте толтыру «Про және эукариот жасушаларының ұйымдасу ұқсастығы мен ерекшеліктері»
| Құрылымдық компоненты | Прокариот | Эукариот |
| плазмалемма | ||
| мембрана бетіндегі комплекс | ||
| субмембранлы комплекс | ||
| гиалоплазма | ||
| ЭПТ | ||
| митохондрия | ||
| комплекс Гольджи | ||
| пероксисома | ||
| лизосома | ||
| рибосома | ||
| центросома | ||
| микротүтікше | ||
| микрофиламент | ||
| кірпікшелер | ||
| талшықтар | ||
| қосындылар | ||
| тұқым қуалайтын материал |
6.7.3. Бақылау сұрақтары:
6.7.3.1. Цитоплазманың мембраналы органоидтарын атаңыз